حرف زدن کودکان، یک تا سه سالگی

صحبت کردن و درک گفتار پا به پای هم رشد می‌کنند. با گوش کردن به صحبت‌های دیگران، کودکتان می‌آموزد که کلمات از چه صدهایی تشکیل شده‌اند و چگونه می‌توان یک جمله ساخت کرد. او در یک سال کودکی ابتدا یاد گرفت چگونه صداها را تولید کند، سپس آموخت که چگونه این صداها را به کلمات واقعی تبدیل کند. وقتی یک ساله شد، سعی داشت از صداهای اطرافش تقلید کند و حالا می‌خواهیم ببینیم حرف زدن کودک بعد از یک سالگی چه تغییری خواهد کرد. در این مطلب می‌توانید با طرحی کلی از چگونگی پیشرفت مهارت‌های کلامی یک کودک نوپا آشنا شوید و به خاطر داشته باشید که هر کودکی متفاوت از دیگر کودکان است و همچنین کودکان زبان را به صورت مرحله‌ای یاد می‌گیرند و شاید در سن‌های مختلف به مراحلی که در متن گفته شده است برسند.

۱۲ تا ۱۸ ماهگی
فرزندتان احتمالاً تا اولین سالگرد تولدش شروع به استفاده از یک یا دو کلمه‌ٔ معنی‌دار خواهد کرد. طی چند ماه آینده، او سعی خواهد کرد صدای کلمات را تقلید کند و ممکن است او را طوری سرگرم غان و غون ببینید که انگار در حال یک گفت‌وگوی واقعی است. کودک حتی لحن صحبت کردن را تمرین می‌کند و هنگام پرسیدن سؤال صدایش را بالا می‌برد.
کودک نوپا شروع به درک قدرت زبان به عنوان ابزاری برای بیان نیازهای خود کرده است. تا زمانی که کلمات بیشتری برای انتقال نظرات و خواسته‌های خود آموخته باشد، احتمالاً گفتارش را با ژست‌های بدنی ترکیب می‌کند تا آنچه را که می‌خواهد نشان دهد. برای مثال، دست‌هایش را به سمت اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش باز می‌کند و می‌گوید: «توپ»
برخی از کودکان نوپا برای برقراری ارتباط با والدین خود، یک زبان اشاره‌ٔ متشکل از حرکات بدنی ایجاد می‌کنند. برای مثال بچه‌ٔ شما ممکن است وقتی غذا می‌خواهد انگشتانش را روی لب‌هایش بگذارد یا وقتی کلافه است روی میز بکوبد. اگر گهگاه برای انتقال منظورش به تقلا و سختی می‌افتد نگران نشوید، چون این کلافگی در واقع علامت سالمی است که نشان می‌دهد او برای برقراری ارتباط خیلی تلاش می‌کند و به اینکه شما منظورش را می‌فهمید یا نه اهمیت می‌دهد.
تا ۱۸ ماهگی، احتمالاً کودک نوپایتان شروع به گفتن بسیاری از حروف بی‌صدا یا صامت مانند «ت، د، ن، و ه» خواهد کرد. یادگیری ایجاد این صداها یک نقطه‌ٔ عطف است؛ اتفاقی که منجر به جهشی سریع در یادگیری واژگان می‌شود که بیشتر کودکان در این مرحله تجربه می‌کنند. هنوز انتظار نداشته باشید که همه‌ٔ این صداها را در کلمات واقعی بشنوید اما ممکن است وقتی او در گهواره‌اش تنهاست یا با اسباب‌بازی‌های خود بازی می‌کند، بشنوید که آنها را تکرار می‌کند.

۱۹ تا ۲۴ ماهگی
فرزندتان اکنون دستورات و سؤالات ساده را می‌فهمد. هر ماه کلمات بیشتری را به گنجینه‌ٔ واژگان خود اضافه می‌کند. بسیاری از این کلمات نام‌های اشیای حاضر در زندگی روزمره‌اش مانند «قاشق» و «ماشین» خواهند بود. همچنین در این مرحله کودک شما ممکن است چیدن دو کلمه کنار هم را شروع کند و جملات ساده‌ای مانند «بغلم کن» را بسازد. از آنجا که مهارت‌های دستور زبانی او هنوز رشد نیافته است، ساختارهای عجیبی مانند «من رفت» را نیز از او خواهید شنید.
حالا دیگر مدتی است که او فهمیده است به زبان احتیاج دارد و سعی خواهد کرد برای اشیای جدید بر اساس درک خودش از آنها اسم بگذارد. با این وجود، ممکن است کلماتی را که از قبل می‌داند بیش از حد بسط دهد، مثلاً همهٔ حیوانات جدید را سگ یا گربه بنامد.
کودکتان در حدود دومین سالگرد تولد خود شروع به استفاده از جملات ساده‌ٔ دو تا چهار کلمه‌ای و خواندن ملودی‌های ساده خواهد کرد. با رشد حس فردیتش، از «من» برای اشاره به خودش استفاده می‌کند و احتمالاً به شما می‌گوید چه چیزهایی را دوست دارد و چه چیزهایی را دوست ندارد، چه فکر می‌کند و چه احساسی دارد.
همچنین اگر رشد زبانی فرزند شما تا حدودی با این طرح کلی تفاوت دارد، نگران نباشید و اگر او در محیطی دوزبانه بزرگ می‌شود هم ممکن است تعداد کلماتی که می‌تواند بگوید، بین دو زبانی که یاد می‌گیرد تقسیم شود، پس دیرتر حرف زدن کودک در این صورت ایرادی ندارد.

