چطور ترس از جنگ در کودکان را کنترل کنیم؟

ترس از جنگ در کودکان چه پیامدی دارد؟

در شرایطی که اخبار جنگ، تهدید و ناامنی، بخش زیادی از گفت‌وگوهای روزمره را به خود اختصاص می‌دهد، احساس ترس و نگرانی در کودکان به مسئله‌ای جدی تبدیل می‌شود. قرار گرفتن مداوم در معرض تصاویر خشونت‌آمیز از طریق تلویزیون و رسانه‌های دیجیتال، امنیت روانی کودک را به‌شدت تهدید می‌کند. اگر این وضعیت ادامه یابد، ممکن است آثار روانی آن در بلندمدت باقی بماند و به اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی یا اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) منجر شود.

اختلال اضطراب پس از سانحه در کودکان یا Post-traumatic stress disorder زمانی رخ می‌دهد که بر اثر شرایط استرس‌زا و تروماتیک، کودک بعد از مدتی گوشه‌گیر شود یا کابوس ببیند. سایر علائم این اختلال شامل خاطرات تکرارشونده، خواب ناآرام، اختلال تمرکز، ترس یا اندوه شدید، تحریک‌پذیری و دوری از مکان‌ها یا افراد مرتبط با آن رویداد می‌شود.

نقل قول از:

warchildhood

According to World Health Organization, who called for protection of children in armed conflicts, 10% of people who experience traumatic events will later have symptoms of trauma, while another 10% will develop changes in behavior or psychological conditions that prevent them of functioning in everyday life (the most common conditions being anxiety, depression and psychosomatic problems).

ترجمه:

به گفته سازمان جهانی بهداشت که خواستار حمایت از کودکان در درگیری‌های مسلحانه شده است، ۱۰٪ از افرادی که رویدادهای تروماتیک را تجربه می‌کنند، بعدها علائم تروما را نشان خواهند داد و ۱۰٪ دیگر دچار تغییراتی در رفتار یا شرایط روان‌شناختی خواهند شد که مانع عملکرد عادی آن‌ها در زندگی روزمره می‌شود (شایع‌ترین این اختلالات، اضطراب، افسردگی و مشکلات روان‌تنی هستند).

علت ترس از جنگ در کودکان چیست؟

کودکان، به‌ویژه در دوران بحران، به شدت تحت تاثیر فضای روانی و اجتماعی اطراف خود قرار می‌گیرند. ترس از جنگ در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که هر یک به‌تنهایی یا در تعامل با یکدیگر، احساس ناامنی و اضطراب عمیقی در ذهن کودک ایجاد می‌کنند. از مهم‌ترین دلایل ترس از جنگ در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ابهام و ناآگاهی درباره ماهیت جنگ: بسیاری از کودکان درک روشنی از مفهوم جنگ ندارند؛ این ابهام می‌تواند باعث ترس و سردرگمی شود.
• تجربه فقدان یا آوارگی: از دست دادن عزیزان یا ترک خانه و محل زندگی، تجربه‌ای عمیقاً آسیب‌زا برای کودک است.
• قرار گرفتن در معرض اخبار ناخوشایند: شنیدن یا دیدن تصاویر خشونت‌آمیز از رسانه‌ها، تاثیر روانی مستقیمی بر کودک می‌گذارد.
• اضطراب والدین: کودکان احساسات والدین را به‌خوبی دریافت می‌کنند؛ اضطراب و نگرانی والدین می‌تواند به کودکان منتقل شود.
• ناامنی محیطی: زندگی در محیطی بی‌ثبات یا دارای تهدید مداوم، زمینه‌ساز بروز ترس‌های ماندگار است.
• فقدان حمایت روانی و اجتماعی: نبود منابع حمایتی مناسب، کودکان را در برابر آسیب‌های روانی ناشی از جنگ آسیب‌پذیرتر می‌کند.

شناخت این عوامل به والدین، مربیان و مشاوران کمک می‌کند تا حمایت روانی موثرتری از کودکان داشته باشند و از آسیب‌های بلندمدت جلوگیری کنند.

