انتخاب مدرسه کودک، چه ویژگی دارد؟

زهره حق شناس: در اینکه پدر و مادر و دوست دارند که فرزندانشان در بهترین مدارس تحصیل کنند، شکی نیست، بخصوص اگر خودشان در دوران تحصیل به دلایل مختلفی نتوانسته باشند در شرایط مناسب به ادامه تحصیل بپردازند، ناخواسته مایلند که بهترین امکانات را برای فرزندانشان در این زمینه فراهم کنند تا به زعم آنها، آینده بچه هایشان به مراتب بهتر از والدینشان باشد.

همین امر موجب می شود که اغلب بدون در نظر گرفتن تواناییها، استعدادها، ویژگیهای روانی و شخصیتی و حتی هوشی کودکان و نوجوانان، بچه ها را روانه مدارسی خاص کنند که نه تنها جز اضطراب، افسردگی، وسواس و افت تحصیلی برای فرزندان پیامدی ندارد، بلکه مشاهده نتایج نه چندان درخشان بچه ها، خود عامل فشار روانی مضاعف برای پدر و مادر می شود.

در این مقاله کوشیده ایم، ضمن معرفی ویژگیهای سه تیپ شخصیتی بارز دانش آموزان به خانواده ها، در اینکه بچه هایشان را در چه نوع مدارسی ثبت نام کنند تا از استعداد، هوش و اشتیاق آنها نسبت به ادامه تحصیل حداکثر استفاده شود، راهنمایشان باشیم.

فرزند حساس، دقیق و کمال گرا:این دسته از فرزندان از همان دوره ابتدایی نسبت به انجام تکالیف خود احساس مسؤولیت زیادی کرده، مدام مطالعه می کنند و درس می خوانند که این عملکرد آنها حتی داد والدین را نیز در می آورد.اینها همیشه دوست دارند شاگرد اول باشند.

با همکلاسیهایشان رقابت کنند، در مدرسه و خانواده مطرح باشند و اگر از سطحی که برای خودشان تعیین کرده اند، مقداری جزیی پایین بیایند، دچار اضطراب شده و این اضطراب تبدیل به استرس و فشار روانی گردیده، به نوعی که تمام اندامهای بدنشان با بروز دردهای پراکنده شامل درد معده، تپش قلب، خارش بدن، تهوع، درد قفسه سینه و... واکنش نشان می دهند و این واکنشهای اضطرابی در شبهای امتحان به اوج خود می رسند و متأسفانه گاهی این روال تا جایی ادامه می یابد که فرد را مجبور به ترک تحصیل می کند.

شاهد این مدعا، مراجعان متعددی است که همه ساله به مراکز مشاوره با علایم فوق الذکر مراجعه می نمایند، این دانش آموزان به ویژه دختر خانمها و آن هم در مقاطع راهنمایی و متوسطه دارای باورهای غیرمنطقی فراوانی نیز هستند که از آن جمله اند: «من باید همیشه اول باشم - اگر افت کنم چه خواهند گفت - اگر در فلان آزمون قبول نشوم آبرویم می رود و...» از نظر فیزیک بدنی نیز اغلب آنها لاغر اندام و قد بلند هستند.

فرزند خونسرد، آرام و بی خیالاین دسته از دانش آموزان نسبت به انجام وظایف شخصی و همچنین تکالیف درسی بی تفاوت و بی خیال هستند و این موضوعی است که والدین آنها به ویژه مادرانشان را به شدت رنج می دهد.این مادران می گویند، زمانی که آنها امتحان دارند انگار ما امتحان داریم، یعنی اضطراب ما به مراتب از آنها بیشتر است.

هر چه هم می گوییم بخوانید، بنویسید، مرتب باشید، وسایلتان را که پهن کرده اید، جمع کنید، تکالیف را برای آخر شب نگذارید و... فایده ای ندارد. اینها والدین را مجبور به تهدید، سر و صدا و حتی تنبیه بدنی می کنند.

متأسفانه در این دانش آموزان، تشویق و تنبیه فقط به عنوان یک قرص مسکن و بسیار موقتی عمل می کند، یعنی دوباره همانی می شوند که بوده اند و این امر والدین را حرص می دهد.این دسته از کودکان با اصرار و تأکید زیاد والدین می خوانند و می نویسند و مدام با همه جر و بحث دارند که این امر گاهی تنفر کودک را از مدرسه و درس به دنبال دارد و والدین اینها نیز گروه بزرگی از مراجعان به مراکز مشاوره هستند که به دنبال چاره جویی می گردند.

باید گفت، مشکل این فرزندان با ورود به مقطع راهنمایی و متوسطه که کمتر از والدین کاری ساخته است، به مراتب بیشتر می شود. این فرزندان از والدین می خواهند تا مدام کنارشان باشند، برایشان سؤال درآورند، سؤالها را پیدا کرده، پاسخ گویند و حتی زمانی به جایشان بنویسند.

