ماه سوم بارداری _ تغییرات مادر و جنین + مراقبت‌ها و تعیین جنسیت

ماه سوم بارداری از کدام هفته تا کدام هفته است؟

ماه سوم بارداری از هفته نهم تا دوازدهم بارداری را شامل می‌شود. در پایان این ماه، سه‌ماهه‌ی اول بارداری به پایان می‌رسد. این دوره نقطه‌ی عطفی است زیرا خطر سقط جنین به‌طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند و مادر وارد مرحله‌ی پایدارتر بارداری می‌شود.

عوارض بارداری در ماه سوم

در ماه سوم، بسیاری از عوارض سه‌ ماهه‌ اول بارداری همچنان وجود دارد اما شدت آن‌ها ممکن است کاهش یابد. از جمله:

• تهوع و استفراغ صبحگاهی
• خستگی و خواب‌آلودگی زیاد
• سوزش معده و نفخ شکم
• نوسانات خلقی و حساسیت عاطفی
• تکرر ادرار
• سردرد و سرگیجه

  این علائم معمولاً طبیعی هستند، مگر اینکه با خونریزی، درد شدید یا تب همراه باشند.

وضعیت شکم در ماه سوم بارداری

در پایان ماه سوم، رحم از لگن بالا آمده و ممکن است برآمدگی کوچکی در پایین شکم دیده شود، به‌ویژه در مادرانی که بارداری دوم یا چندم خود را تجربه می‌کنند. اما بسیاری از مادران در این مرحله هنوز شکم کاملاً برجسته‌ای ندارند.

اندازه و تکامل رشد جنین در ماه سوم

در ماه سوم، رشد جنین به سرعت انجام می‌شود. تا پایان هفته‌ی دوازدهم، طول جنین حدود ۸ تا ۹ سانتی‌متر و وزن او حدود ۲۵ گرم است.

در این مرحله:

• دست‌ها، پاها، انگشتان و ناخن‌ها شکل گرفته‌اند.
• قلب جنین به‌صورت منظم می‌تپد.
• اندام‌های داخلی مانند کلیه‌ها، کبد و روده‌ها شروع به فعالیت می‌کنند.
• دستگاه تناسلی در حال شکل‌گیری است، اما تعیین جنسیت هنوز به‌طور دقیق در سونوگرافی ممکن نیست.

محل قرارگیری جنین در ماه سوم بارداری

در ماه سوم بارداری، جنین درون رحم و درون کیسه آمنیوتیک قرار دارد و هنوز فضای زیادی برای حرکت در اختیار دارد. در این مرحله، رحم کم‌کم از لگن خاصره بالا می‌آید و جنین معمولاً در بخش میانی یا پایین رحم قرار دارد. به دلیل کوچک بودن اندازه جنین (حدود ۸ تا ۹ سانتی‌متر)، وضعیت دقیق قرارگیری او هنوز ثابت نیست و ممکن است در طول روز چندین بار تغییر کند. سر جنین معمولاً به سمت پایین یا یکی از طرفین قرار دارد و دست‌ها و پاها به‌صورت آزادانه در حال حرکت هستند. در سونوگرافی ماه سوم، حرکات ظریف جنین، تپش قلب و محل دقیق او در رحم قابل مشاهده است، اما هنوز وضعیت نهایی او برای زایمان شکل نگرفته است.

علائم بارداری پسر در ماه سوم

در باورهای عمومی و برخی دیدگاه‌های طب سنتی، برخی نشانه‌ها می‌توانند احتمال بارداری پسر را نشان دهند، اگرچه از نظر علمی هیچ‌کدام قطعی نیستند. معمولاً گفته می‌شود مادرانی که پسر باردارند، تهوع صبحگاهی کمتری دارند و انرژی بیشتری احساس می‌کنند. میل به خوردن غذاهای شور، ترش و گوشتی در آن‌ها بیشتر است. در این دوران، ممکن است پوست مادر شاداب‌تر و رنگ چهره روشن‌تر باشد. گاهی نیز شکم مادر حالت برجسته‌تر و نوک‌تیز دارد. با این حال، باید توجه داشت که تشخیص جنسیت فقط از طریق سونوگرافی دقیق در هفته‌های بعدی (معمولاً از هفته ۱۶ به بعد) ممکن است و این علائم تنها باورهای سنتی هستند نه دلایل علمی.