ترس از جنگ در کودکان چه تاثیراتی دارد؟

کودکانی که در معرض جنگ و درگیری‌های مسلحانه قرار می‌گیرند، نسبت به سایر گروه‌های سنی آسیب‌پذیری بیشتری دارند. آن‌ها نه‌تنها از نظر فیزیکی در معرض خطر قرار دارند، بلکه به دلیل عدم دسترسی به خدمات پزشکی، سوءتغذیه و شرایط نامناسب زندگی، بیشتر در معرض آسیب‌های روانی و رفتاری نیز هستند. ترس از جنگ در کودکان تاثیر گسترده‌ای بر جنبه‌های مختلف رشد و زندگی آن‌ها دارد که می‌توان آن را در سه دسته کلی تقسیم کرد:

چگونه با کودکان درباره جنگ صحبت کنیم؟

شاید یکی از دشوارترین مسئولیت‌های والدین در شرایط استرس‌زایی مانند جنگ، صحبت کردن درباره چیستی آن است. کودکان، به‌ویژه در سنین پایین، توانایی درک مفاهیم پیچیده مانند درگیری و خشونت را ندارند، بنابراین وظیفه والدین این است که بدون انتقال اضطراب، اطلاعات لازم را در قالبی ساده و قابل فهم ارائه دهند تا از تاثیرات جنگ بر روان کودک بکاهند.

نخستین گام، حفظ آرامش والدین است؛ کودک احساسات والدین را به‌سرعت دریافت می‌کند، پس اگر والدین مضطرب باشند، کودک نیز دچار ترس و نگرانی بیشتری می‌شود. سپس با آرامش توضیحی ساده و مناسب با سن کودک ارائه دهید. نیازی نیست جزئیات خشونت‌آمیز یا پیچیده را مطرح کنید؛ کافی است بگویید:«گاهی بین مردم اختلاف پیش می‌آید و به همین دلیل، اتفاقاتی ناراحت‌کننده رخ می‌دهد».

به احساسات و سوالات کودک با دقت گوش دهید. هیچ‌گاه احساسات او را بی‌اهمیت ندانید. به او اطمینان دهید که احساس نگرانی، ترس یا غم کاملاً طبیعی است. همچنین به او یادآوری کنید که این شرایط موقتی است و شما در کنارش هستید. هدف اصلی این گفت‌وگو، ایجاد حس امنیت روانی و عاطفی برای کودک است.

راهکارهای مقابله با ترس از جنگ در کودکان

 بسیاری از والدین یک پرسش مهم دارند و آن این است که «چگونه ترس از جنگ در کودکان را کنترل کنیم؟» برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید بدانیم استرس یا اضطراب جنگ معمولاً واکنشی طبیعی به اخبار و تصاویر مرتبط با درگیری‌های نظامی است. برای مدیریت کردن چنین شرایطی باید بدانیم چطور از کودکان در برابر اخبار جنگ محافظت کنیم. در ادامه راهکارهای مناسب ذکر شده‌اند.

