تاثیر مطالعه در کودکان، مثب است یا منفی؟

تبیان: علم و دانایی از جاذبه هایی می باشند که انسان را حتی در کودکی به سوی خود می کشاند و آشنا کردن کودکان با دنیای کتاب و کتابخوانی یکی از اصول آموزشی و تربیتی است که منجر به رشد فکری و روحی آنان می شود.

در عصر حاضر بیشترین زمان کودکان با فعالیت های بعد از مدرسه، تکالیف مدرسه و ... پر می شود این در حالی است که تلویزیون و بازی های کامپیوتری نیز زمان زیادی از کودکان را پر می کند اما این دلیل بر عدم توجه به مطالعه و اهمیت آن نباید باشد و ما باید سعی کنیم ادبیات را برای کودک سرگرم کننده و جذاب کنیم.

اهمیت عادت به مطالعه در کودکان به این سبب است که ممکن است داشتن یا نداشتن عادت به مطالعه ،مسیر زندگی کودکان را عوض کند و تأثیر مثبت یا منفی بر زندگی آنها بگذارد. همچنین مطالعه یکی از راه های تقویت روحیه دینی کودکان و نوجوانان است. در این مقاله ما ابتدا به این مطلب که با هر کودک در سنین متفاوت چطور رفتار کنیم و سپس به برخی دلایل عدم گسترش یافتن کتاب خوانی و عواملی که در کیفیت و کمیت مطالعه موثرند می پردازیم و در آخر با ارائه چند راه کار برای ایجاد عادت به مطالعه در کودکان به مطلب خود پایان می بخشیم که برخی از آنها عبارتند از:

۱- موقع خواب برای کودکانتان داستان بخوانید حتی اگر هر شب فرصت نکردید ۲- در طول روز برای کودک نوار قصه بگذارید. ۳- از سنین پایین سعی کنید که در مناسبت های ارزشمند به بچه ها کتاب هدیه کنید و به این شیوه آنها کم کم می آموزنند که کتاب هدیه ای ارزشمند است.

مطالعه راهی برای تقویت روحیه دینی کودکان و نوجوانان است و گاهی والدین به دلیل ناآگاهی و درک نادرستی که از مسائل دینی و مذهبی دارند، نمی توانند راهنمای خوبی برای کودکان و نوجوانان باشند. بنابراین ممکن است در آموزش این گونه مسائل دچار اشتباه شوند یا هرگز فرصت مناسبی برای آموزش این مسائل نیابند. البته انتخاب کتاب های مناسب و چگونگی مطالعه و برداشت کودک از مطالب آنها از حساسیت خاصی برخوردار است و به راهنمایی افراد آگاه نیاز دارد»

بچه ها دوست دارند یک قصه را بارها بشنوند تا تمام جزییات آن را بشناسند و احساس کنند که با آن آشنا هستند. هنگام خواندن قصه گهگاه کلام خود را قطع کنید و از فرزندانتان درباره قصه چیزهایی بپرسید.

برخی دلایل گسترش نیافتن مطالعه در بین کودکان

۱- نبود جایگاه خوب و مناسب برای کتاب، ۲- نبود وقت و انرژی و برنامه ویژه برای مطالعه، ۳- بی توجهی به علایق کودکان

۴- بی توجهی به کتاب و کتاب خوانی در مدارس.

عواملی که در کیفیت و کمیت مطالعه موثرند؟

۱- والدین و خانواده: هر چه قدر خانواده به مطالعه اهمیت دهد کودک نیز به همان میزان به آن اهمیت می دهد و مانند سایر رفتار از والدین خود پیروی می کند.

۲- معلم و مدرسه: هر چه قدر معلم و مدرسه به مطالعه آزاد اهمیت دهد ارتباط کودک با مطالعه بیشتر خواهد شد.

۳- وجود و غنی بودن کتابخانه ها در منزل و مدرسه: اگر در مدرسه یا منزل کتاب خانه مناسبی وجود داشته باشد. کودک نیز کم کم به سمت کتاب ها جلب خواهد شد.

۴- فرصت کتاب خواندن و داشتن محیط مساعد: کودک با داشتن محیط مساعد به مطالعه تشویق خواهد شد.

۵- وضعیت عمومی کتابخانه های آزاد: کتابخانه های آزاد با داشتن کتاب های متنوع و جذاب و جدید می توانند افراد را به مطالعه ترغیب نمایند.

۶- وسایل ارتباط جمعی : این گروه با بیان اهمیت مطالعه می توانند افراد را به مطالعه ترغیب نمایند.

کتاب خواندن قبل از خواب، راه خوبی برای دل کندن از بازی های حرکتی و جست و خیز و پذیرش زمان استراحت و خواب است.