۲۵ تا ۳۰ ماهگی
اکنون که کودک نوپایتان دایره‌ٔ واژگانی وسیع‌تری دارد، شروع به آزمایش حجم صدایش خواهد کرد. ممکن است برای مدتی وقتی می‌خواهد به طور عادی صحبت کند فریاد بزند و هنگام جواب دادن به یک سؤال آهسته نجوا کند، اما به زودی آهنگ و بالا و پایین بودن مناسب صدا را پیدا می‌کند.
کودک همچنین شروع به درک ضمایری مثل «من» و «تو» کرده است. بین دو و سه سالگی، واژگان فعال او تا ۲۰۰ کلمه یا بیشتر افزایش خواهد یافت. او اسم‌ها و فعل‌ها را کنار می‌چیند تا جملات کامل اما ساده‌ای مانند «من حالا می‌خورم» بسازد.
او حتی صحبت کردن در مورد اتفاقاتی را که در گذشته رخ داده است کم‌کم یاد می‌گیرد. با این حال ممکن است جزئیات زمان گذشته یا افعال جمع را کاملاً درک نکند، بنابراین شما چیزهایی مثل «من ‌افتاده بود» یا «من خوابیده بود» یا «مردم‌ها» به جای مردم را از او خواهید شنید. این طرز صحبت کردن بامزه است، اما نشان‌دهنده‌ٔ این هم هست که او قواعد اساسی دستور زبان را متوجه می‌شود. به عنوان مثال، اینکه اگر اتفاقی دیروز افتاده است، یک «بود» را به فعل اضافه می‌کنید و برای اسامی جمع یک «ها» به کلمات اضافه می‌کنید.
در این سن کودک شروع به پاسخ دادن به سؤالات ساده‌ای مانند «غذا می‌خوای؟» و «کفش‌هات کجا هستن؟» خواهد کرد. اگر متوجه شدید که او از عبارات دو کلمه‌ای استفاده نمی‌کند، به طور مداوم عبارات مورد استفاده‌ٔ شما را تکرار می‌کند، یا وقتی اسمش را صدا می‌زنید پاسخی نمی‌دهد، موضوع را با پزشک فرزندتان مطرح کنید. چنین رفتاری می‌تواند از نشانه‌های اولیه‌ٔ تأخیر در رشد باشد.

۳۱ تا ۳۶ ماهگی
فرزند شما وقتی سه ساله شود، سخنران ماهرتری می‌شود. او قادر خواهد بود جریان گفت‌وگو را ادامه دهد و لحن صدا، الگوهای گفتاری و واژگان خود را متناسب با شخصی که با او صحبت می‌کند تطبیق دهد. برای مثال، اغلب با همسالان خود از کلمات ساده‌تری مثل «جیش دارم» استفاده می‌کند اما با شما ساختارهای پیچیده‌تری مثل «باید برم دستشویی» را به کار می‌برد. فرزندتان همچنین قواعد ساده‌ٔ دستور زبان را درک خواهد کرد و از شکل جمع اسم‌ها و ضمیرها به درستی استفاده می‌کند.
در این سن، سایر بزرگسالان و حتی افراد غریبه نیز باید بتوانند تقریباً تمام صحبت‌های فرزندتان را بفهمند، این بدان معنی است که شما دیگر مجبور نیستید مثل قبل همه چیز را ترجمه کنید. او حتی در گفتن نام و نام خانوادگی و سن خود نیز ماهر خواهد شد و وقتی از او سؤال شود به خوبی جواب می‌دهد.