1. اخبار را فیلتر کنید: یکی از اولین گام‌ها، محافظت از کودک در برابر اخبار جنگ است. تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های تصویری، اغلب تصاویر ناراحت‌کننده‌ای از مناطق جنگی منتشر می‌کنند که برای ذهن کودک آسیب‌زاست. حتی گفت‌وگوهای والدین یا بزرگ‌ترها درباره جزئیات جنگ، می‌تواند به اضطراب کودک دامن بزند.
2. شرایط را به زبان ساده برای کودکتان توضیح دهید: بر اساس سن و درک کودک، شرایط را با زبانی قابل فهم توضیح دهید. دروغ نگویید اما نیازی هم به جزئیات ترسناک نیست. تاکید کنید که اگرچه شرایط دشوار است، ولی افراد زیادی برای حفظ امنیت تلاش می‌کنند و این وضعیت دائمی نیست.
3. کودک را سرگرم کنید: سرگرمی‌هایی مانند نقاشی، خواندن کتاب، دیدن برنامه‌های کودک یا بازی‌های گروهی به تخلیه هیجانات کودک کمک می‌کند. قصه‌سرایی در شرایط جنگی برای کودک نیز می‌تواند مفید باشد زیرا مفاهیمی مانند شجاعت، امید و مهربانی را به شکل غیر مستقیم به کودک آموزش می‌دهد.
4. فضای امن ایجاد کنید: اجازه دهید کودک احساساتش را بیان کند و با صداقت به پرسش‌هایش پاسخ دهید. اطمینان از حضور والدین و ثبات در رفتار آن‌ها، برای ایجاد حس امنیت بسیار موثر است.
5. در صورت نیاز از روانشناس کمک بگیرید: اگر احساس می‌کنید اضطراب کودک بیش از حد است یا در مدیریت آن دچار مشکل هستید، حتماً از روانشناس کمک بگیرید. عمل کردن به توصیه‌های روانشناسی می‌تواند به شما و کودک برای عبور از این مرحله کمک کند.

ترس کودکان از صدای انفجار و موشک را چطور کنترل کنیم؟

در مناطق‌ جنگ‌زده، صدای موشک و انفجارهای پی در پی بسیار رایج است. در چنین شرایطی گریه و جیغ ناگهانی کودک طبیعی است، پس او را به آغوش بکشید و با گفتن جملاتی مانند «من کنارت هستم»، «زود تموم می‌شه» و «نگران نباش» سعی کنید او را آرام کنید. فراموش نکنید اولین قدم برای آرام کردن کودکتان، این است که آرامش خودتان را حفظ کنید. یکی دیگر از راه‌هایی که می‌توانید ترس کودک از انفجار را کنترل کنید، پرت کردن حواس اوست. با داستان‌سرایی، شعر خواندن یا هر چیزی که در دسترس است، سعی کنید حواس کودکتان را به جای دیگری معطوف کنید.

مواد غذایی زمان جنگ

داشتن تغذیه مناسب در زمان جنگ اهمیت زیادی برای کودکان دارد زیرا از طریق آن سطح انرژی بالا می‌رود و سیستم ایمنی تقویت می‌شود. البته امکان دارد در زمان جنگ، دسترسی به مواد غذایی تازه و متنوع محدود شود اما با برنامه‌ریزی می‌توان تا حدی مواد غذایی مورد نیاز کودک در زمان جنگ را تامین کرد. مواد غذایی مانند غلات کامل (برنج، جو)، حبوبات (عدس، لوبیا) و غذاهای کنسرو شده انرژی و فیبر مورد نیاز کودک را فراهم می‌کنند. مصرف آب کافی نیز اهمیت بسیاری دارد.

کلام آخر

در پایان، باید تاکید کرد که ترس از جنگ تنها یک واکنش موقت در کودکان نیست، بلکه می‌تواند به تجربه‌ای طولانی‌مدت و عمیق تبدیل شود که آثار آن سال‌ها در ذهن و روان کودک باقی بماند. برای مثال کودکانی که در مناطق جنگ‌زده مانند غزه، سوریه و دیگر نقاط فلسطین زندگی می‌کنند، روزانه با تهدیدهای واقعی، انفجارها، آوارگی و از دست دادن عزیزان مواجه‌اند؛ مسائلی که می‌تواند سلامت روان آن‌ها را به‌شدت تهدید کند. کودکان، به‌عنوان آسیب‌پذیرترین اعضای جوامع، در مواجهه با اخبار، تصاویر و فضای تنش‌آلود ناشی از جنگ، واکنش‌های روانی عمیقی نشان می‌دهند. در حالی که بسیاری از بزرگسالان قادر به درک پیچیدگی‌های سیاسی و نظامی هستند، کودکان اغلب بدون درک کافی از واقعیت جنگ، تنها با احساس ترس، ناامنی و نگرانی روبه‌رو می‌شوند. بنابراین حمایت روانی از کودکان اهمیت زیادی دارد.