در چه دوره ای از رشد و چگونه کودکان را به مطالعه ترغیب کنیم؟

نوزادان و اطفال

الف- در مواقع مختلف، مثلا مواقع عوض کردن پوشک، حمام کردن، غذا دادن یا بازی کردن با او حرف بزنید و برایش شعر و ترانه بخوانید. ب- کتاب و کارت های آموزشی عکس دار با رنگ های روشن به او نشان دهید یادتان باشد که در این سن کودک احتمالا از نگاه کردن، انداختن و جویدن کتاب ها بیشتر از مطالعه لذت می برد. (بهتر است به جای کتاب های کاغذی معمولی از کتاب های پارچه ای یا پلاستیکی- کتاب حمام- که مخصوص بچه های کوچک تهیه شده و در بازار موجود است استفاده کنید) ج- برای افزایش دامنه ی لغات، کودک هنگام تماشای کتاب ها از او سوال بپرسید مثلا بپرسید: «این چیه؟» یا: «خرسه کجاست؟» د- کلمات روی تابلوها را در اماکن مختلف مثل پارک، باغ وحش، یا حتی در حین پیاده روی یا ماشین سواری به او نشان دهید. هـ- از زمانی که متوجه می شوید بچه به حروف روی اسباب بازی ها دقت می کند، نام حروف را به او بگویید. کلمات را بلند بخوانید و معنی آن ها را برایش توضیح دهید.»

کودکان نوپا

کودکان نوپا، کتاب های خاص خود را دارند این کودکان به کتاب های حاوی مسائل روزمره زندگی توجه بیشتری دارند و در این سن وقتی برای کودک کتاب می خوانید کلمات را با انگشتان دنبال کنید به این حالت به او نشان می دهید که از کدام طرف کلمات نوشته می شوند.

«الف- کتاب خواندن قبل از خواب، راه خوبی برای دل کندن از بازی های حرکتی و جست و خیز و پذیرش زمان استراحت و خواب است. کودکان نوپا ممکن است از شما بخواهند بارها و بارها داستان مورد علاقه شان را برای شان بخوانید. آن ها ممکن است کلمات و تصاویر را به هم مرتبط کنند و اگر شما هنگام کتاب خواندن مکث کنید خودشان جای خالی کلمات را پر کنند.

ب- بگذارید کودکان همراه با شما لیست خرید بنویسند ممکن است آن ها بخواهند مرتب کردن و شمارش پول ها را در دست شما ببینند و انجام سایر کارهای خرید روزانه را تقبل کنند.

ج- گردش های کوتاه به محل های جدید داشته باشید و درباره ی آن چه در اطرافتان می گذرد با کودک صحبت کنید. اگر امکان دارد در مورد رویدادهای مشابه، قبل و بعد از گردش مطالعه کنید.

د- برای بچه ها یادداشت و نامه بنویسید و روی در یخچال بچسبانید! نام ها و کلمه ها را برای شان هجی کنید تا آرام آرام با آن ها آشنا شوند.»

کودک ۱۰- ۵ ساله

الف) به مطالعه قبل از خواب ادامه دهید. ب) حتی اگر او خواندن را آموخته است با برنامه منظم به کتابخانه بروید. این کار باعث می شود که کتاب بخشی از برنامه کودک شود. ج- بازی با کلمات و جمله سازی را به آنها یاد دهید.

چندپیشنهاد که بتوان کودک را به مطالعه ترغیب کرد:۱) موقع خواب، برای کودکانتان داستان بخوانید، حتی اگر هر شب فرصت این کار را پیدا نمی کنید، هر زمانی که فرصت داشتید این کار را انجام دهید.

مطالعه کتاب های دینی به کودک و نوجوان کمک می کند تا به درک صحیحی از این مسائل دست یابد و پیش از آن که دیر شود به رشد و شکوفایی برسد.

۲) در طول روز برای کودک نوار قصه بگذارید و به او اجازه دهید که از طریق نوار با قصه همراه شود.

۳) از سنین پایین به بچه ها وسائل نوشتن بدهید مداد کاغذ و مداد رنگی در اختیارشان بگذارید تا روی کاغذ هر چه دلشان می خواهد بکشند، آن ها به این تجربه اولیه برای نوشتن نیاز دارند. این کار را می توانید با یک وایت برد( WHITE BOARD ) یا تخته سیاه کوچک انجام دهید. حتی می توانید درباره چیزهایی که کودک می نویسد یا نقاشی می کند از او سوال کنید تا ذهنش نسبت به کاری که انجام می دهد فعال باشد.

۴) یک داستان را بارها و بارها برای فرزندانتان بخوانید یا تعریف کنید. بچه ها دوست دارند یک قصه را بارها بشنوند تا تمام جزییات آن را بشناسند و احساس کنند که با آن آشنا هستند. هنگام خواندن قصه گهگاه کلام خود را قطع کنید و از فرزندانتان درباره قصه چیزهایی بپرسید.

۵) وقتی کودک به تماشای تلویزیون می نشیند، شما هم توجه داشته باشید که چه برنامه ای را می بیند تا بعدها درباره آن با او صحبت کنید حتی ممکن است کودک سوالی در باره برنامه ای که دیده است داشته باشد. به او فرصت دهید که پرسش هایش را با شما درمیان بگذارد.

۶) اگر کودکتان در موردی، رفتاری نامناسب و پرخاشگرانه نشان داد، کتاب داستانی با همان موضوع یا موضوع های مشابه (درباره نافرمانی های کودکان) پیدا کنید.و نظرش را درباره شخصیت اصلی قصه جویا شوید.

۷) کتاب خواندن قدرت تخیل را بالا می برد. کودکان در بازی های و نقاشی های خود نسبت به آنچه در قصه شنیده اند، واکنش نشان می دهند. شما می توانید با این شیوه خلاقیت آنها را پرورش دهید.