تربیت درست کودکان، خانواده سالم

شاید خیلی از مواقع از خود بپرسید خانواده سالم چه خانواده‌ای است و چه ویژگی‌هایی دارد؟ در خانواده سالم نیازهایی فراتر از مسکن، غذا، تحصیل و حتی امنیت جسمی و جنسی اعضا برآورده می‌شود. انسان دارای ابعاد شخصیتی متفاوتی است که اگر در خانواده به آن‌ها اهمیت داده شود، به بهترین شکل رشد می‌یابد. بسیاری از انحرافات، اختلالات و کج روی‌های رفتاری ناشی از مشکلات خانوادگی است. در بسیاری از مواقع این اختلافات به حدی پیچیده می‌شوند که تنها با جلسات مشاوره خانواده قادر به رفع آن‌ها خواهیم بود. چه بسا پیشگیری و آموزش به درمان اولویت داشته و باید پیش از هر چیز به دنبال بهترین سبک زندگی بود.

نقش خانواده در جامعه چیست؟
وجود یک خانواده سالم هم برای خود اعضا و هم برای جامعه منافع زیادی به همراه دارد. خانواده نخستین محیطی است که کودک در آن پرورش می‌یابد و بر رفتارهای او در بزرگسالی نیز تاثیر می‌گذارد. این تاثیر به قدری است که حتی عده‌ای از جرم شناسان آن را عامل سلامت یا بیماری فرد می‌دانند. نقش خانواده به خصوص در سال‌های اولیه رشد کودک انکارناپذیر است. کودکان برای رشد متعادل روانی و اجتماعی نیاز مبرمی به آرامش، امنیت و محبت در خانواده‌ای سالم دارند. اهمیت این مساله آنجاست که بقا جامعه در گرو بقای خانواده و موفقیت و شکست جامعه در سلامت یا گسستگی نهاد خانواده است.

ویژگی های خانواده سالم
آزادی در خانواده سالم به معنای آزادی در دیدن، شنیدن، اندیشیدن، احساس‌کردن، خواستن و انتخاب‌کردن است. صمیمیت در خانواده سالم نیز باعث می‌شود افراد نظرات خود را علارغم تفاوت‌ها بیان کنند.
اعضای خانواده سالم به یکدیگر اعتماد می‌کنند و بین آن‌ها ارتباط روشن و سازگار وجود دارد؛ برقراری ارتباط روشن مستلزم آگاه‌بودن از خود و دیگری و همچنین احترام گذاشتن به یکدیگر است.
در خانواده‌های سالم لزومی ندارد همه افراد خانواده مثل هم فکر و رفتار کنند. منحصر به‌ فرد بودن اعضای خانواده نوعی ارزش محسوب می‌شود. در یک خانواده سالم مشکلات هر کدام از اعضا قضاوت و رد نمی‌شوند، بلکه همه خانواده با هم برای حل آن می‌کوشند. در چنین خانواده‌هایی قوانین خانه، باز و انعطاف‌پذیرند.
همچنین در هر خانواده سالمی علاوه بر این ویژگی‌ها مجموعه‌ای از اصول وجود دارد که در زیر سایه آن‌ها خانواده شکوفا می‌شود. در ادامه به چند مورد از این اصول اشاره کرده‌ایم.
وحدت در خانواده سالم
مادر یکی از ارکان اصلی برای رسیدن به وحدت خانوادگی است. مادران باید فرزندان خود را با یکدیگر صمیمی کرده و کدورت‌های ایجاد شده بین سایر اعضای خانواده را از بین ببرند. آن‌ها این قدرت را دارند که همدلی‌ها را زیاد کنند و خود مرکز کانون گرم خانواده باشند.
برای اینکه در جامعه‌ای وحدت وجود داشته باشد، ابتدا باید درون خانواده‌ها و بین اعضا وحدت ایجاد شود. وقتی اعضای خانواده، کدورت‌هایشان را پیش افراد غریبه عنوان می‌کنند اما با عضو خانواده خود کنار نمی‌آیند نشان از عدم وحدت در آن خانواده است. انسجام خانوادگی و احترام بین اعضای خانواده به دنبال وحدت خانواده به وجود می‌آیند.
عشق در خانواده سالم
عشق اولین موضوعی است که در یک خانواده سالم مطرح می‌شود. ابراز عشق در خانواده از طرف همه اعضا باید صورت بگیرد. زوج‌هایی که زندگی مشترک موفق دارند، حضور همیشگی یک نوع عشق و محبت بی چون و چرا را عامل اصلی خوشبحتی در زندگی خود می‌دانند. این موضوع می‌تواند نقش مهم و استحکام پذیری را در خانواده داشته باشد.
