آموزش کودکان ناشنوا، راهنمای بالینی مداخله زودهنگام

اشاره‌ های کودکانه، گونه‌ ای اشاره‌ های ساده است که برای شیرخواران در مرحله پیش‌ کلامی انجام می‌ شود. در این مرحله کودک نوپا هنوز آغاز به سخن گفتن نکرده، و میانگین سن او ۱۸ تا ۲۴ ماه است. در این روش به والدین آموزش داده می‌ شود، واژه‌ های کلیدی مفهوم مورد نظر خود را با اشاره‌ ها یا حرکت‌ ها نمایش دهد. گمان می‌ رود به‌ کارگیری از اشاره‌ های کودکانه، هم برای شیرخواران و هم برای والدین دستاوردهای سودمند در بر دارد. برای نمونه، به تسریع رشد زبانی کودک، افزایش بهره هوشی و بهبود روابط عاطفی مادر-کودک کمک می‌ کند.
اشاره‌ های کودکانه بیشتر در کلاس‌ ها و کارگاه‌ های ویژه، آموزش داده می‌ شود و برای یادگیری آن باید بسته‌ های آموزشی ویژه خریداری شود. در این‌جا نگاهی داریم به پژوهش‌هایی که تأثیر به‌ کارگیری از اشاره‌ های کودکانه را بر شیرخواران و والدین آن‌ها بررسی کرده‌ اند.

برپایه آخرین راهنمای بالینی مداخله زودهنگام کودکان ناشنوا (۲۰۱۸)
- «همه کودکان ناشنوا / نیمه‌ شنوا و خانواده‌ های آنان باید بی‌ درنگ، پس از تولد به خدمات تشخیصی ناشنوایی و مداخله‌ های زودهنگام دسترسی داشته باشند.
- همه کودکان ناشنوا / نیمه‌ شنوا و خانواده‌ های آنان باید دسترسی سریع و به‌ موقع، به کارشناسان و متخصصان دارای دانش و مهارت‌ های تخصصی در ارتباط باشند.
- و چنان‌ چه زبان اشاره توسط خانواده انتخاب شود، خدمات مداخله برای آموزش زبان اشاره، باید توسط افراد ماهری انجام شود که به زبان اشاره و آموزش آن به نوزادان و خانواده تسلط کامل دارند.»
خانواده‌هایی که والدین ناشنوا دارند، ارتباط زبانی میان والدین و کودک ناشنوا، با زبان اشاره در بهترین وضعیّت انجام می‌گیرد و کودک ناشنوا، در دام محرومیّت زبانی گرفتار نمی‌شود.
به‌ کارگیری اشاره‌های کودکانه می‌تواند در موارد مهمی کمک‌کننده باشد. اشاره‌های کودکانه برای خردسالی که در مرحله پیش‌کلامی است، راهی مناسب برای ارتباط باز می‌کند، به درک او از زبان کمک می‌کند و موقعیّت‌های ارتباطی دردسترس او را بسیار افزایش می‌دهد. به‌کارگیری کودک از اشاره‌های کودکانه سبب می‌شود او و اطرافیانش در برقراری ارتباط باهم ناتوانی کم‌تری را تجربه کنند. بهبودِ دل‌بستگی میان مادر و افزایش مهارت‌های اجتماعی و هیجانی کودک، از دیگر دستاوردهای اشاره‌های کودکانه است.
دسترسی به زبان گفتاری به شکل دیداری به کمک اشاره‌های کودکانه، کامل‌کنندة پردازش شنیداری می‌تواند باشد. وجود دوره‌های حساس زبان‌آموزی، لزوم به‌کارگیری زبان دیدنی را برای خردسالانی که زبان شنیدنی ندارند، تبیین می‌کند. کودکان پیش از آن که افکارشان را گفتاری بازگو کنند، کمابیش آن‌ها را در قالب حالت‌های چهره و بدن نشان می‌دهند. آغاز حالت‌های چهره‌ای و بدنی در کودکان پیش از آغاز مرحله زبان‌آموزی در آنان است. حتی این حالت‌ها پیش‌بینی کننده میزان تسلط کودک در مهارت‌های زبانی نیز می‌تواند باشد.
وجود دوره‌های حساس در زبان‌آموزی نشان می‌دهد که اگر کودک در آغاز دوران کودکی تأخیر در یادگیری زبان را تجربه کند، هرگز به سطح هنجار و تسلط کامل بر نحو، آواشناسی و حافظه کوتاه‌مدت کلامی نخواهد رسید.
با توجه به همه موارد گفته شده، به نظر می‌ رسد اشاره‌ های کودکانه راهی بسیار مناسب برای گسترش زبان کودک ناشنوا می‌ تواند باشد.