واکسن ۴ ماهگی و تسکین درد نوزاد

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: نوزاد پسری دارم که ده روز دیگر واکسن چهارماهگی دارد می خواستم بدونم مثل واکسن دو ماهگی از یک پا تزریق میشه یا از هر دو تا پا تزریق میشه چون یکی از دوستام می گفت واسه دخترش به هر دو تا پایش واکسن زدن و اینکه چه کارایی انجام بدم پسرم اذیت نشه بعد از واکسن؟

پاسخ دکتر فاطمه هدی فلاح، متخصص کودکان:
واکسن ۴ ماهگی مانند واکسن دو ماهگی است و با درد همراه است و اگر تعداد آنها بیشتر باشد باید به دو پای نوزاد بدهن، اما اگر تعداد واکسن زیاد نباشد به یک پای نوزاد می زنند. شما می توانید برای تسکین درد، تب و بی قراری نوزاد خود بعد از تزریق واکسن به او قطره دهید و قطره دادن به او باید ۲ برابر وزنش باشد. به طوری که وزن کنونی نوزاد را ضربدر ۲ کنید و بر اساس جوابش به او قطره استامینوفن دهید و چون واکسن چهار ماهگی هم مانند واکسن دو ماهگی از واکسن های خیلی دردناک است، به شما توصیه می کنم که یک روز قبل از واکسن و حتی ۲ تا ۳ ساعت قبل از تزریق واکسن برای جلوگیری از تب، ‌درد و بی قراری به نوزاد خود قطره بدهید و تا ۳ روز بعد از تزریق واکسن هر یک ساعت بهتر است که به نوزاد قطره استامینوفن را بدهید و مقدار آن را باید با توجه به وضعیت نوزاد خود از متخصص اطفال دریافت کنید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
واکسن ۴ ماهگی نوزاد یکی از مهم ترین واکسن هایی محسوب می گردد که به نوزاد تزریق می شود. در این مقاله به چگونگی انجام این واکسیناسیون و همچنین معرفی اقدام لازم برای قبل و بعد از تزریق واکسن به نوزاد می پردازیم.
واکسن ۴ ماهگی نوزاد به ران پا تزریق می شود. این واکسن درد زیادی دارد و در مواردی نیز ممکن است به هر دو پای نوزاد تزریق شود. به طور کلی در ۴ ماهگی دو واکسن ثلاث و قطره فلج اطفال باید به کودک داده شود.
قطره فلج اطفال خوراکی است که برای جلوگیری از بروز بیماری فلج اطفال باید حتما به کودک تزریق شود. بیماری فلج اطفال می تواند باعث از کار افتادن بعضی از اندام های بدن به صورت دائمی شود.
واکسن چهار ماهگی نوزاد، خیلی مراقبش باشید:

واکسن ۴ ماهگی نوزاد
از تولد نوزاد تا سن دو سالگی واکسن های زیادی باید به نوزاد تزریق شود. عمده این واکسن ها برای جلوگیری از بروز بیماری های خطرناک هستند و عدم تزریق آنها ممکن است سلامت نوزاد را به مخاطره اندازد.
واکسن ثلاث واکسن ۴ ماهگی نوزاد است که باید تزریق شود این واکسن شامل سه واکسن سیاه سرفه ، دیفتری و کزاز است. این سه بیماری خطرناک بوده و ممکن است باعث آسیب جدی به بدن کودک و یا حتی مرگ شوند.