اینان از نظر فیزیک بدنی تقریباً اغلب چاق و تپل و یا قد کوتاه هستند. البته باید متذکر شد؛ در هر دو تیپ دانش آموز ممکن است کودکانی باهوش و خلاق نیز وجود داشته باشند که نمی توان اگر خودشان نخواهند آنها را مجبور کرد، چون باهوشند یا استعداد لازم را دارند و باید در این مدارس تحصیل کنند، مگر اینکه خودشان متمایل به تحصیل در این مدارس باشند که بعد از شروع تحصیل نیز اگر احساس شد فشار روانی زیادی را خودش و خانواده متحمل می شوند، بهتر است ضمن مراجعه به یک مشاور، نسبت به تغییر مدرسه او اقدام گردد.

نکته دیگری که والدین را به ثبت نام فرزندان در این مدارس ترغیب می کند، سفارش برخی مسؤولان یا دبیران مدارس یا دوستان، آشنایان و اقوام آن خانواده هستند.علت دیگر، این باور غیرمنطقی است که چون معدلش بالاست پس باهوش است و چون باهوش است پس توان ادامه تحصیل در این مدارس را دارد. آنها از این مطلب غافلند که برای تحصیل در این مدارس علاوه بر هوش، فاکتورهای دیگری مثل علاقه و استعداد نیز شرطهای اساسی هستند.

دانش آموزان نرمالمنظور از دانش آموزان نرمال در این جا دانش آموزانی است که در دو گروه قبلی قرار نمی گیرند، بلکه آنها بدون اینکه تأکیدی بر انجام تکالیف شود، آنها را به نحو مطلوبی انجام داده، کمترین استرس و اضطراب را داشته و چه در مدرسه و چه در خانواده به عنوان افرادی نرمال از نظر شخصیتی پذیرفته می شوند. آنان احساس مسؤولیت زیادی داشته، خودشان به صورت خودکار و با حداقل امکانات و استفاده بهینه از امکانات فراهم شده، پیشرفت علمی، حرفه ای و شغلی خود را تضمین می کنند. در این دانش آموزان نیز کودکان باهوش و خلاق وجود دارند.

اگر چه بعداً اشاره خواهد شد، ولی باید گفت که این دانش آموزان بهترین گزینه برای مدارس خاص هستند. اینها نه مثل گروه اول حساس و خودخور هستند و نه مثل گروه دوم بی خیال و خونسرد.

مدارس را نیز می توان در دو دسته بزرگ قرار داد: مدارس عادی و مدارس خاص که مدارس عادی نیاز به توضیح خاصی ندارند، اما در مورد مدارس خاص توضیحاتی داده می شود.

مدارس غیرانتفاعی - نمونه مردمی - تیزهوشان، شاهد و استثناییاین مدارس شرایط خاصی در زمان ثبت نام و پذیرش و همچنین ارایه محتوای آموزشی دارند. این مدارس اگر چه اسامی متفاوتی دارند، ولی محتوای آموزشی همه آنها یکی است، چون منابع آموزشی در همه آنها یکی است. اگر چه در این جا قصد نقد و بررسی مدارس فوق الذکر را نداریم، ولی باید متذکر شد که تنها تفاوت آنها در میزان حجم تکالیف درسی با شیوه ها و عناوین مختلف است، مثلاً در یک مدرسه چندین کتاب کمک آموزشی معرفی می شود و در دیگری در هر ماه چندین آزمون به عمل می آید.

در یک مدرسه در هفته چند ساعت اضافه با بچه ها کار می شود و در مدرسه ای دیگر کلاسهای فوق برنامه بیشتری گذاشته می شود. نتیجه اینکه در این مدارس دانش آموزان فرصت سرخاراندن نیز ندارند، چون تا دلشان بخواهد برایشان کلاس اضافه، کتابهای کمک آموزشی، آزمونهای گوناگون، برنامه های جانبی و... در نظر می گیرند.

اگر چه متولیان آموزشی در این مدارس مدعی هستند که هدف اساسی آنها افزایش و گسترش ابعاد علمی، مذهبی، اخلاقی و اجتماعی فراگیران است که اثبات این ادعا بررسی و پژوهشهای لازم را نیز طلب می کند.

