زمان تخمک گذاری و علائم آن، چیست؟

آشنایی با فرایند تخمک‌گذاری و علائم آن کمک می‌کند تا بتوانید با دقت بیشتری زمان تخمک‌گذاری خود را مشخص کنید و زمان‌های مناسب برای باروری را تشخیص دهید. نزدیکی در زمان تخمک‌گذاری شانس باردار شدن را به شدت افزایش می‌دهد.

هر ماه، یک تخمک در درون تخمدان یک خانم به بلوغ می رسد. هنگامی که اندازه آن به حد معینی رسید، تخمک از تخمدان آزاد شده و از طریق لوله های فالوپ (لوله های رحمی)، به طرف رحم حرکت می کند. اینکه در هر بار، کدام تخمدان یک تخمک آزاد می کند، نسبتا نامشخص است.آنچه مشخص می باشد این است که وظیفه تخمک گذاری در سیکل های قاعدگی به صورت منظم و یکی در میان بین تخمدان ها تقسیم نمی شود. سنگ بنای باروری سالم، سلامت تخمک های شماست.

تشخیص زمان تخمک‌گذاری
تخمک‌گذاری اتفاقی است که منجر به شروع عادت ماهانه می‌شود. مرحلۀ قبل از آزاد شدن تخمک، زمانی است که فولیکول‌های تخمدانی در حال رشد هستند و مرحلۀ فولیکولی نامیده می‌شود. چند فولیکول در تخمدان تحت تأثیر هورمون‌ها شروع به رشد می‌کنند و معمولاً تنها یک فولیکول به طور کامل رشد می‌کند. از این فولیکول یک تخمک تولید خواهد شد که در زمان تخمک‌گذاری آزاد می‌شود و قدرت باروری دارد. مرحلۀ پس از آزاد شدن تخمک یا تخمک‌گذاری نیز مرحلۀ لوتئال (Luteal phase) نامیده می‌شود. تخمک آزادشده در این مرحله وارد لولۀ رحم می‌شود و از آنجا به سمت رحم حرکت می‌کند. بعد از آزادسازی تخمک، فولیکولی که تخمک را ایجاد کرده است تبدیل به جسم زرد می‌شود و شروع به تولید هورمون می‌کند. این هورمون باعث ضخیم شدن دیوارۀ رحم می‌شود. طی ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری، تخمک شروع به تجزیه شدن می‌کند و دیگر قادر به بارور شدن نخواهد بود. در صورت بارور نشدن تخمک، بعد از حدود ۱۴ روز، دیوارۀ رحم نیز شروع به ریختن می‌کند که شروع عادت ماهانه خواهد بود.

​​​​​​​تعیین زمان تخمک‌گذاری
مدت مرحلۀ فولیکولی در هر زن ممکن است متغیر باشد اما مدت زمان فاز لوتئال که زمان پس از آزاد شدن تخمک تا شروع عادت ماهانه است، معمولاً از دوره‌ای تا دورۀ دیگر برای هر فرد ثابت است و به شکل معمول از ۱۲ تا ۱۶ روز و به طور متوسط ​​حدود ۱۴ روز طول می‌کشد. نامنظم بودن دوره‌های عادت ماهانۀ یک زن، معمولاً به این دلیل است که مرحلۀ فولیکولی که همان مرحلۀ تشکیل تخمک است بیشتر طول کشیده یا تخمک آزاد نشده است. طول مدت یک دورۀ عادت ماهانه ممکن است بین ۲۱ تا ۳۵ روز باشد. برخی خانم‌ها حتی دوره‌هایی را مشاهده می‌کنند که کوتاه‌تر یا طولانی‌تر از این زمان است، بنابراین ممکن است تخمک‌گذاری خیلی زودتر یا دیرتر از یک زمان مشخص اتفاق بیفتد. با این حال در صورت وجود یک دورۀ منظم، بسته به طول دورۀ لوئتال، معمولاً تخمک‌گذاری ۱۲ تا ۱۶ روز قبل از شروع دورۀ بعد اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال تخمک‌گذاری در مورد خانمی که مرحلۀ لوتئال او ۱۲ روز است و دورۀ عادت ماهانۀ او ۳۵ روزه است، در روز ۲۳ بعد از شروع عادت ماهانه اتفاق می‌افتد. برای خانمی که زمان لوئتال او ۱۴ روز و دورۀ او ۲۸ روزه است، تخمک‌گذاری در روز ۱۴ بعد از شروع عادت ماهانه اتفاق خواهد افتاد.