بعد از سه سالگی
با رشد فرزندتان، او پرحرف‌تر می‌شود. ممکن است لحظاتی برسد که شما حسرت روزهای آرام و بی‌کلام کودکی‌اش را بخورید، اما بیشتر اوقات از شنیدن سیر تا پیاز اتفاقاتی که در پیش‌دبستانی‌اش افتاده است، نظرش در مورد چیزها و شرح و توصیف او از خوردنی‌های مورد علاقه‌ٔ بهترین دوستش غرق شادی می‌شوید.
کودکتان شروع به درک زمان فعل‌ها و استفاده‌ٔ صحیح از آنها و همچنین شکل خلاصه‌ٔ جملات خواهد کرد و البته، ‌برای پاسخ دادن به همه‌ٔ سؤالاتی که در دنیا وجود دارد و با «چرا ...؟»، «چی...؟» و «کی...؟» شروع می‌شود آماده شوید. شما هم می‌توانید با فراهم کردن یک محیط ارتباطی غنی و پرورش‌دهنده به رشد مهارت‌های زبانی فرزندتان کمک کنید. مهم‌ترین کارهایی که باید انجام دهید به شکل زیر است:
گوش بدهید
وقتی فرزندتان با شما صحبت می‌کند، شنونده‌ٔ خوبی باشید. به او نگاه کنید و واکنش نشان دهید. وقتی بداند که شما به آنچه می‌گوید علاقه دارید، احتمال صحبت کردنش بیشتر می‌شود.
صحبت کنید
پژوهش‌ها نشان می‌دهد والدینی که با کودک خود صحبت می‌کنند نقشی حیاتی در پیشرفت زبانی فرزندشان دارند. نیازی به صحبت کردن بی‌وقفه با او نیست، بلکه فقط هر وقت کنار هم هستید با او صحبت کنید. کاری که دارید انجام می‌دهید را توصیف کنید، به اشیا اشاره کنید، سؤال بپرسید، آهنگ بخوانید.
کتاب بخوانید
کتاب خواندن برای کودک روشی عالی برای آشنا کردن او با واژگان جدید، نحوه‌ٔ ساخت جملات و نحوه‌ٔ پیش‌ رفتن داستان‌هاست. اما فقط کلمات کتاب را نخوانید، بلکه از کودک خود بخواهید چیزهایی را در تصاویر کتاب پیدا کند یا به شما بگوید چه اتفاقی برای شخصیت‌های داستان می‌افتد.

علائم هشداردهنده در حرف زدن کودک
شما بهترین شخص برای ارزیابی پیشرفت گفتاری کودک خود هستید. اگر او هر کدام از علائم زیر را نشان می‌دهد یا شما به هر دلیلی احساس نگرانی می‌کنید، بهتر است که در مورد احتمال تأخیر در رشد زبانی یا مشکل شنوایی با پزشک فرزندتان صحبت کنید تا در صورت لزوم، کودک را برای ارزیابی به یک آسیب‌شناس گفتار و زبان کودکان ارجاع دهند:
۱۲ تا ۱۸ ماهگی
فرزندتان تا ۱۲ ماهگی هیچ کلمه‌ای از جمله «ماما» یا «بابا» را به زبان نمی‌آورد. قبل از اولین سالگرد تولد خود غان و غون را شروع نکرده است، نمی‌تواند با دست به چیزها اشاره کند، به دیگران یا به اسم خود پاسخ نمی‌دهد، یا تا ۱۸ ماهگی شما هنوز نمی‌توانید کلماتی را که می‌گوید بفهمید.
۱۹ تا ۲۴ ماهگی
فرزندتان به ندرت تلاش می‌کند صحبت کند یا از صحبت دیگران تقلید کند و به نظر نمی‌رسد که وقتی شما نمی‌فهمید چه می‌خواهد کلافه شود.
۲۵ تا ۳۶ ماهگی
کودکتان نمی‌داند با اشیای زندگی روزمره چه کاری باید انجام دهد، دستورات ساده را دنبال نمی‌کند، در ۳۰ ماهگی از عبارات دو کلمه‌ای استفاده نمی‌کند، سؤالی نمی‌پرسد، نمی‌تواند حروف صدادار را تلفظ کند یا تا سه سالگی نیمی از اوقات حرف‌هایش توسط کسانی که او را نمی‌شناسند فهمیده نمی‌شود یا مهارت‌هایی را که قبلاً داشت از دست می‌دهد.

لکنت زبان کودک
در مورد لکنت زبان بچه‌های کوچک باید گفت که داشتن لکنت زبان لزوماً نشان‌دهنده‌ٔ وجود مشکل نیست. لکنت زبان مرحله‌ای نرمال است، به ویژه وقتی مهارت‌های فکری و زبانی کودک با سرعت بیشتری از مهارت‌های گفتاری و مهارت‌های حرکتی ظریف او رشد می‌کند. گاهی اوقات او برای گفتن چیزی که در ذهنش است چنان هیجان‌زده است که نمی‌تواند کلمات را با سرعت کافی به زبان بیاورد.
والدین می‌توانند به طرق مختلفی به رفع لکنت فرزندشان کمک کنند. گفتار آهسته و یکنواخت را برایش الگوسازی کنید و قبل از ورود به گفت‌وگو با او کمی صبر کنید. وقت بگذارید و بدون عجله گفت‌وگوهای آرامی با کودک داشته باشید. سعی کنید جملات فرزندتان را تکمیل نکنید یا حرفش را قطع نکنید، فقط با حوصله به او فرصت کافی و ارتباط چشمی خوب و بازخوردهای متناسب غیرکلامی مانند تکان دادن سر بدهید. اما اگر لکنت زبان بیش از شش ماه ادامه داشت یا اگر لکنتش به اندازه‌ای زیاد است که او در تلاش برای بیرون کشیدن کلمات به فکش فشار می‌آورد یا صورتش را کج و معوج می‌کند، در مورد آن با پزشکش صحبت کنید.