راههای پرورش خلاقیت کودکان، نکاتی که باید دانست

خلاقیت یک ویژگی هیجان انگیز است. افراد به رگه هایی از خلاقیت که در کارها و تصمیم گیری ها از خود نشان داده اند می بالند و آن را برای دیگران تعریف می کنند. به طور معمول نیز خلاقیت دیگران در هر حوزه ای مطلوب تلقی و نزد همگان با تحسین و استقبال مواجه می شود. همه می دانند زندگی امروزی ما به یمن خلاقیت هایی که در مسیر پیشرفت علم و تکنولوژی و ساخت وسایل رفاهی نوین به کار گرفته شده دلپذیر و راحت تر از گذشتگان است و این شرایط را مدیون ایده های خلاقانه مخترعان و پیگیری و ممارست دانشمندان هستیم.

خلاقیت برخلاف نبوغ یک ویژگی اکتسابی است و باز هم برخلاف نوابغ که گاه زندگی متلاطم و ناخوشایندی داشته اند افراد خلاق اغلب موفقند، به دلیل قدرت ابتکارشان در برابر مشکلات تسلیم نمی شوند و زندگی سالم تری دارند، از نظر مادی پیشرفت می کنند و در مجموع از زندگی دلخواه و رشک برانگیز برخوردارند. پس از اکتسابی بودن نکته مهم درباره خلاقیت شرایط و سن شکل گیری زمینه های آن در آدمی است. معروف است که کودکان و دانشمندان در یک ویژگی مشترکند: کنجکاوی و سوال کردن ناشی از آن.

یافتن والدینی که دلشان نخواهد فرزندی خلاق یا حتی نابغه داشته باشند دشوار است، اما والدینی که برای پرورش خلاقیت در کودکان شان کاری بکنند و برنامه داشته باشند هم کمیابند. بنا به علم روان شناسی خلاقیت در کودکی شکل می گیرد و ابداعات و اختراعات در بزرگسالی. در حقیقت نتیجه بازگشت و انعکاس آمیخته با عقل و تدبر از روحیه کنجکاوی کودکانه است.نقش والدین در پرورش خلاقیت کودکان و زمینه سازی برای موفقیت های آینده فرزندان انکارناپذیر است و همواره بر آن تاکید می شود. در ادامه توصیه های روان شناسان برای ایجاد و تقویت خلاقیت در کودکان برای والدین را آورده ایم که بالطبع باید در حد امکان و مناسب با شرایط سنی فرزند به کار گرفته شود.

درباره توانایی کودک قضاوت نکنید
۳ تا ۱۲ سالگی زمان شکل گیری و رشد خلاقیت در کودک معرفی می شود، اما اگر فرزندی بزرگ تر دارید از خود سلب مسوولیت نکنید. درباره هیچ کودکی هم قضاوت نکنید. ممکن است والدین پیش خود فکر کنند از کودکشان نابغه و مخترع درنمی آید! و به حداقل ها دلخوش باشند. چنین طرز فکری با اکتسابی بودن خلاقیت در تضاد است. خلاقیت ها نیازمند تمرین در شیوه های آزادانه تفکر، آزمایش روش های مختلف حل مساله، ارائه ایده های نو، پیگیری آنها و… هستند و نکته اصلی، بیدار شدن روحیه خلاقیت در کودک است. هر فردی این استعداد را دارد که در حد خود خلاقیتش را پرورش دهد و در زندگی به کار گیرد. فراموش نکنیم مخترع بزرگی همچون ادیسون به دلیل پیگیری خستگی ناپذیر ایده هایش معروف شد و البته در کودکی هم با اخراج از مدرسه نزد مادرش تحصیل کرد و پایه ذهنی و روحی اختراعات خلاقانه و تاثیرگذار در وی شکل گرفت.

خلاقیت را با نبوغ اشتباه نگیرید
برخی افراد نابغه به دنیا می آیند یا آمده اند و تعدادشان هم کم است، اما افراد خلاق بسیار بیشترند. برخی خلاقیت ها نیز به دلیل تاثیرگذاری یا شگفت انگیزی به نبوغ تعبیر می شوند. با این حال قرار نیست والدین با پرورش خلاقیت های کودک از وی یک مخترع یا نابغه بسازند. کاربرد خلاقیت هموار کردن مسیر پیروزی و بهروزی در زندگی آینده وی است و این که فرزند توانایی مواجهه با مشکلات و تنگناها را بیابد. قرار است وی با قدرت خلاقیت و روحیه نواندیشی زندگی سالمی در پیش گیرد و به سعادت برسد. خلاقیت برای موفقیت است نه شگفتی آفرینی.