واکسن ۴ ماهگی کزاز
هر زخمی یا شکافی روی پوست خطر بیماری کزاز را به همراه دارد. باکتری کزاز فقط در محیط بدون اکسیژن رشد می‌کند به همین دلیل زخم‌های سطحی خطر کمتری در رابطه با بیماری کزاز ایجاد می‌کنند. باکتری و اسپور کزاز در خاک زنده می‌ماند و رشد می‌کند به همین دلیل زخم‌های آلوده به خاک خطرناک هستند.
باکتری کزار سمی تولید می‌کند که به اعصاب و مغز آسیب می‌زند و موجب گرفتگی عضلات به خصوص عضلات صورت می‌شود و به همین دلیل در زبان عامه به این بیماری قفل شدن فک نیز می‌گویند.
مبتلایان به کزاز باید حتماً در بیمارستان تحت درمان قرار بگیرند. با واکسیناسیون درست می‌توان به طور کامل از بروز این بیماری جلوگیری کرد. اولین تزریق واکسن کزاز باید قبل از ۱۲ ماهگی انجام شود و در فواصل ده سال یک بار (تا پنج تزریق) نیز باید با تزریق بعدی ایمنی نسبت به آن تقویت شود.
اگر سگی کودکی را گاز گرفت یا جراحتی عمیق و آلوده روی پوست او ایجاد شده باشد و قبلاً نیز نسبت به این بیماری واکسینه نشده باشد، احتمالاً در بخش اورژانس یک تزریق فوری سرم کزاز صورت خواهد گرفت.

واکسن ۴ ماهگی سیاه سرفه
یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های زیر یک سال کودکان، بیماری سیاه سرفه است. این بیماری توسط یک باکتری به نام بوردتلاپرتوسیس ایجاد می‌شود و باعث مسدود شدن مجاری تنفسی نوزاد و التهاب ریه‌ها می‌گردد.
نشانه‌های این بیماری شبیه به بیماری سرماخوردگی نظیر آبریزش بینی، قرمزی و آبریزش چشم، تب خفیف و سرفه خشک می‌باشد.
تزریق واکسن سیاه سرفه از دو ماهگی آغاز می‌شود و در خانه‌های بهداشت به صورت رایگان در اختیار عموم قرار می‌گیرد. نکته‌ی مهم در مورد این واکسن این است که، واکسن چهار ماهگی سیاه سرفه نباید پس از پایان ۵ سالگی به کودک تزریق گردد.

واکسن ۴ ماهگی دیفتری
دیفتری بیماری دستگاه تنفسی است. این بیماری واگیردار است و باعث ایجاد غشایی کاذب در حلق و حنجره می‌شود. عوارض آن مواردی نظیر گلودرد، تب، سرفه و گرفتگی صدا است و در صورت تشدید، این بیماری باعث بیماری‌های قلبی، کلیوی و فلج دست و پا می‌شود.
در کشور‌های پیشرفته این بیماری به وسیله واکسیناسیون به طور کلی ریشه کن شده است. اما در ایران واکسن ۴ ماهگی دیفتری در چندین نوبت در سنین مختلف دریافت می‌شود.

واکسن ۴ ماهگی هپاتیت B
واکسن هپاتیت B، جز واکسن پنج گانه می‌باشد. این واکسن به منظور پیشگیری از ورم کبد ناشی از ویروس هپاتیت B. و جلوگیری از تصلب کبد و سرطان کبد تزریق می‌شود.
اولین تزریق واکسن هپاتیت B . باید بعد از تولد و یا قبل از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان باشد.

واکسن ۴ ماهگی میکروب هموفیلوس آنفولانزا نوع B
میکروب هموفیلوس آنفولانزا در کودکان مخصوصاً در شیرخواران ایجاد بیماری مننژیت ، تورم حنجره و عفونت ریه می‌نماید. این واکسن توام با واکسن دیفتری، کزاز، سیاه سرفه و هپاتیت (واکسن پنج گانه) در سنین ۲، ۴ و ۶ ماهگی به کودکان تزریق می‌گردد.
آنتی بیوتیک‌ها برای درمان بیماری‌های ناشی از میکروب هموفیلوس آنفولانزا همیشه به طور موثر عمل نمی‌کنند، زیرا حدود ۳ تا ۵ درصد بیمارانی که به مننژیت مبتلا می‌شوند با تجویز آنتی بیوتیک جان خود را از دست می‌دهند.
برخی دیگر میکروب‌های هموفیلوس آنفولانزا به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم شده اند و درمان آن‌ها بسیار مشکل است.

