اجتماعی شدن کودک، اوج بگیر و در اوج بمان

فرایند اجتماعی شدن کودک یا همان جامعه‌ پذیری مرحله‌ای مهم در روانشناسی رشد انسان از کودکی تا پیری محسوب می‌شود. خانواده اولین اجتماعی است که کودک با آن ارتباط برقرار می کند و برقراری ارتباط با والدین اولین نیاز اجتماعی کودک شناخته می‌شود. به این ترتیب که کودک با برقراری ارتباط در شکل های مختلف با پدر و مادر خود احساس امنیت و خوشحالی می کند. با ادامه ی این روند سطح روابط اجتماعی کودک در آغوش خانواده گسترش پیدا می کند و جامعه ی اقوام و دوستان را نیز شامل می شود. شناخت و آگاهی والدین نسبت به فرآیند اجتماعی شدن فرزند می تواند این مسیر را هموارتر کند. به همین منظور در این مقاله به معرفی مراحل فرآیند اجتماعی شدن کودک پرداخته‌ایم. اگر احساس می‌کنید کودک شما کمتر اجتماعی است و بیشتر به گوشه‌گیری تمایل دارد، حتماً این مسأله را در جلسه مشاوره کودک مطرح کنید.

فرایند اجتماعی شدن کودک : نقطه آغاز
روانشناسی کودک آنقدر موضوع مهمی است که والدین بهتر است از ابتدا درباره آن مطالعه داشته باشند و با روانشناس متخصصی در ارتباط مستمر قرار بگیرند. امروزه پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که اساسا تاثیرپذیری کودک از قبل از تولد شروع می شود. به این ترتیب که کودک در شکم مادر سطحی از درک و فهم را دارد و می تواند تاثیر بگیرد. اما بعد از تولد و خروج از رحم این سطح بسیار گسترده‌تر می شود، چرا که ارتباط کودک با محیط خارج از حالت غیرمستقیم در می آید. در این زمان کودک علاوه بر تاثیرپذیری، فرصت تاثیرگذاری را نیز به دست می آورد و شروع به تعامل با محیط اطراف می کند. در این وضعیت هر فعالیتی که خانواده و افراد نسبت به کودک انجام می دهند در رشد او تاثیرگذار خواهد بود.
به عنوان مثال صحبت با کودکی که هنوز زبان باز نکرده است می تواند مهارتهای گفتاری او را توسعه بخشد. این قبیل تعامل‌های کودک با محیط اطراف با مرور زمان شامل جامعه بزرگتری می شود. به عنوان مثال در دوسالگی کودک علاوه بر لذت بردن از مصاحبت با پدر و مادر، میل به بازی با کودکان دیگر را نیز از خود نشان می دهد. فرآیند اجتماعی شدن کودک هیچگاه قطع نمی‌شود، ولی تا سن خاصی که برای عموم افراد یکسان است با سرعت بیشتری ادامه پیدا می کند و بعد از آن کندتر می شود. در نتیجه فرآیند اصلی اجتماعی شدن کودک به معنای تاثیرگذاری و تاثیر پذیری از محیط اطراف از بد تولد شروع می شود و تا پایان عملکرد مغز ادامه پیدا می کند. گفتنی است که پرورش مهارت های ارتباطی کودک در طول زمان به فرایند اجتماعی شدن آنها کمک می‌کند.

فرآیند اجتماعی شدن کودک : دوران اوج
دوران ۱ تا ۷ ماهگی کودک
میزان تاثیرپذیری کودک از یک ماهگی تا 36 ماهگی در اوج خود است. یک ماهگی دورانی است که کودک ارتباط سمعی و بصری خود را در آن تقویت می‌کند. هنگامی که با او صحبت می کنید به چشمانش نگاه کنید تا ارتباط بصری برقرار شود. برای فرزندتان ملودی های شاد و آرام بخش بگذارید تا گوشش از صداهای اضافی خالی شود. پس از این دوران در سن سه ماهگی کودک توانایی‌هایی که در دوره ی قبل به دست آورده است را به کار می گیرد. او وقت زیادی را صرف تماشای محیط اطراف می کند. در این دوران کودک سعی در توسعه‌ی محیطی دارد که با آن در ارتباط است.
در سن چهار ماهگی نتیجه این تلاش را می‌بینید؛ کودکتان نسبت به افراد جدید کمتر غریبگی می‌کند. این دوران برای کودک جنبه‌ی آزمونی دارد. او در دوران قبل سعی در توسعه ی محیط ارتباطی خود داشته و در این دوران نتیجه تلاش او مشخص می شود. در هفت ماهگی کودک دوباره به پرورش مهارت های خود می‌پردازد. کودکان در این سن نسبت به بازی با همسالان خود تمایل خاصی نشان نمی دهند و عمده‌ وقتشان را صرف شناخت و الگوبرداری از محیط اطراف می‌کنند.
دوران 12 ماهگی و 23 ماهگی
در ۱۲ ماهگی وابستگی کودک به خانواده افزایش قابل توجهی پیدا می کند و از دور شدن پدر و مادر و نزدیکان خود احساس نگرانی می کند. بعد از این دوران در سن ۲۳ ماهگی مهارت های اکتسابی اجتماعی کودک فعلیت پیدا می کند و به مرحله ی ظهور می رسد. کودک در این زمان فرصت انتخاب همنشین و دوست را پیدا می کند و با آزادی بیشتری نسبت به دوره‌های قبل وارد اجتماع می‌شود. شناخت این دوره‌ها در همراهی خانواده با کودک می‌تواند بسیار تاثیر گذار و نتیجه‌بخش باشد.

بهبود فرآیند اجتماعی شدن کودک
در دوره‌هایی که در بالا گفته شد پدر و مادر هرچه نقش تکمیلی خود را بهتر بازی کنند نتیجه به دست آمده مطلوب‌تر خواهد بود. برقراری ارتباط مستمر با کودک از طرف خانواده ( پدر و مادر ) اولین نیاز اساسی کودک است. طبیعتا هرچه کیفیت این ارتباط بیشتر باشد نتیجه ی به دست آمده مطلوب تر خواهد بود. همچنین خانواده‌ها می‌توانند با گسترش محیط امن اطراف کودک در اجتماعی شدن او تاثیر گذار باشند. دعوت دوستان و اقوام نزدیک راهی است برای رسیدن به این مطلوب. همچنین قرار دادن کودک در محیط های گروهی می تواند توانایی‌های اجتماعی او را زودتر از موعد بیدار کند. در تعامل با گروه‌های دیگر، اهمیت خانواده نیز برای کودک بیش از پیش برجسته می‌شود.

فرایند اجتماعی شدن کودک : وظایف والدین
به خاطر داشته باشید که رشد شخصیتی و فرآیند اجتماعی کودکتان بسته به حمایت کامل و صحیح شما از او در این مسیر است. لذا وظایف خود را در این مسیر هرگز فراموش نکنید و به بهترین شکل در این فرآیند حامی فرزند خود باشید. علاوه بر والدین،‌دیگر اعضای خانواده مثل پدربزرگ‌ها و مادربزرگها و همچنین دیگر اقوامی که با کودک در ارتباط هستند در رشد جنبه‌های اجتماعی او موثر خواند بود. با توجه به اهمیت موضوع، بهتر است در همه مراحل رشد کودک خود از مشورت روانشناس متخصص بهره بگیرید.