تغذیه کودکان هفت ساله، راهنمایی کنید

پرسش: پسری دارم 7 ساله با وزن ۱۶ کیلو و قد ۷۵ سانتی متر و کلاس اول بسیار پر جنب وجوش ولی غذا نمی خورد یعنی گوشت به هیچ وجه نه قرمز و نه سفید و همچنین ماکارونی و خورشتها را نیز دوست ندارد و از بین خورشها فقط خورشت سبزی می خورد و بقیه غذا ها را دوست ندارد هنگامی که سرما می خورد و یا مریض میشود می ترسم چون نمی توانم هیچ چیز به او بدهم که زود خوب شود. بسیار هم لاغر است سوالی که دارم این است وزن ایده آل او چقدر است و چگونه می توانم به او این نوع غذاها را بدهم و در صورت امکان رژیمی بدهید که بتوانم به او بدهم تا به وزن ایده آل برسد و این قدر لاغر نباشد در ضمن بسیار رنگ پریده است . به چندین دکتر نیز مراجعه کرده ام و آنها گفتند که گوشت نخورد گوشت که چیز خوبی نیست ولی آخر من چه غذایی را درست کنم حتی پیتزا با گوشت چرخ کرده درست کردم به طوریکه گوشت اصلاً پیدا نبوده است و با مواد غذایی دیگر مخلوط شده بوده که پیدا نبود ولی نخورد خواهشمندم من را راهنمایی فرمایید و رژیم را سریع برایم بفرستید چون خیلی از این بابت نگران هستم.

پاسخ: دوست عزیز قد و وزن استاندارد برای یک پسر ۷ ساله به ترتیب ۱۲۲ سانتی متر و ۲۴ کیلو گرم می باشد. خوردن گوشت،مرغ،ماهی و تخم مرغ به دلیل داشتن آهن و پروتئین برای کودکان و نوجوانان ضروری است. کودکان و نوجوانان برای رشد قدی به پروتئین نیاز دارند.باید شیوه زندگی تان را تغییر دهید.خودتان نیز از این مواد غذایی میل کنید و کم کم آنها را در رژیم غذایی او بگنجانید.نسبت با این مسئله با او صحبت نکنید زیرا کودک حساس شده است و موضع گیری می کند.بیشتر غذاهایی که دوست دارد و می خورد برایش درست کنید.از حبوبات بیشتر در غذاهایش استفاده کنید.و اگر پزشک برای او کم خونی تشخیص داده است ،حتما از مکمل زیرا کودک حساس شده است و موضع گیری می کند.بیشتر غذاهایی که دوست دارد و می خورد برایش درست کنید.از حبوبات بیشتر در غذاهایش استفاده کنید.و اگر پزشک برای او کم خونی تشخیص داده است ،حتما از مکمل آهن استفاده نمایید.

تکات زیر را در تغذیه کودکتان رعایت کنید:
صبحانه

خوردن صبحانه برای کودکی که آماده ی رفتن به مهد کودک و مدرسه می شود، بسیار مهم است و مادران عزیز باید به این وعده ی غذایی اهمیت ویژه ای دهند. مصرف صبحانه به کودکان کمک می کند تا فراگیری بهتری داشته باشند. انرژی و مواد مغذی مصرف شده می تواند باعث افزایش تحرک و فعالیت بدنی و در نهایت نشاط در کودکان شود.

بچه ی صبحانه نخورده در ساعت 9 الی 10 صبح به میزان قابل توجهی دچار افت قند خون می شود. استعداد یادگیری او به ویژه در درس هایی که به تفکر و اندیشه نیاز دارند کاهش می یابد. چنین دانش آموزی ممکن است دچار افت تحصیلی و بیزاری از مدرسه نیز بشود.

بهتر است صبحانه در محیطی با صفا و آرامش بخش با حضور افراد خانواده صرف شود. باید بدانیم در دوران کودکی علاقه و بی علاقگی به غذاهای مختلف به سرعت تغییر می یابد و این دوست داشتن غذا تحت تاثیر دما، ظاهر، رنگ و طعم غذا، همچنین موقعیت مکانی و زمانی غذا خوردن است.