واکسن ۴ ماهگی فلج اطفال
بیماری فلج اطفال، بیماری است ویروسی که اگر کودک به آن مبتلا گردد دچار بیماری فلج اندام‌ها می‌شود و تا آخر عمر ممکن است دچار معلولیت گردد. اگر این ویروس مغز را مبتلا سازد، کودک دچار فلج تنفسی شده و منجر به فوت او می‌گردد.
دو نوع واکسن بدو تولد فلج اطفال وجود دارد، یکی واکسن ویروس زنده‌ی ضعیف شده و دیگری واکسن کشته شده که هر دو در پیشگیری از بیماری فلج اطفال در کودکان موثر است. به علت مزایایی که نوع خوراکی واکسن دارد در کشور ما نوع خوراکی آن داده می‌شود.
اگر به نوزاد در موقع تولد در زایشگاه یا بیمارستان به عللی واکسن فلج اطفال داده نشود، در اولین فرصت باید این کار صورت پذیرد. در بعضی از کشور‌ها واکسن فلج اطفال کشته شده IPV در چهار نوبت دو ماهگی، چهار ماهگی، ۶ تا ۱۲ ماهگی و بالاخره در ۴ تا ۶ سالگی تزریق می‌شود.

اقدامات لازم برای واکسیناسیون ۴ ماهگی نوزاد
چند ساعت قبل از زدن واکسن ۴ ماهگی نوزاد باید چند قطره استامینوفن خورانده شود. همچنین به کودک باید شیر دهید تا سیر باشد و بی قراری نکند.قبل از واکسیناسیون فشار کمی روی ران نوزاد وارد کنید. بهتر است که نوزاد را در آغوش بگیرید و نگاهش به سمت شما باشد.
همچنین می توان با استفاده از یک اسباب بازی نیز حواس نوزاد را پرت کنید. قطره استامینوفن هر ۴ ساعت باید تکرار شود به همین خاطر خوراندن آن به نوزاد بعد از واکسیناسیون نیز تا حدی به کاهش درد و آرام شدن کمک می کند.
از این قطره تنها تا ۳ روز مجاز به استفاده هستید و بعد از روز سوم باید آن را قطع کنید. روز اول و دوم واکسیناسیون باید هر ۴ ساعت چند قطره به کودک داده شود و روز سوم هر ۶ ساعت یکبار باید به کودک قطره بدهید. از دادن داروهای خودسرانه به کودک خودداری کنید.

اقدامات بعد از واکسیناسیون نوزاد
بعد از واکسیناسیون لازم است که محل واکسن را با تکه های کوچک یخ کمپرس سرد کنید. روز دوم و سوم باید یک پارچه نرم و تمییز را گرم کرده و روی پای نوزاد بگذارید.
دقت داشته باشید که پارچه خیلی داغ نباشد. با این حال ممکن است بعد از تماس پارچه با پای نوزاد کمی گریه کند ولی شدت گریه ها در روز اول بیشتر است. از ماساژ دادن محل واکسن باید خودداری شود. همچنین توجه داشته باشید که دمای بدن نوزاد و تب مرتبا کنترل شود.
اگر دمای بدن کودک از ۳۶ درجه بالاتر رفت سریعا نوزاد را به یک مرکز اورژانس منتقل کنید. وقتی که تب کودک بالا می رود ممکن است اکسیژن کافی به مغز نرسد و دچار تشنج شود.

اقدامات بعد از واکسیناسیون
محققان دریافتند که خوراندن کمی شکر یا چند قطره آب قند قبل از واکسن ۴ ماهگی نوزاد در کاهش درد موثر است. نوزادانی که چند دقیقه قبل از واکسیناسیون آب قند خورانده شود کمتر از سایر نوزادان گریه و بی تابی می کنند همچنین شدت گریه ها و زمان آن نیز کاهش پیدا می کند.
در بعضی نوزادان بعد از واکسیناسیون ممکن است محل مورد نظر دچار سفتی شود. اگر التهاب و قرمزی محل واکسن بعد از سه روز از بین نرفت حتما کودک را نزد پزشک ببرید. سفتی محل واکسیناسیون با آبسه کردن تفاوت دارد و ممکن است بعد از واکسن ۴ ماهگی نوزاد محل مورد نظر دچار سفتی شود که ناشی از عمیق بودن تزریق است.
در مواردی که محل تزریق آبسه کند باید توسط پزشک تخلیه و آنتی بیوتیک به نوزاد داده شود.