داروهای گیاهی برای کودکان، قابل مصرفند؟

سال‌ها از آن روزهایی که بیماری‌ها را با جوشانده‌های مادربزرگ‌ها درمان می‌کردند گذشته است. در این سال‌ها بارها و بارها طب سنتی مورد بی مهری قرار گرفت، به طوری که حتی استفاده از دستورات حکیم باشی‌ها و عطارها برای مدتی طولانی به دست فراموشی سپرده شد.

طبیعت خاص کشور و غنی بودن از منابع طبیعی و گیاهان دارویی بی نظیر باعث شد در سال‌های اخیر پیشرفت‌های بسیار خوبی را در سطح آموزش و توسعه طب سنتی شاهد باشیم. این پیشرفت‌ها به حدی چشمگیر بود که حتی در سطح وزارت بهداشت و درمان، معاونت طب سنتی ایجاد شده و سیاستگذاری‌های بسیار جدیدی در این حوزه به وجود آمده است.

دکتر سید مهدی سجادی ، دبیرانجمن داروسازان ایران، با تاکید بر پیشرفت‌های چشمگیر کشور در استفاده از گیاهان دارویی در سال‌های اخیر می‌گوید: «تأسیس سلامت کده‌های طب سنتی و حضور پزشکان و داروسازان متخصص طب سنتی در این مراکز سبب ساماندهی و مصرف منطقی فرآورده‌های طب سنتی و گیاهان دارویی شده است.از نظر تولید و بسته بندی این فرآورده‌ها نیز پیشرفت‌های خوبی حاصل شده؛ به طوری که در حال حاضر ایران درمیان ۱۰ کشور اول تولیدکننده داروهای گیاهی در جهان قرار گرفته است.

ساماندهی و نظارت بر عرضه این فرآورده‌ها در عطاری‌ها نیز از دیگر اقدامات سازمان غذا و دارو برای استفاده بهینه از این سرمایه ملی به شمار می‌رود. البته بعضی تجویزها و تشخیص‌های غیراصولی در برخی از عطاری‌ها و مراکز غیرمجاز، باعث ایجاد عوارض و تداخلات درمانی بسیاری برای بیماران شده است. تبلیغات فریبنده و تجویز محصولات ترکیبی نامشخص در قالب کپسول یا شربت می‌تواند سلامتی افراد را تهدید کند؛ از این رو لازم است از طریق رسانه‌های عمومی روشنگری بیشتری نسبت به مصرف فرآورده‌ها و ترکیبات غیرمجاز صورت پذیرد.نگرش طب سنتی همواره دیدگاهی پیشگیرانه و سپس درمانی است،

بنابراین در طب سنتی همه سعی و تلاش متخصصان، بر حفظ تندرستی و سلامتی بیمار معطوف می‌شود.گیاهان دارویی و داروهای گیاهی دو تعریف و کاربرد مجزا دارند. گیاهان دارویی در طب سنتی بیشتر به منظور حفظ سلامتی، تندرستی و پیشگیری از بیماری‌ها مصرف می‌شود و از لحاظ درمانی و طبی اثرات اثبات شده ای ندارند.

داروهای گیاهی به کمک عصاره‌ها و مواد مؤثر گیاهی و در ترکیب با مواد اولیه شیمیایی به صورت اشکال دارویی مختلف فرموله و بسته بندی می‌شوند و می‌توانند هنگام ابتلا به بعضی از بیماری‌ها اثرات درمانی مناسبی داشته باشند. این داروهای گیاهی حتی به عنوان داروی مکمل در کنار داروی اصلی بیمار نیز استفاده می‌شوند و تاثیر قابل توجهی در درمان بیمار و رفع عوارض بیماری خواهند داشت.

بنابراین، نکته مهم این است که مصرف گیاهان دارویی مشخصاً در درمان قطعی بیماری‌ها کاربرد اثبات شده‌ای ندارند و به این منظور باید داروهای شیمیایی، پیرو تشخیص پزشکان استفاده شوند. مصرف داروهای گیاهی عوارض کمتری نسبت به داروهای شیمیایی در بیماران ایجاد می‌کند، اما بیماران باید از مصرف نابجا یا خودسرانه داروهای گیاهی پرهیز کنند.