نشانه های تخمک گذاری

تنوع طول مدت فولیکولی، لوئتال و دورۀ عادت ماهانه در میان خانم‌ها باعث می‌شود که امکان استفاده از یک فرمول ریاضی ساده جهت تعیین زمان تخمک‌گذاری برای همۀ افراد به شکل یکسان وجود نداشته باشد. با این حال، هر زنی می‌تواند با دانستن علائم تخمک‌گذاری و تحت نظر گرفتن زمان شروع و طول دورۀ عادت ماهانه، زمان تخمک‌گذاری خود را به طور تقریبی تشخیص دهد. رشد فولیکول‌ها و آزاد شدن تخمک در اثر ترشح هورمون‌های متعدد کنترل می‌شود. ترشح این هورمون‌ها می‌تواند در بدن زن علائمی ایجاد کند که فرد با توجه به آنها می‌تواند زمان حدودی تخمک‌گذاری یا پایان آن را تشخیص دهد. برخی از علائم معمول شروع تخمک‌گذاری در زیر آمده است:
1- تغییر در ترشحات دهانه رحم
هر چقدر روزهای بیشتری از پریود شما بگذرد، حجم این ترشحات افزایش پیدا کرده و بافت آنها نیز تغییر می کند. این تغییرات، بیانگر افزایش سطح هورمون استروژن در بدن شما است. هنگامی که این ترشحات شفاف، لیز و چسبنده باشد، احتمال باردار شدن شما به حداکثر می رسد. به نظر بسیاری از خانمها، ترشحات در این دوره مانند سفیده تخم مرغ است.این ترشحات در حالت طبیعی به عنوان یک سد محافظ عمل می کنند، اما در زمان اوج توانایی باردار شدن در شما، این ترشحات به اسپرم اجازه می دهند تا از مجرای رحم عبور کرده و به سمت رحم بروند. سپس به طرف لوله های فالوپ (لوله های رحمی) حرکت کنند تا با تخمک شما برخورد نمایند.
2- افزایش دمای بدن
پس از تخمک گذاری، دمای بدن شما ممکن است بین نیم تا یک درجه افزایش پیدا کند. شما این تغییر را احساس نخواهید کرد، اما می توانید با استفاده از یک دماسنج، "دمای پایه بدن" یا BBT خود را اندازه گیری کنید. دمای پایه بدن یعنی دمای بدن در هنگام صبح و پس از بیدار شدن از خواب، پیش از آنکه هر گونه فعالیتی انجام دهید.
این افزایش دما بیانگر آن است که تخمک گذاری در بدن شما انجام شده است، زیرا آزاد شدن یک تخمک منجر به تحریک و افزایش تولید هورمون پروژسترون می گردد، که دمای بدن را افزایش می دهد.تست های پیش بینی کننده تخمک گذاری که در داروخانه ها یا فروشگاه های دیگر موجود بوده و بدون نسخه نیز به فروش می رسند، افزایش هورمون LH را که دقیقا قبل از تخمک گذاری رخ می دهد، در ادرار شما تشخیص می دهند.زمان حداکثر توانایی شما برای باردار شدن، دو تا سه روز پیش از این است که دمای بدن شما افزایش پیدا کند. برخی از متخصصان بر این باورند که 12 تا 24 ساعت پس از مشاهده اولیه افزایش دما نیز شما شانس باردار شدن را دارید، اما اکثر آنها اذعان می کنند که این زمان برای حامله شدن خیلی دیر است.
پس از تخمک گذاری، یک تا دو روز طول می کشد تا سطح هورمون پروژسترون به حدی برسد که دمای بدن شما را افزایش بدهد. اما از آنجا که تخمک تنها حداکثر ۲۴ ساعت می تواند زنده بماند، هنگامی که دمای بدن افزایش پیدا می کند، دیگر برای باردار شدن خیلی دیر شده است،. به همین دلیل، متخصصان توصیه می کنند که دمای بدن خود را برای چند ماه دقیقا زیر نظر گرفته و نموداری برای آن طراحی کنید تا بتوانید الگوی افزایش دما را تشخیص داده و زمان احتمالی تخمک گذاری خود را مشخص کنید. در این صورت می توانید به گونه ای برنامه ریزی کنید که دو تا سه روز پیش از موعد افزایش دمای بدن خود، آمیزش داشته باشید.
3- درد در ناحیه پایین شکم
حدودا ۲۰ درصد از خانم ها می توانند تخمک گذاری و فعالیت مربوط به آن را احساس کنند که نشانه های آن می تواند از درد ملایم تا تیر کشیدن های شدید و ناگهانی زیر شکم باشد. این حالت، که به آن میتل اشمرز mittelschmerz گفته می شود، ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.