علائم بارداری دختر در ماه سوم

در باورهای قدیمی، گفته می‌شود مادرانی که دختر باردارند، تهوع و استفراغ بیشتری دارند و در ماه سوم هنوز شدت تهوع کاهش نیافته است. این مادران معمولاً تمایل به خوردن شیرینی‌ها، میوه‌ها و خوراکی‌های ملایم دارند. از نظر ظاهری، رنگ چهره ممکن است کمی کدر شود یا جوش‌های پوستی ظاهر شود که در طب سنتی به “زیبایی گرفتن از مادر” تعبیر می‌شود. گاهی نیز گفته می‌شود شکل شکم در بارداری دختر گردتر و پخش‌تر است. با وجود این، از نظر پزشکی هیچ‌کدام از این نشانه‌ها پایه علمی ندارند و تعیین جنسیت تنها با سونوگرافی یا آزمایش ژنتیکی قابل اطمینان است.

تغذیه در ماه سوم بارداری

رژیم غذایی در ماه سوم باید متعادل و غنی از مواد مغذی باشد. مهم‌ترین توصیه‌ها:

• مصرف روزانه میوه‌ها و سبزی‌های تازه برای تأمین ویتامین‌ها و فیبر
• خوردن منابع آهن مانند گوشت قرمز، عدس، اسفناج و جگر با مشورت پزشک
• دریافت اسیدفولیک، کلسیم و ویتامین D از مکمل‌ها طبق تجویز پزشک
• پرهیز از غذاهای خام، نیم‌پز، فست‌فودها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار
• نوشیدن آب کافی برای پیشگیری از یبوست

فعالیت‌های ورزشی در ماه سوم بارداری

ورزش‌های مناسب در بارداری  مانند پیاده‌روی آرام، یوگای مخصوص بارداری و حرکات کششی ملایم که می‌توانند به کاهش تهوع، افزایش انرژی و بهبود گردش خون کمک کنند. از حرکات سنگین، پرش، دویدن و تمرینات فشاری باید اجتناب شود. پیش از شروع هر نوع فعالیت بدنی، نظر پزشک ضروری است.

آزمایش‌ها و سونوگرافی‌های ضروری در ماه سوم

در ماه سوم، چند آزمایش مهم باید انجام شود:

• آزمایش خون و ادرار کامل برای بررسی کم‌خونی و عفونت‌ها
• آزمایش قند خون ناشتا
• آزمایش گروه خونی و RH

 سونوگرافی NT (پشت گردن جنین) که معمولاً در هفته‌ی ۱۱ تا ۱۳ انجام می‌شود تا خطر ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون در جنین بررسی شود.

بیشتر بخوانید: زمان مناسب انجام سونوگرافی nt چه زمانی است؟

علائم خطر در ماه سوم بارداری

در صورت مشاهده‌ی علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:

• خونریزی یا لکه‌بینی
• درد شدید شکم یا لگن
• ترشحات بدبو یا خارش‌دار واژن
• تب بالای ۳۸ درجه
• تهوع و استفراغ شدید و غیرقابل کنترل
• کاهش ناگهانی علائم بارداری (مانند از بین رفتن تهوع یا حساسیت سینه‌ها)

چه زمانی در ماه سوم به پزشک مراجعه کنیم؟

در ماه سوم معمولاً باید دومین ویزیت بارداری انجام شود. در این مراجعه، پزشک موارد زیر را بررسی می‌کند:

• نتایج آزمایش‌ها و سونوگرافی‌ها
• رشد و وضعیت عمومی جنین
• افزایش وزن مادر
• وضعیت فشار خون و سلامت عمومی

دردهای ماه سوم بارداری

دردهای خفیف زیر شکم، احساس کشیدگی در ناحیه لگن یا کمر درد ملایم ممکن است طبیعی باشند و ناشی از بزرگ شدن رحم باشند. اما اگر دردها تیز، مداوم یا همراه با خونریزی باشند، باید حتماً بررسی پزشکی انجام شود.