این محبت بدون قید و شرط باعث می‌شود که همه اعضا به یکدیگر اعتماد داشته و همیشه مهم ترین مسائل خود را با خانواده مطرح کنند. بنابراین صداقت در خانواده‌ای با این ویژگی‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. اظهار عشق، محبت بیشتری را در پی دارد و باعث می‌شود در جامعه نیز افرادی تربیت شوند که به دیگران اهمیت می‌دهند؛ پس همدلی و یاری رسانی در آن جامعه تقویت می‌شود.

آنچه برای ایجاد یک خانواده سالم باید انجام دهید
همواره به یاد داشته باشید که یک خانواده سالم و موفق بدون تلاش همه اعضا و به طور خود به خود به دست نمی‌آید. برای رسیدن به این امر باید میزان آگاهی خود و سایر اعضای خانواده‌تان را بالا ببرید و در این مسیر گام‌های لازم را بردارید. ما در ادامه به مهم ترین راهکارها در زمینه ایجاد یک خانواده سالم اشاره کرده ایم:
بین صمیمیت و نیاز به تنهایی تعادل ایجاد کنید
یکی از مشکلاتی که در اکثر خانواده‌ها مشاهده می‌شود مشکلات مرتبط با تعیین مرزها و حریم شخصی است. برخی خانواده‌ها صمیمیت را به گونه‌ای تعریف می‌کنند که اجازه داشتن هیچ گونه حریم شخصی به اعضای خود نمی‌دهند. والدین در این سیستم معمولا بسیار کنترل گر هستند و نسبت به هرگونه تمایل برای تنهایی بچه‌ها یا همسر واکنش نشان می‌دهند.
در مقابل خانواده‌های دیگری نیز وجود دارند که مرزهای بسیار دوری از هم دارند. آن‌ها با وجود اینکه در یک خانه زندگی می‌کنند گویی فرسنگ‌ها از هم فاصله دارند و از نظر عاطفی خود را از یکدیگر جدا کرده اند. بسیار اهمیت دارد که بتوانید در این میان موضع معتدلی را اتخاذ کنید. شما باید برای گذراندن زمان و ایجاد صمیمت بین خود ارزش قائل شوید و در عین حال اجازه دهید هر نفر شخصیت مستقلی را شکل دهد.
عشق و علاقه خود را به موضوع خاصی مشروط نکنید
بسیار اهمیت دارد که افراد خانه و خانواده خود را پناهگاه امنی بدانند و همواره در مورد دوست داشته شدن از جانب والدین یا خواهر و برادرهای خود احساس اطمینان داشته باشند. توجه کنید که ممکن است در طول زندگی هریک از افراد اشتباهاتی مرتکب شوند که خشم شما را برانگیزد. این امری طبیعی است و برای همه اتفاق می‌افتد اما مسئله مهم این است که به اعضای خانواده خود نشان دهید که در این مواقع از کار آن‌ها ناراحت هستید و کل شخصیت او را زیر سوال نمی‌برید. این مسئله به خصوص برای فرزندان اهمیت بسیاری دارد که بدانند والدین آن‌ها همواره دوستشان دارند و مهر و محبت خود را به خاطر هیچ مسئله‌ای از آنان دریغ نمی کنند. به همین خاطر هرگز جملاتی نظیر " دیگر دوستت ندارم" یا " دیگر مادر تو نیستم" را به خاطر اشتباهات فرزندانتان به کار نبرید.
به نیازهای یکدیگر توجه نمایید
اصلی ترین نیازهای انسان یعنی نیاز به امنیت، عشق و احترام پیش از هرجایی در خانواده برآورده می‌شوند. افرادی که از این نیازها محرومند اغلب از نظر روان شناختی دچار بحران شده و کم تر می‌توانند به سمت خودشکوفایی قدم بردارند. از همین رو بسیار اهمیت دارد که نیازهای یکدیگر را بشناسید، برایشان ارزش قائل باشید و برای برآورده کردن آن‌ها تلاش کنید.
مسئولیت پذیر باشید
یک خانواده سالم زمانی پدید می‌آید که همه اعضای آن وظایف خود را بشناسند و در برابر یکدیگر احساس مسئولیت پذیری کنند. این امر تعهد و پایبندی را در افراد تقویت کرده و باعث می‌شود در سایر روابط خود نیز با موفقیت بیشتری عمل کنند. با تقویت مسئولیت پذیری می‌توانید زندگی مشترک‌تان را به بهترین نحو مدیریت نماید.