داشتن صبحانه ی کامل و خوب مستلزم رعایت ضوابطی در منزل است. به طور مثال خانواده ها لازم است زمان خواب شبانه و خوردن شام را طوری تنظیم کنند که بچه ها صبح، به موقع و با کمال میل صبحانه بخورند.

تحرک مختصر مثل نرمش صبحگاهی، پیاده روی یا دوش گرفتن به افزایش تمایل مصرف صبحانه کمک خواهد کرد.

پنیر و گردو، کره و مربا، تخم مرغ، عدسی، فرنی، شیر برنج، حلیم، همراه نان تازه و شیر، صبحانه های مناسبی هستند. استفاده از میوه ها و سبزیجات مثل سیب، خیار، گوجه فرنگی، کاهو، سبزی خوردن به افزایش اشتها کمک می کند. می توان نصف لیوان آب پرتقال قبل از صبحانه به کودک داد که هم موجب افزایش اشتهایش می شود و هم منبع سرشاری از ویتامین C است.
میان وعده

به طور کلی باید ماده ی غذایی مناسبی را برای میان وعده ی کودک انتخاب کنیم. این ماده باید ارزش غذایی کافی داشته باشد و رضایت بچه را تامین کند؛ بد آموزی نداشته باشد؛ از نظر بهداشتی ایمن باشد؛ و با بودجه ی اکثریت خانواده ها تناسب داشته باشد.

نکته ی حائز اهمیت دیگر آن است که غذای تهیه شده توسط مادر، نه تنها سالم تر است، بلکه انتقال دهنده ی مهر مادری نیز هست.

نان و پنیر و خیار، نان و پنیر و گردو، انجیرخشک، نخودچی، انواع مغزها(مثل گردو، بادام، فندق و...)، میوه ها به خصوص سیب، نان شیرمال، کیک و کلوچه مواد مناسبی برای میان وعده در زنگ تفریح مدرسه و مهد کودک هستند.

از جمله عناصر و مواد مورد نیاز کودک در این سنین که باید به آن توجه شود، عبارت اند از:

آهن
کودکان به علت رشد سریع همراه با افزایش هموگلوبین و میزان کل آهن بدن، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کم خونی ناشی از کمبود آهن قرار دارند.

توانایی یادگیری در کودکان مبتلا به کمبود آهن کاهش می یابد و کم خونی سبب کاهش توانایی این کودکان می شود، چرا که اکسیژن کم تری به سلول ها می رسد.

پیش گیری از کم خونی ناشی از کمبود آهن در کودکان باید در مصرف کافی مواد غذایی آهن دار متمرکز شود. مصرف مقداری گوشت قرمز بدون چربی راحت ترین راه رساندن مقدار بیشتر آهن به یک کودک است. متاسفانه تعدادی از بچه ها تمایلی به خوردن تکه های گوشت ندارند که در این موارد بهتر است گوشت چرخ کرده جایگزین شود.

نسبت بالای آهن هم (heme) در بسیاری از غذاهای حیوانی، آهن را بیشتر قابل جذب می کند. به علاوه باید به خاطر داشت که مصرف منابع حاوی ویتامین C جذب آهن غیر هم را افزایش می دهد. پس خوردن لیمو ترش، پرتقال یا گوجه فرنگی به همراه غذا به علت غنی بودن از نظر ویتامین C به جذب آهن موجود در غذا کمک می کند.