حال می توان به این سؤال پاسخ داد که چه دانش آموزی با چه شخصیتی برای تحصیل در چه مدرسه ای مناسب است؟

قطعاً خودتان به این نتیجه رسیده اید که ادامه تحصیل در مدارس خاص مثل نمونه، تیزهوشان، غیرانتفاعی و شاهد که نیازمند تلاش زیاد، فعالیتهای مطالعاتی بیشتر و انجام تکالیف مشکل تر هستند، نمی تواند برای دانش آموزان خونسرد، بی خیال و راحت از طرفی و دانش آموزان نگران، مضطرب و حساس از طرف دیگر مناسب باشد، زیرا زمانی که یک دانش آموز خونسرد و بی تفاوت در این مدارس ثبت نام می شود شاید نگرش والدین این باشد که اگر فرزندشان در این مدارس تحصیل کند به خاطر شرایط حاکم بر آنها، اینها هم وادار به تلاش و کوشش خواهند شد که باید گفت، اگر چه این مهم به ندرت اتفاق می افتد، در اغلب موارد نیز جز استرس، عصبانیت و اضطراب والدین و اعمال فشار زیاد بر کودک پیامد دیگری نخواهد داشت، به عنوان مثال کودکی که تکالیف معمولی کتابهای درسی اش را به درستی و به موقع انجام نمی دهد، حالا باید فلان کتاب کمک آموزشی را که سطحش نسبت به کتابهای درسی بالاتر است نیز مطالعه نماید و چند روز بعد برای فلان آزمون نیز آماده شود و... و این جاست که بحث و جدل والدین به ویژه مادر با فرزند شروع شده، به اعصاب خوردی هر دو منجر می گردد.

حال اگر کودک از نظر هوشی زیر متوسط باشد که مشکلات صد چندان خواهد شد. حال باید گفت، دانش آموزان بسیار مضطرب و پراسترس نیز با وجود پیشرفت درسی خوبی که خواهند داشت به نوعی دیگر آسیب می بینند.

آنها به دنبال رقابت شدید که گاهی ناخواسته ایجاد شده و گاهی جو مدرسه به ویژه اظهارات و توقعات زیاد دبیران گرانقدر، آن را ایجاد می کند، می باشند و اگر معدلشان اندک کاهشی داشته باشد استرس و هیجانات روانی را در آنها ایجاد کرده، گاهی مجبور به ترک تحصیل می شوند. پس نتیجه اینکه بهترین تیپ شخصیتی برای این مدارس دانش آموزان گروه سوم هستند. اگر چه بهتر است برای ثبت نام فرزندان در مدارس مختلف نکات زیر را همواره مدنظر داشته باشیم:

۱- این مطلب همیشه صادق است که بهترین مدرسه نزدیکترین مدرسه است. مدرسه نزدیک محل زندگی کلی از استرسهای شما و فرزندتان را کاهش خواهد داد و هر چه کودکان از خانه دورتر باشند به همان نسبت کنترل و نظارت کمتر و اضطراب شما بیشتر خواهد بود.

پس تا جایی که امکان دارد او را در همان مدرسه نزدیک منزلتان ثبت نام کنید حتی اگر یک مدرسه دولتی و قدیمی باشد.

۲- اگر فرزند شما اغلب اوقات نگران، مضطرب و با استرس است و یا در انجام تکالیف درسی خیلی بیش از اندازه دقیق و منضبط است، از ثبت نام او در مدارس شاهد و... خودداری کنید.

3- اگر فرزند شما خیلی خونسرد و بی خیال به ویژه در انجام تکالیف درسی می باشد، از ثبت نام او نیز در این مدارس پرهیز کنید، زیرا این شما خواهید بود که به جای او باید درس بخوانید.

البته این دو طیف از نظر فراگیران اگر در مدارس عادی هم که باشند، مشکل خواهند داشت، ولی در مدارس خاص مشکلات آنها به مراتب بیشتر خواهد بود.

4- اگر فرزند شما براساس نتایج تستهای معتبر روانشناختی و اظهارنظر کارشناسان علوم تربیتی و روانشناسی باید در مدارس استثنایی تحصیل کند، بهتر است بپذیرید و نسبت به ثبت نام او اقدام نمایید.

۵- برای ثبت نام در مدارس با شرایط خاص حتماً استعدادها، تواناییها، علایق و سایر مسایل شخصیتی آنها را مدنظر داشته باشید و بهتر است قبل از ثبت نام با یک مشاور یا روانشناس مشورت نمایید.

6- اگر حین تحصیل در این مدارس فرزند شما دچار علایم اضطرابی شد، حتماً برای بررسی و درمان، او را به یک مرکز مشاوره ارجاع دهید و با نظر مشاور در صورت نیاز نسبت به تعویض مدرسه اش اقدام نمایید.

۷- هیچ گاه سعی نکنید خواسته های محقق نشده خودتان را در فرزندانتان جستجو کنید. فقط اینکه شما بخواهید و شما دوست بدارید، کافی نیست، بلکه علاقه، استعداد، هوش و... فرزندتان نیز مهم است.

8- سعی نکنید از ثبت نام فرزندتان در این مدارس برای کلاس گذاشتن، پز دادن و... استفاده کنید.