برای ایجاد یک خانواده سالم صداقت را از یاد نبرید
صداقت با مفهوم اعتماد ارتباط تنگاتنگی دارد و نبود آن می‌تواند آسیب بسیاری به اعضای خانواده وارد کند. برای مثال والدینی که به هر دلیلی به فرزند خود دروغ می‌گویند نوعی احساس شکاکیت و تردید را در او شکل می‌دهند که باعث می‌شود نتواند به راحتی به دنیای پیرامون اطمینان کند و یا همواره سطحی از نگرانی و تنش را در خود احساس نماید. از همین رو تلاش کنید به خاطر بهانه‌های مختلف صداقت را زیر پا نگذارید و به جای دروغ گفتن راه حل سالم تری برای حل مشکلات خود پیدا کنید.
انعطاف پذیر باشید
هر خانواده‌ای قوانین مربوط به خود را دارد که کمک می‌کند اعضای آن در چهارچوب خاصی رفتار نمایند و در کنار یکدیگر آرامش داشته باشند. با این حال بسیار اهمیت دارد که هدف ایجاد این قوانین را از یاد نبرید و به طور خشک و انعطاف ناپذیر در پی اجرای آن‌ها نباشید. اجرای قوانین در خانواده باید در خدمت رفع تنش و ایجاد صلح باشد نه اینکه خود به محل تنش و اختلاف تبدیل شود. در نتیجه سعی کنید متناسب با شرایط گوناگون از خود انعطاف پذیری به خرج داده و در صورت لزوم قوانین را تغییر دهید.
در عشق و فداکاری افراط نکنید
هیچ خانواده‌ای بدون فداکاری‌های اعضای خود دوام نمی‌آورد. گاهی اوقات والدین از لذت‌های بزرگ خود چشم پوشی می‌کنند تا لحظه‌ای شادی را در چشم فرزندان خود ببینند و به رشد و کمال آن‌ها کمک نمایند. با این حال توجه داشته باشید که افراط در هر موضوعی می‌تواند پیامدهای منفی به بار بیاورد و شما را از مسیر اصلی منحرف نمایند. فداکاری‌های افراطی نیز از این موضوع مستثنی نیستند. برای مثال والدینی که دائما اشتباهات فرزندان خود را به گردن گرفته و فرصت تجربه هیچ سختی را به آن‌ها نمی‌دهند ناخواسته فرصت پرورش روحیه مسئولیت پذیری را از فرزندان خود می‌گیرند و از آن‌ها موجوداتی وابسته می‌سازند. در نتیجه بسیار اهمیت دارد که بتوانید در این زمینه میانه روی لازم را داشته باشید و از فداکاری‌های افراطی و آسیب زا بپرهیزید.
نسبت به یکدیگر پذیرش داشته باشید
قرار نیست اعضای یک خانواده همواره شبیه به هم باشند. دو نفر از یک پدر و مادر می‌توانند ویژگی‌های منحصر به فردی را شکل بدهند و تفاوت‌های بسیاری در رفتار با هم داشته باشند. از همین رو نسبت به بروز تفاوت‌ها آمادگی داشته باشید و سعی کنید شخصیت یکدیگر را به عنوان شخصیت‌های مستقل بپذیرید.
در مورد افکار و احساسات خود با یکدیگر صحبت کنید
بسیار اهمیت دارد که اعضای خانواده بتوانند هنگام بروز تعارض‌ها با یکدیگر صحبت کرده و بدون ترس از قضاوت یا شرمندگی احساسات و افکار خود را با یکدیگر در میان بگذارند. حرف زدن به طور شفاف و دقیق در مورد مسائل مختلف باعث می‌شود راحت تر مشکلات را مدیریت نمایید و شاهد تنش‌های کم تری در میان خود باشید.
افراد بی طرف را وارد دعواهای خود نکنید
این موضوع بسیار در خانواده‌ها اتفاق می‌افتد که در دعواهای خود شروع به یار کشی کرده و اعضای بی طرف را وارد بحث‌ها و مجادله‌های خود با فردی دیگر می‌کنند. برای مثال بسیاری از زوجین هنگام دعوا با همسر خود دائما فشار این موضوع را به یکی از فرزندان منتقل کرده و از او انتظاراتی نظیر همدلی یا طرفداری دارند. این مسئله که در اصطلاح خانواده درمانی تحت عنوان مثلث سازی شناخته می‌شود معمولا آسیب‌های زیادی به شخص سوم وارد کرده و افراد را در یک چرخه معیوب از دعوا و مجادله درگیر می‌سازد. خانواده‌های ترکیبی مشکلات زیادی در این یارکشی‌ها تجربه می‌کنند که باید برطرف شود.