کودکانی که کار میکنند، چه حقوقی دارند؟

مهر: با وجود قوانین متعدد داخلی و خارجی هم اکنون حداقل ۶۰۰ هزار کودک در کشور به جای مدرسه و تحصیل راهی بازار کار شده‌اند و هر یک به تنهایی در معرض انواع سوء استفاده‌ها از خانواده تا سودجویان قرار دارند.

هم اکنون طبق آمارهایی ۶۰۰ هزار کودک در ایران به صورت رسمی مشغول به کار هستند، این موضوع باعث شده است که کودکان در سنین طفولیت نیمکت مدارس را به امید دستیابی به معیشت اندک پای در بازار کار و اشتغال بزرگترها بگذارند.

منع کار کودک در همه قوانین

نه تنها کار کودک در قانون کار کشورمان منع شده است بلکه در مجموعه قوانین جهانی کار نیز این موضوع مردود شناخته می شود و کشورهای عضو سازمان جهانی کار از جمله ایران در این راستا باید تلاش هایی را صورت دهند.

علاوه بر آسیبها و صدمات فراوان روانی و جسمی که از ناحیه فعالیتهای حرفه ای و به ویژه اشکال دشوار کار به کودکان کارگر وارد می شود، به دلیل ممنوع بودن اشتغال به موجب قوانین و مقررات موجود، از شمول مفاد قوانین کار و تامین اجتماعی نیز خارج هستند.

چتری برای حمایت کودک کار نیست

بر اساس آمارهای موجود، هم اکنون ۳۸۰ هزار کودک ۱۰ تا ۱۴ ساله در سراسر کشور به صورت ثابت مشغول به کار هستند و حدود ۳۶۰ هزار کودک نیز به عنوان کارگر فصلی فعالیت دارند. در واقع ۶۰۰ هزار کودک رسما در ایران کار می کنند.

فقر مالی خانواده ها،‌‏ عدم تعادل اقتصادی و رشد ناکافی اقتصادی در کنار عدم برخورداری مناسب از توزیع ثروت ها؛ از دلایل عمده بروز پدیده های ناهنجار اجتماعی از جمله کار کودک است.

نه تنها در حال حاضر قوانین و مقررات کافی برای مقابله با کار کودکان وجود ندارد، بلکه اقدامات لازم برای پایان دادن به تبعیض، ایجاد حمایت ویژه و تضمین دسترسی یکسان به خدمات برای این گروه از کودکان نیز باید پیش بینی شود.

کار کودک؛ پدیده شوم بازار کار

در این میان، هرچند پدیده شوم کار کودک را در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران می توان دید اما تاکید بر حل این موضوع و جدیت کشورها در رفع حضور کودکان در بازار کار و اشتغال موضوع دیگری است که می طلبد کشورهای عضو سازمان جهانی کار جدیت بیشتری را در این زمینه داشته باشند.

هرچه کودکان بیشتری به بازار کار وارد شوند، از آنسو ممکن است در آینده کشور با کمبود نیروهای متخصص در بخشهای مختلف اقتصادی و اداره امورات روبرو شود به نحوی که فاصله گرفتن کودکان از تحصیل و مدرسه می تواند اثرات مخربی بر آینده آنان و در نتیجه آینده کشور داشته باشد.

ماده ۷۹قانون کار

قانون کار در ماده ۷۹ در مورد منع کار کودک به صراحت اعلام کرده است: بکارگماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است و وفق ماده ۸۰ همان قانون کارگری که سنش ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد کارگر نوجوان نامیده می شود که بر اساس ماده ۸۲ قانون ذکر شده ساعات کار کارگر نوجوان نیم ساعت کمتر از ساعات کارگران معمولی است و ارجاع کارهای شبانه و سخت و غیره به آنان ممنوع است و در مشاغلی که با سلامت آنان واخلاقشان منافات دارد، سن کار ۱۸ سال است.

حتی بر اساس ماده ۷۹ قانون کار می توان نتیجه گرفت که اگر خانواده و والدین کودک نیز به اشتغال به کار افراد رضایت دهند باز هم بکارگیری کودکان زیر ۱۵ سال توسط کارفرمایان ممنوع بوده و تبعات ناشی از بکارگیری کودکان نیز بر عهده آنان است.

سند کار شایسته

موضوع مربوط به منع کار کودک در سند کار شایسته نیز مورد توجه قرار گرفته است به نحوی که موضوع مربوط به عدم اشتغال به کار کودکان در این سند نیز تاکید شده است.

متاسفانه بررسی ابعاد بکارگیری کودکان و رواج پدیده شوم کار کودک در کشور نشان دهنده سوء استفاده های فراوانی است که از سوی برخی سودجویان کارفرمانما و یا والدین آنها صورت می گیرد. امروز مشاهده می شود کودکان بسیاری که در سنین مدرسه قرار دارند به جای کلاس های درس در چهارراه ها مشغول کسب درآمد هستند.

مشاهده کودکان در چهارراه‌ها

دلایل مختلفی برای ادامه کار کودکان در کشور قابل ذکر است که می توان به فقط خانواده ها، سوء استفاده والدین از ناتوانی کودکان و زورگویی به آنها، سوء استفاده توسط برخی افراد، ارزان بودن بکارگیری کودکان در مشاغل مختلف، برانگیختن حس ترحم جامعه نسبت به کودکان و در نتیجه کسب درآمد برای والدین آنها و یا کارفرمایان احتمالی و موارد اینچنینی اشاره کرد.

عباس وطن پرور در گفتگو با مهر با بیان اینکه موضوع مربوط به منع کار کودک در اجلاس امسال سازمان جهانی کار توسط نمایندگان کارگری ایران مطرح و مورد تاکید قرار گرفته است، گفت: با توجه به اینکه کار کودک در بسیاری از کشورهای جهان رواج دارد، اما کشورهایی که اساسنامه و مقاوله نامه های ILO را پذیرفته اند باید رد این زمینه اقدامات موثری انجام دهند.

کار زیر۱۵ سال؛ ممنوع

نماینده سابق کارفرمایان در اجلاس جهانی کار، اظهار داشت: طبق مقاوله نامه های سازمان جهانی کار، در هیچ کشوری نباید کودکان زیر ۱۵ سال به کار گرفته شوند اما متاسفانه در ایران با این پدیده روبرو هستیم هرچند این مشکل در سایر کشورها نیز وجود دارد.

وطن پرور ادامه داد: متاسفانه امروز کودکان بسیار زیادی هستند که برای کمک به خانواده های خود مجبور می شوند وارد بازار کار شوند و رسیدگی به این موضوع وظیفه دولت است. هرچند کودکان بسیار زیادی نیز در این بخش مورد سوء استفاده خانواده ها قرار می گیرند اما جلوگیری از ادامه این وضعیت نیز بازهم به عهده دولت است.

وظیفه دولت

این فعال کارفرمایی، تاکید کرد: دولت در این بخش وظیفه دارد علاوه بر تامین امنیت، بهداشت و آموزش افراد جامعه و از جمله کودکان را تامین کند. حال اینکه در اجتماع افرادی هستند که از کودکان و اشتغال به کار آنها سوء استفاده می کنند این مشکل معلول ناهنجاری های اجتماعی است.

نماینده سابق کارفرمایان در اجلاس جهانی کار، بیان داشت: متاسفانه در حال حاضر کودکانی هستند که خانواده ها از آنها سوء استفاده می کنند و با اجبار کودکان به کار، درآمد آنها را برای تامین هزینه های مواد مخدر استفاده می کنند.