ارزش اسباب بازی ها را نادیده نگیرید
اهمیت اسباب بازی ها بویژه پیش از ۷ سالگی که کودک در محیط مدرسه با مناسبات رسمی و اجتماعی دنیای بیرون مواجه می شود در شکل دهی به شخصیت و روحیات وی بسیار بیشتر است. بسیاری از والدین بنا به عرف فرهنگی جامعه توپ و تفنگی را اسباب بازی اصلی پسربچه ها و عروسک را اسباب بازی دخترها می دانند و خرید برای کودک نیز بر همین اساس صورت می گیرد.

نکته: منع کودکان از پرداختن به بازی های مجازی توصیه ای معقول است، اما عملی نیست. بر این اساس تنها چاره کار کنترل نحوه و میزان بازی مجازی توسط کودک است

برخی پسر بچه ها کلکسیونی از اسلحه دارند و برخی دختربچه ها نیز جز عروسک با اسباب بازی دیگری سر و کار ندارند. تنوع اسباب بازی های کودک معمولا قربانی تک بعدی نگری والدین می شود و معلوم است در این میان از بازی های پرورش فکری و تقویت خلاقیت هم خبری نیست. البته طی سال های اخیر نهضتی برای اطلاع رسانی و گسترش ابتیاع اسباب بازی های فکری آغاز شده ولی حرکت لاک پشتی دارد و به کندی پیش می رود، به طوری که بنا به تجربه از سرعت رشد سنی نسل ها عقب می افتد.

اجازه بدهید کودک در جمع بازی کند
تمایل به انزوا در کودک هیچ وقت علامت خوبی نیست. با این حال برخی والدین کودکشان را به اشکال و دلایل مختلف از گروه همسالان دور نگه می دارند. برای مثال به خیال این که فرزندشان فحش یاد نگیرد نمی گذارند وی در کوچه یا پارکینگ منزل با سایر بچه ها بازی کند، در حالی که کودک باید بیاموزد که دشنام دادن عملی زشت است و این کار را نکند و تلاشی برای این که گوشش با دشنام ها آشنا نشود طرحی از پیش شکست خورده است. بازی در جمع، مهارت های ارتباطی کودک را تقویت می کند و او را با تضاد آرا، نقش مشاوره در انجام کارها و… آشنا می سازد. گاهی انجام بازی های فیزیکی ساده در میان گروه همسالان بیش از پرداختن به بازی های فکری انفرادی تفکر، ابتکار و خلاقیت کودک را بر می انگیزد. بنا به آموزه های مدیریت ژاپنی خلاقیت محصول کار گروهی است.

علاقه کودک به بازی های مجازی را کنترل کنید
منع کودکان از پرداختن به بازی های مجازی در کنسول های بازی و رایانه ها توصیه ای معقول است، اما عملی نیست. بر این اساس تنها چاره کار کنترل نحوه و میزان بازی مجازی توسط کودک است. ممکن است عده ای خلاقیت و تخیلی را که در ساخت و اجرای بازی های مجازی به کار رفته عاملی برای افزایش خلاقیت کودک بدانند در حالی که کاملا برعکس است و این نوع بازی ها در حقیقت خلاقیت کودک را کور می کنند. پرخاشگری، انزواطلبی، کاهش ارتباطات عاطفی و دوستی، تیک های عصبی، گرفتگی عضلانی، در خودماندگی ذهنی، سوءتغذیه، کم تحرکی و… تنها گوشه ای از مضرات پرداختن مداوم و طولانی مدت کودکان به بازی های مجازی هستند.

خلاقیت کودک را تحریک کنید
نشان دادن آثار هنری، تصاویر خلاقانه، سرگرمی های بصری و… به همراه تشویق و یاری کودک در انجام بازی های فکری و جالب، خلاقیت وی را تحریک می کند. هر کسی برای خلاق بودن لازم است که درک درستی از آن داشته باشد.

همان طور که نمی توان دانشمندی را یافت که درک درستی از علم حداقل در رشته تخصصی خودش نداشته باشد. عدم شناخت خلاقیت، مرز میان یک تصمیم نادرست و شاید ابلهانه با یک تصمیم خلاقانه را از بین می برد. قدم اول در شناخت خلاقیت نیز مشاهده و درک آن است.