همچنین در خصوص مصرف گیاهان دارویی باید مقدار مورد نظر با دقت و آگاهی کامل تحت نظارت متخصصان طب سنتی استفاده شوند، زیرا در این موارد نیز مصرف خودسرانه گیاهان دارویی می‌تواند تداخلات یا محدودیت‌هایی برای بیماران به همراه داشته باشند که سبب کاهش اثربخشی داروها می‌شود.
تشخیص و تجویز پزشکان برای استفاده از داروهای گیاهی بسیار مهم و ضروری بوده و محل عرضه داروهای گیاهی صرفا داروخانه‌ها خواهند بود و نباید آنها را از مکان‌های دیگر تهیه کرد.

مصرف گیاهان دارویی همزمان با مصرف داروهای شیمیایی می‌تواند خطرات جبران ناپذیری برای سلامت افراد ایجاد کند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته اکثر افراد از گیاهان دارویی در برنامه غذایی خود استفاده می‌کنند و آگاهی چندانی از اثر آنها روی داروهای شیمیایی مصرفی خود ندارند. بررسی‌ها نشان می‌دهند علاوه بر گیاهان دارویی برخی از ادویه‌ها و میوه‌ها نیز می‌توانند تاثیر داروهای شیمیایی را کم و یا باعث تغییر خواص درمانی آنها شوند. پژوهشگران مصرف گیاهان دارویی مانند گیاه گل مینا، زنجبیل، سیر، سنبل الطیب و میوه گریپ فروت را همزمان با مصرف داروهای شیمیایی به شدت ممنوع اعلام کرده اند. این نوع گیاهان دارویی به ویژه روی داروهای شیمیایی که در درمان بیماری‌هایی مانند فشار خون، بیماری‌های قلبی و عروقی، داروهای روانپزشکی و داروهای پیشگیری از بارداری به کار می‌روند می‌توانند تاثیر گذار باشند.
لذا پزشکان به افراد توصیه می‌کنند برای مصرف هر نوع گیاه دارویی و حتی سبزیجات و میوه‌ها همراه با مصرف داروهای شیمیایی، با پزشک متخصص مشورت کنند.

۶ باور غلط درباره داروهای گیاهی
درباره مصرف داروهای گیاهی باورهای نادرستی وجود دارد که در اینجا تعدادی از آنها بیان می‌شود.

۱- داروهای گیاهی هیچ عارضه ای ندارند.

واضح است که داروهای گیاهی هم مانند داروهای شیمیایی، عوارض خاص خودرا دارند و لازم است بیمار قبل از مصرف، نسبت به آن‌ها آگاهی کافی پیدا کند؛ضمن این که همه فرآورده‌های گیاهی احتمال ایجاد حساسیت را دارند و باید به این نکته توجه شود.

2- داروهای گیاهی در دوران بارداری و شیردهی بی‌ضرر هستند.

بعضی فرآورده‌های گیاهی (با مقادیر دارویی) در دوران بارداری منع مصرف دارند و ممکن است باعث وارد آمدن صدمه به جنین یا حتی سقط جنین شوند؛ بنابراین حتما قبل از مصرف هرنوع داروی گیاهی در دوران بارداری و حتی شیردهی، با پزشک یا متخصص داروهای گیاهی مشورت کنید.

۳- مصرف داروهای گیاهی برای کودکان هیچ مانعی ندارد.

مصرف ترکیبات گیاهی به خصوص در کودکان زیر دو سال می‌تواند باعث بروز واکنش‌های حساسیتی شدید یا مشکلات تنفسی شود. پس احتیاط کنید.

۴- مصرف همزمان داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی هیچ تداخلی ندارد.

بسیاری از داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی تداخل دارند و باعث افزایش یا کاهش اثر آن‌ها می‌شوند؛ بنابراین اگر داروی شیمیایی مصرف می‌کنید، قبل از مصرف هر نوع داروی گیاهی، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

5- داروها و عصاره‌های گیاهی به هر روشی که تهیه شود، مفید و قابل استفاده هستند.

بسیاری از گیاهان اگر به روش درست فرآوری نشوند، ممکن است مواد موثر و ترکیبات مفید خود را از دست بدهند. بعضی از این ترکیبات به حرارت حساس هستند و همچنین شرایط و حتی ظروف نگهداری آن‌ها هم در حفظ ترکیبات مفید آن‌ها موثر است.

6- داروهای گیاهی نیاز به تنظیم دوز ندارند.

در تمام موارد، دوز عصاره یا اسانس گیاهی مورد نظر، در میزان تاثیر و اثر درمانی آن‌ها مهم است. ضمن این‌که بسیاری از گیاهان دارای حداقل دوز سمی هستند و اگر بیشتر از این مقدار مصرف شوند، می‌توانند باعث بروز مشکلات قلبی، کبدی و کلیوی شوند.