سقط جنین در ماه سوم بارداری معمولاً به دلایل مختلفی مانند مشکلات کروموزومی، ناهنجاری‌های شدید جنینی، عفونت‌ها، اختلالات هورمونی یا بیماری‌های مادر مانند دیابت کنترل‌نشده رخ می‌دهد. در این ماه، خطر سقط کمتر از دو ماه اول است اما هنوز امکان آن وجود دارد. علائمی مانند خونریزی، لکه‌بینی، درد شدید زیر شکم یا کمر و خروج بافت از واژن می‌تواند نشانه‌ی سقط باشد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد. در بسیاری از موارد، با مراقبت و استراحت می‌توان از سقط احتمالی جلوگیری کرد، اما در برخی موارد به دلیل شرایط غیرقابل کنترل، بارداری متوقف می‌شود. بررسی علت سقط با آزمایش‌های پزشکی برای پیشگیری از تکرار آن در بارداری‌های بعدی اهمیت زیادی دارد.

دوقلو زایی در ماه سوم بارداری

در سونوگرافی ماه سوم معمولاً دوقلویی قابل تشخیص است. علائم بارداری در دوقلو،  شدیدتر است (تهوع، خستگی، بزرگ‌تر شدن شکم). تغذیه و مراقبت ویژه‌تری باید صورت گیرد، زیرا احتمال زایمان زودرس یا کم‌خونی بیشتر است.

زیبایی جنین در ماه سوم

در باورهای سنتی، تاثیر تغذیه مادر بر زیبایی جنین قابل توجه است. مصرف میوه‌های خوش‌رنگ مانند سیب، انار، انگور و خرما، همچنین شادی و آرامش روحی مادر، از دیدگاه طب سنتی در زیبایی و آرامش جنین مؤثر دانسته می‌شود.

توصیه‌های کتاب ریحانه بهشتی برای ماه سوم بارداری

در کتاب ریحانه بهشتی آمده است:

• مادر در این ماه باید از خشم، ترس و اندوه پرهیز کند و بیشتر در آرامش باشد.
• مصرف خوراکی‌هایی چون سیب، گلابی، انار، و عسل توصیه شده است.
• دعا و یاد خدا، گوش دادن به آیات قرآن و نگاه نکردن به صحنه‌های ناراحت‌کننده باعث آرامش روحی و رشد معنوی جنین می‌شود.

بیشتر بخوانید: توصیه‌های مذهبی ماه‌های بارداری - ریحانه بهشتی و اعمال در هر ماه 

 بایدها و نبایدهای ماه سوم بارداری

توصیه‌های بالا را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

کارهایی که باید انجام دهید:

• استراحت کافی و خواب منظم
• نوشیدن مایعات فراوان
• مصرف مکمل‌های بارداری طبق تجویز پزشک
• پیاده‌روی ملایم روزانه

کارهایی که نباید انجام دهید:

• مصرف دارو بدون مشورت پزشک
• انجام کارهای سنگین یا ایستادن طولانی
• خوردن غذاهای ناسالم، پرچرب و نمک‌دار
• استعمال دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی

سخن پایانی

ماه سوم بارداری، پایان مرحله‌ی حساس اولیه و آغاز دوره‌ای پایدارتر است. در این زمان، مراقبت جسمی و روحی اهمیت زیادی دارد. تغذیه‌ی درست، آرامش روانی و مراجعات منظم به پزشک، زمینه‌ساز بارداری سالم و رشد مطلوب جنین هستند.