مصرف چای بعد از غذا، از میزان جذب آهن می کاهد. بهتر است چای از حدود نیم ساعت قبل از غذا تا دو ساعت بعد از غذا مصرف نشود.
کلسیم
کلسیم برای تشکیل مواد معدنی، مینرالیزاسیون و رشد بافت استخوانی در کودکانی لازم است و باید به مقدار کافی در برنامه ی غذایی وجود داشته باشد. جذب کلسیم به عواملی مثل میزان پروتئین، ویتامینD و فسفات بستگی دارد. کودکان به ازای هر کیلو گرم وزن بدن، 4-2 بار بیشتر از بزرگسالان به کلسیم نیاز دارند.
شیر و فرآورده های لبنی، منابع اصلی کلسیم هستند. برای بچه هایی که یکی از این فرآورده ها را استفاده نمی کنند باید انواع دیگری از همان گروه را جایگزین کرد، به طور مثال اگر بچه ای شیر نمی خورد، باید به او ماست بدهید.
پنیر نیز غذای مناسبی برای افزایش هوش دانش آموزان است، البته بهتر است پنیر را شب مصرف کرد، یا صبح ها به همراه گردو و بادام استفاه کنید، زیرا مصرف پنیر به تنهایی در صبح عکس العمل های عصبی را قدری کند می کند؛ این امر به دلیل تغییر نسبت کلسیم به فسفر یونیزه در پنیر است.
ویتامین D
ویتامینD برای جذب کلسیم و رسوب آن در استخوان ها مورد نیاز است. چون این ماده از تاثیر آفتاب بر بافت های زیر پوستی به دست می آید، میزان مورد احتیاج رژیم غذایی بسته به موقعیت جغرافیایی فرد و مدت زمانی که در معرض آفتاب قرار می گیرد، متفاوت است.
روی
کمبود روی سبب اختلال در رشد، کم اشتهایی و کاهش حس چشایی می شود. بهترین منابع روی؛ گوشت و غذاهای دریایی هستند.
ید
کمبود ید موجب کند ذهنی، کاهش آموزش پذیری و ضعف توانایی جسمی افراد می شود که این مشکل با مصرف نمک یددار در رژیم غذایی تا حدودی برطرف می شود.
فیبر
یکی دیگر از مشکلات تغذیه ای دانش آموزان، کمبود فیبر و سبوس غلات و ... است. برای رفع این مشکل لازم است از سبزی ها و میوه ها در رژیم غذایی بیشتر استفاده شود. همچنین بچه ها را به مصرف غلات سبوس دار (مثل نان سنگک و بربری) تشویق کرد.

برنامه غذایی یک کودک 7 ساله:
صبحانه: ( خامه و عسل) نان ۵/۱ کف دست نان با آرد کامل+ ۲ قاشق سوپخوری خامه + ۲ قاشق مرباخوری عسل

ساعت ۱۰: ۱ لیوان شیر پر چرب+ یک عدد شیرینی یا ۲ عد بیسکویت سبوس دار+ یک دوم لیوان آب میوه (یا یک عدد میوه متوسط)

نهار: ( پلو و مرغ) ۵ تا ۱۰ قاشق برنج+ ۶۰ تا ۹۰ گرم گوشت مرغ ( نصف یک ران درشت) + ۱ کاسه ماست پر چرب حاوی ۱ لیوان ماست.

عصرانه: سبزیجات کاملاً شسته و پوست گرفته مثل هویج، خیار، کاهو که بهترین منبع ویتامینهای مورد نیاز کودک هستند.

شام: ( پیتزا) ۲ برش متوسط که برای پخت آن ۱۰۰ گرم گوشت چرخ کرده و سرخ کرده و سبزیجات و ۱۰۰ گرم پنیر پیتزا بکار رفته باشد+ ۱ کاسه سالاد کاملاً ریز شده و باب میل کودک.یا هر غذایی که کودک دوست دارد.

قبل از خواب: یک عدد میوه و ۱ لیوان شیر

می دانید مواد غذایی بسیار متنوع اند. شما با آشنایی کلی به میزانهای داده شده می توانید مواد غذایی دیگر را جای مواد غذایی گفته شده جانشین کنید که بدان روش جانشینی گویند .

مثلاً هر ۵ قاشق برنج برابر یک کف دست نان است . نان مصرفی بهتر است سنگک باشد.

هر ۳۰ تا ۶۰ گرم گوشت برابر ۱ عدد تخم مرغ و برابر ۴ تا ۵ قاشق حبوبات پخته است.

