تاثیر اسباب بازی بر کودک، چقدر است؟

«انتخاب اسباب بازی مناسب موجب پرورش خلاقیت و افزایش توانایی های کودک می شود. پس باید انتخاب و خرید اسباب بازی هایشان را با هدف انجام دهیم.» این، بخشی از گفته های دکتر فریبا عربگل، فوق تخصص روان پزشکی کودکان و نوجوانان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است که به والدین کمک می کند هنگام خرید اسباب بازی برای فرزندشان با دید بازتری انتخاب کنند…

خانم دکتر! اصلا چرا باید در خرید اسباب بازی برای بچه ها حساسیت به خرج داد و دقت کرد؟ مگر اسباب بازی هم در تربیت و شکل گیری شخصیت ما نقش دارد؟
ـ بله، به طور کلی بازی نقش مهمی در بروز و نشان دادن احساسات، ارتباط با دیگران و شکل گیری شخصیت کودک دارد. انتخاب اسباب بازی هم یک بخش مهم در بازی است. لازم است که انتخاب و خرید اسباب بازی با هدف انجام شود. مثلا برخی اسباب بازی ها در تقویت قدرت تمرکز و توجه موثرند. بعضی خلاقیت و قدرت فکری بچه ها را بالا می برند. بعضی اطلاعات عمومی بچه ها را بیشتر می کنند و برخی موجب تقویت مهارت های حرکتی می شوند. گاهی هم ممکن است هدف خرید اسباب بازی لذت بردن و شاد بودن بچه ها باشد. به هر حال، انتخاب اسباب بازی مناسب موجب پرورش خلاقیت و افزایش توانایی های کودک و گسترش ارتباط او با دیگران و آماده سازی او برای نقش های واقعی اش او در زندگی آینده می شود. مثلا وقتی برای یک دختربچه عروسک می خریم او را به طرف پذیرفتن نقش های متناسب با جنسیتش راهنمایی می کنیم. او در بازی با عروسک خود رفتار بزرگ ترها را تقلید می کند، می گوید عروسکم سردش شد، گرسنه شد یا خوابش می آید، باید به او شیر بدهم یا او را بخوابانم… او در این بازی به نوعی نقش مادری را تجربه می کند، نقشی که او قرار است در آینده در زندگی واقعی ایفا کند.

پس اسباب بازی را باید متناسب با جنسیت کودک انتخاب کرد؟
ـ بله، ما برای یک پسربچه عروسک نمی خریم چون نمی خواهیم در آینده مردی شود که نقش مادری را ایفا کند. او قرار است در آینده پدر شود و حتی اگر ببینیم که یک پسربچه به اسباب بازی های دخترانه، بازی با دختران یا پوشیدن لباس های دخترانه علاقه نشان می دهد، باید در وضعیت او دقت و توجه بیشتری کنیم.

یعنی باز هم می رسیم به این نکته که در خرید اسباب بازی باید به جنبه های آموزشی توجه کرد.
ـ بهتر است این طور باشد و خرید اسباب بازی هایی که هیچ جنبه آموزشی ندارند، به تخلیه هیجانات کودک کمک نمی کنند و موجب ارتباط او با دیگران نمی شوند، محدود شود.

محدود شود؟ یعنی بعضی وقت ها اشکال ندارد؟
ـ بله، اگر کودکی این نوع اسباب بازی ها را اصلا نداشته باشد و همیشه در حسرت تجربه یکی از آنها بماند، ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید. مثلا ماشین کنترلی را درنظر بگیرید. این اسباب بازی خیلی به تقویت خلاقیت کودک کمک نمی کند و جنبه آموزشی چندانی ندارد اما اگر بچه این اسباب بازی را نداشته باشد، ممکن است با خودش فکر کند که چرا دیگران دارند و او ندارد و یا دلش بخواهد بداند ماشین کنترلی چه طور کار می کند.

ولی این روزها تنوع اسباب بازی ها خیلی زیاد شده! آیا درست است که برای بچه هایمان اسباب بازی های متنوع بخریم و اتاقش را با اسباب بازی پر کنیم؟
ـ نه، منظورم این نبود. اگر این کار را بکنید که دیگر کودک فرصت کافی برای بازی با اسباب بازی هایش را ندارد و راه استفاده از آنها را یاد نمی گیرد. خرید اسباب بازی برای کودک باید جنبه تشویقی داشته باشد. بچه باید برای رسیدن به خواسته هایش کمی تلاش کند و صبر و انتظار بکشد. اگر ببیند که همیشه همه چیز برایش به راحتی و بدون هیچ تلاش و کوششی فراهم می شود، در آینده همین انتظار را خواهد داشت.

چه اسباب بازی هایی برای چه سنی مناسب است؟
ـ دسته بندی مشخصی وجود ندارد اما تا ۲ سالگی باید بیشتر از اسباب بازی هایی استفاده شود که تحریک حسی و حرکتی برای بچه ها ایجاد کند. مثلا جغجغه موجب تحریک سیستم شنوایی کودک می شود یا اسباب بازی های رنگی که بالای تخت کودک نصب می شود، قدرت بینایی کودک را تحریک می کند. اما در عین حال باید امن باشد. امن یعنی این که تیز و برنده نباشد و رنگ و جنسش طوری باشد که آسیب های فیزیکی و مسمومیت ایجاد نکند.

و بعد از دو سالگی چه طور؟
ـ از دو سال به بالا اسباب بازی هایی بهترند که در تقویت خلاقیت، مهارت حل مساله و تمرین برای ایفای نقش های دوران بزرگسالی نقش داشته باشند؛ مثل لگو یا جورچین. البته پدر و مادر وقتی می بینند کودک نمی تواند با این اسباب بازی ها کار کند، نباید خودشان این کار را انجام دهند. باید نظارت کنند تا او خودش با این اسباب بازی ها کار کند.

گاهی وقتی بچه ها یک اسباب بازی را در ویترین مغازه می بینند، به اصرار از ما می خواهند آن اسباب بازی را بخریم. در این مواقع باید چه طور با کودک برخورد کرد؟
ـ چه در مورد خرید اسباب بازی و چه در موارد دیگر اصل کلی این است که اگر خواسته کودک منطقی بود و ما تشخیص دادیم که نیاز دارد برایش می خریم اما اگر دیدیم چیزی را می خواهد که مانند همان را دارد یا به تشخیص ما خواسته اش غیرمنطقی است، آن وقت باید به او بی توجهی کنیم.

توصیه آخر؟
ـ این که والدین برای بازی با بچه ها وقت بگذارند و در بازی با آنها شریک شوند و طوری بازی کنند که انگار خودشان هم بچه هستند. این کار موجب می شود ارتباط بین والدین و کودک تقویت شود و در موقع لزوم کودک از والدین حرف شنوی داشته باشد.