​​​​​​​اهمیت زمان تخمک‌گذاری
طول عمر تخمک پس از تخمک‌گذاری بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت است و بعد از آن تخمک تجزیه می‌شود و بارور نخواهد شد. لقاح باید در مدت زمان ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری اتفاق بیفتد، به همین دلیل برای افزایش شانس باروری در هر دوره از تخمک‌گذاری لازم است هنگام تخمک‌گذاری، اسپرم‌ها در آن محل حضور داشته باشند تا بتوانند تخمک را بارور کنند. به همین دلیل، دانستن این موضوع که آیا تخمک‌گذاری انجام شده است و دقیقاً در چه زمانی انجام می‌شود، به زن و مرد کمک می‌کند که برای باردار شدن در زمان‌های درست نزدیکی جنسی داشته باشند. توجه به علائم تخمک‌گذاری و ثبت دمای پایۀ بدن، ترشحات و زمان شروع عادت ماهانه و طول دورۀ آن به زن کمک می‌کند که مدت زمان مرحلۀ لوتئال خود را تعیین کند. دانستن طول مرحلۀ لوتئال که دورۀ پس از آزاد شدن تخمک تا شروع عادت ماهانه است، به او کمک می‌کند که بداند چه موقعی باید منتظر شروع عادت ماهانۀ خود باشد و زمان‌های باروری خود را که شانس باردار شدن در آن زمان بالاست، به دقت بشناسد. همچنین او می‌تواند به درستی بداند که چه زمانی باید منتظر پاسخ مثبت تست بارداری باشد.

تست بارداری
تست های پیش بینی کننده تخمک گذاری چگونه کار می کنند؟
این تست ها که در داروخانه ها یا فروشگاه های دیگر موجود بوده و بدون نسخه نیز به فروش می رسند، افزایش هورمون LH را که دقیقا قبل از تخمک گذاری رخ می دهد، در ادرار شما تشخیص می دهند.استفاده از این تست ها ساده تر بوده و نتایج آنها نیز دقیق تر از دماسنج های BBT است و می توانند تخمک گذاری را ۱۲ تا ۳۶ ساعت زودتر تشخیص داده و احتمال بارور شدن شما را در همان ماه اولی که از این تست ها استفاده می کنید به حداکثر برسانند.
اما این دستگاه ها خالی از اشتباه نیز نیستند. در مواردی نادر، آنها وجود LH را ثبت می کنند. در واقع پاسخی که دستگاه به شما می دهد، یک جواب "مثبت" یا "منفی" است، نه یک عدد. به این ترتیب نمی توان تضمین کرد که در صورت مثبت بودن پاسخ، حتما تخمک گذاری انجام خواهد شد؛ در واقع میزان هورمون LH می تواند با یا بدون آزاد شدن تخمک، افزایش پیدا کند. همچنین ممکن است افزایش میزان این هورمون به صورت کاذب نیز اتفاق بیفتد، که دوباره سطح آن کاهش یافته و پس از آن، کمی مانده به تخمک گذاری مجددا افزایش پیدا می کند.در صورتی که قاعدگی شما نامنظم است، استفاده از این تست نمی تواند آزمون مناسبی برای تشخیص زمان تخمک گذاری در شما باشد.
برای به دست آوردن حداکثر دقت، راهنما و دستورالعمل تست را به دقت مطالعه و پیگیری کنید. با این حال، اگر راهنمای تست به شما می گوید که اولین ادرار خود در طول روز را تست کنید، ممکن است بهتر باشد که دومین ادرار خود را تست کنید. ادرار شما در طول شب غلیظ می شود که در نتیجه ممکن است، نتیجه تست "مثبت"، ولی "کاذب" باشد.دوره شما از اولین روزی که پریود آغاز می شود، محاسبه می گردد. در صورتی که دوره شما ۲۸ روزه باشد، تست را از روز یازدهم آغاز کرده و به مدت ۶ روز ادامه دهید؛ یا تست را به تعداد روزهایی که شرکت تولیدکننده دستگاه توصیه کرده است، ادامه دهید.
در صورتی که دوره شما بین 27 تا 34 روز است، روز تخمک گذاری شما ممکن است بین روزهای سیزدهم تا بیستم باشد. تست را از روز یازهم آغاز کرده و تا روز بیستم ادامه دهید.در صورتی که دوره شما نامنظم است، ممکن است به این نتیجه برسید که استفاده از این تست نمی تواند آزمون مناسبی برای تشخیص زمان تخمک گذاری در شما باشد.