توصیه های لازم برای کودکان کم اشتها:

در صورتی که رشد کودک کم اشتها ، کمتر از استانداردهای ذکر شده باشد ویا رشد او متوقف شده، با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه از:
* کپسول یا شربت های مولتی ویتامین وB کمپلکس استفاده کنید.

* از مکمل آهن استفاده کنید.

* از پودر تخم مرغ ، پودر شیر خشک اضافه شده به شیر و پودرهای پروتئین تجاری استفاده کنید.

* از کمپوت میوه های تغلیظ شده استفاده کنید.

توصیه های عمومی برای کودکان کم اشتها :
- محیط روانی مناسب و شرایط مطلوبی را برای غذا خوردن کودک فراهم کنید. در آرامش کامل ، با صبر و حوصله و بدون اصرار و تهدید به او غذا دهید. در کنار دیگر افراد خانواده در محل معین صرف کردن غذا به او غذا دهید. از غذا دادن به کودک مقابل تلویزیون و زمانی که حواسش پرت است اجتناب کنید و سعی کنید با صحبت کردن با کودک و تعریف داستانهای جذاب ، انگیزه او را برای خوردن غذا افزون کنید.

- در عوض غذا خوردن ، به او وعده بازی کردن ، پارک بردن، به حرفهایش گوش کردن یا فیلم نگاه کردن بدهید نه وعده شیرینی، شکلات و خوراکی های غیر مفید.

- غذا را به فرمی تهیه کنید که مورد پسند کودک است . مثلاً اگر غذا به فرم پیتزا دوست دارد، با استفاده از یک تکه نان و کمی پنیر پیتزا همان مواد غذایی را به فرم پیتزا به او بخورانید. علایق او را درطعم ، حرارت، رنگ و فرم غذا در نظر بگیرید.

- رفتار شما مادر و پدر عزیز، مهمترین تاثیررا برای کودکتان دارد واگر شما رفتار غلطی دارید نمی توانید از او انتظار داشته باشد که این کار را انجام ندهد. پس با رفتار درست خود ، به صورت عملی به او آموزش دهید.

- کودک را در فعالیت های خرید مواد غذایی و تهیه کردن غذا دخالت دهید. اگر چه کمی زحمتتان زیاد می شود ولی این کار چند حسن دارد. اول این که او از زحمت تهیه غذا آگاه می شود. وضمنا شما می توانید در حین کمک کردن او راجع به خواص مواد غذایی و اینکه برای غذا در بدن چه اتفاقی می افتد و چه فایده ای برای بدن دارد صحبت کنید. به این ترتیب او تمایل بیشتری برای خوردن غذا پیدا خواهد کرد.

در بین وعده های غذایی ، میان وعده های مفید به او بدهید. مغزهای بادام ، فندق ، گردو ، کشمش و... آب میوه و کمپوت میوه ، شیر غنی شده با چند قاشق شیر خشک ، ماست چکیده ، شیرینی های تهیه شده با آرد کامل یا با میوه ها، یک لقمه نان و پنیر و دیگر مواد غذایی غنی از ویتامین و پروتئین . فائده یک میان وعده مفید این است که علاوه بر فراهم آوردن انرژی و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد کودک که به سرعت در بدن تمام می شوند ، بدلیل کوچک بودن حجم معده کودک به تقسیم غذا در طول روز کمک می کند و مادر یا پدر در یک وعده اصرار نمی کند که کودک بیشتر از ظرفیتش غذا بخورد.

- می توانید سبوس گندم تهیه کنید و در حین پخت غذا به برنج او بیافزایید تا ویتامینB موجود در آن به افزایش اشتهای کودک کمک کند . جوانه گندم نیز از منابع غنیB است که می توانید آن را درسالاد ریز کنید و به کودک بدهید.

- مطمئن باشید که کودک راجع به غذای خاصی ذهنیت بد ندارد ( مثلا با دیدن ماکارانی رشته ای به یاد کرم نمی افتد) و اگر چنین تصور غلطی دارد ، فرم غذا را عوض کنید یا آن غذا را دیگر به کودک ندهید.

- کودک را به فعالیت های جمعی و بازی با همسالانش تشویق کنید.