آموزش توالت رفتن کودکان، برنامه‌ریزی کنید

روزنامه سلامت: بعضی پدر و مادرها در آموزش توالت رفتن به بچه ها عجله می کنند و دلشان می خواهد هرچه زودتر از شر عوض کردن پوشک خلاص شوند. این عجله به خصوص در والدینی که به مساله نجس و پاکی حساس هستند، بیشتر دیده می شود.

البته کسانی که این آموزش را زودتر شروع می کنند یا پشتکار لازم برای انجام آن را ندارند و آموزش را نیمه کاره رها می کنند، نه تنها مدت یادگیری کودکشان را افزایش داده اند بلکه به جای خلاصی از پوشک، باید ساعت ها وقت خود را صرف شستشو و ضدعفونی کردن لباس ها و رختخواب و شاید هم فرش خانه شان کنند.

آموزش توالت رفتن شاید به نظر ساده بیاید اما اگر اصول و قاعده اش را ندانیم و رعایت نکنیم، عذاب آور خواهد بود. دکتر اکبر کوشانفر، متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت وگو با «سلامت» اصول و قاعده این مهارت را به ما می آموزد.

بحث بر سر بهترین سن آموزش توالت به بچه ها زیاد است. شما چه سنی را پیشنهاد می کنید؟

آموزش توالت رفتن وقتی باید انجام شود که بدن کودک از لحاظ فیزیکی آمادگی پذیرش آن را داشته باشد. یک نوزاد نمی تواند دفع خود را کنترل کند و حتی نمی فهمد خودش را خیس کرده اما کمی که بزرگ تر می شود، از خیس بودن پوشکش احساس ناراحتی می کند چون از آن آگاه می شود.

پس تا آگاهی پیدا نشود، نمی توان انتظار کنترل را داشت. به مرور توانایی مثانه بچه ها برای نگهداری ادرار افزایش می یابد و روز تعداد دفعشان کمتر می شود. کودکان از ۱۸ ماهگی به بعد، کم کم یاد می گیرند که خود را کنترل کنند.

بیشتر کودکان بین ۲ تا ۳ سالگی آمادگی این مهارت را دارند ولی بچه هایی هم هستند که در ۲۰ ماهگی کنترل دفع خود را در روز پیدا می کنند. والدین نباید تحت تاثیر حرف های مردم قرار بگیرند؛ اگر کسی می گوید کودک من در یک سالگی به تنهایی توالت می رفت، به این معنی نیست که خود کودک این کنترل فکری و فیزیکی را داشته، بلکه یعنی آن پدر و مادر متوجه حالت های کودک خود می شده اند و او را به دستشویی می رسانده اند.

کودک باید به تدریج این مهارت نسبتا پیچیده را یاد بگیرد، نیاز به توالت رفتن را درک کند و بتواند خود را تا رسیدن به دستشویی و خارج کردن لباس نگه دارد.

آموزش صحیح توالت رفتن چگونه است؟

اول لازم است به فرزندتان در مورد این قضیه توضیح دهید و مثلا بگویید ادراتور و مدفوع چه هستند. برای اینکه کودک گیج نشود، بهتر است ببینید چقدر با این واژه ها آشنایی دارد. حتما حالت های او را هنگام دفع می شناسید؛ وقتی گوشه ای کز کرده و دارد در پوشکش مدفوع می کند یا حالت ادرار کردن گرفته است، به سراغش بروید و به او بگویید که می دانید مشغول چه کاری است.

این زمان بهترین موقع آموزش مفاهیم است: «داری پی پی می کنی؟ بدو برویم پوشکتو عوض کنم. کثیف شدی، باید بریم توالت بشورمت تمیز بشی و پوشک خشک برات بپوشونم» وقتی این داستان مرتب و چند بار در روز تکرار شود، او تفاوت بین پوشک خیس و خشک را می فهمد.

اگر کودکتان به شما می گوید در حال ادرار یا مدفوع است، حرفش را نشنیده نگیرید زیرا او این موضوع را گفته تا پاسخ فوری عوض کردن پوشک را بگیرد. اگر این مفهوم را درک کند، سررشته کار را در دست گرفته اید اما باید رابطه بین احساس دفع و رفتن به توالت را بفهمد.

سعی کنید با توالت ناآشنا نباشد. هر وقت شما یا پدرش یا حتی خواهر و برادرش می خواهید به دستشویی بروید، به او بگویید که الان احساس دفع دارید و می خواهید به دستشویی بروید. کلمات و واژه هایی که برای ادرار و مدفوع او استفاده می کنید، به کار ببرید.

اگر دلش می خواهد کلید سیفون را بزند یا از مایع دستشویی استفاده کند و با دستمال توالت خود را خشک کند، اجازه بدهید و به او بگویید هر وقت بزرگ شد و خواست، می تواند پوشکش را کنار بگذارد و مانند شما به توالت برود. با این مقدمه چینی قبلی ظرف یک تا دو هفته توالت رفتن را می آموزد.

پس اینکه می گویند باید یک هفته وقت صرف کرد درست است اما تئوری قضیه را باید از مدت ها قبل به مرور برحسب درک کودک توضیح داد و بدون برنامه نمی شود آموزش توالت را شروع کرد

کاملا درست است. وقتی حس کردید آماده فراگیری این مهارت است و وقتی می گوید ادرار یا مدفوع دارد که پوشکش خشک است و هنوز آن را کثیف نکرده، لازم است این آمادگی ذهنی را به او بدهید که بزرگ شده و می خواهید برایش یک توالت پلاستیکی زیبا به عنوان جایزه بخرید تا مانند بزرگ ترها روی آن بنشیند و توالت کند.

با ترفندهایی که اغلب والدین بلد هستند، طوری رفتار کنید که گویا یک واقعه مهم تاریخی قرار است اتفاق بیفتد. خوشحالی کنید و با شادی همراه کودک به خرید یک توالت بروید.

پوشک ها را با کمک کودک جمع کنید و بگویید از این به بعد فقط شب ها و موقع خواب از آنها استفاده می کنید. وقتی به خانه آمدید، توالت را به او بدهید و بخواهید تا تمرین کند. دو اصل مهم «صبوری» و «تشویق های لفظی و پاداش های کوچک اما به جا» می توانند به شما کمک کنند در پایان هفته از پشتکارتان نتیجه بگیرید.

برخی اتفاق ها را نادیده بگیرید و کودک را تنبیه نکنید به جای این، در حضور دیگران به خصوص مادربزرگ و پدربزرگ ها که برای بچه ها عزیز و مهم اند، بگویید: «دختر یا پسرمون بزرگ شده و دیگه پوشک نداره و خودش می ره دستشویی».

جایزه و تشویق بعد از هر بار دفع در توالت فراموش نشود. اگر کودک ببیند بعد از دستشویی سیفون می زنید و دست هایتان را با صابون می شویید و خشک می کنید، این کار را یاد می گیرد و این اصل بهداشتی مهم در او نهادینه می شود. جایزه می تواند یک صابون مایع زیبا و طرح دار کارتونی باشد که بعد از هر بار دستشویی به عنوان پاداش از آن استفاده کند و حتما نباید گران یا خاص باشد.