پوسیدگی دندان شیری کودک یا پوسیدگی دندان از بیماری های عفونی رایج در کودکان است که باید به موقع تشخیص و پیشگیری شود. یکی از مهمترین چالش‌ها برای خانواده‌ها تصمیم گیری درمان پوسیدگی دندان شیری با توجه به سن کم کودک است.
درمان پوسیدگی دندان شیری
پوسیدگی دندان شیری بیماری شایع دندانی در کودکان است که بیشتر والدین از علت پوسیدگی دندان کودکان به‌ویژه پوسیدگی دندان شیری جلو، و روش‌های درمان پوسیدگی دندان کودکان ناآگاهند. اگر شما هم از علت پوسیدگی دندان شیری کودکان و درمان آن بی‌خبرید در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
علت پوسیدگی دندان شیری در کودکان چیست؟
علت اصلی پوسیدگی و خراب شدن دندان کودکان مصرف زیاد مواد قندی و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است که باقیمانده خوراکی‌ها داخل دندان‌ها باقی می‌مانند. وقتی ماده غذایی در فاصله بین دندان‌ها باقی بماند، باکتری‌ها در آن قسمت تجمع کرده و با تولید اسید برای تجزیه مواد غذایی به مینای دندان آسیب می‌رسانند. درنتیجه، پوسیدگی دندان شیری کودکان ایجاد می‌شود. گاهی پوسیدگی از دهان والدین به کودک منتقل می‌شود مثلا از طریق بوسیدن دهانی، مواد غذایی، یا استفاده از قاشق مشترک که پوسیدگی را به دهان کودک منتقل کرده و باعث ایجاد عفونت لثه در کودکان می‌شود.
سایر دلایل پوسیدگی دندان کودکان
موارد زیر از دیگر دلایل ایجاد پوسیدگی دندان کودکان هستند:
- ژنتیک
- عادت‌های غذایی و دهانی بد مثل نجویدن غذا و نگه داشتن غذا داخل دهان
- مصرف برخی داروها و ابتلا به برخی بیماری‌های خاص
- نگه داشتن مداوم شیشه شیر داخل دهان و تمیز نکردن دندان کودک با گاز استریل نمناک بعد از شیر خوردن
اهمیت درمان پوسیدگی دندان شیری
برخلاف تصور عمومی، سلامت دندان شیری اهمیت زیادی دارد چرا که آسیب دیدگی و از بین رفتن دندان شیری به دندان‌های دایمی نیز صدمه می‌زند و با ایجاد اختلال در فضای رشد دندان دایمی باعث بهم ریختگی دندان‌ها می‌شود. به‌همین دلیل است که حتی کمترین میزان پوسیدگی دندان شیری هم باید بلافاصله جدی گرفته شود و به متخصص دندانپزشکی کودکان مراجعه کرد.
روش های پیشگیری از پوسیدگی دندان دائمی کودکان
مهمترین عامل برای پیشگیری از پوسیدگی دندان شیری، رعایت بهداشت دندان شیری است. والدین باید برای تمیز کردن دندان کودکان زیر دو سال از مسواک‌های انگشتی یا پارچه مرطوب تمیز استفاده کنند. روش‌های درمانی رایج برای پیشگیری از پوسیدگی دندان دایمی کودکان که باید متخصص دندانپزشکی اطفال انجام دهد عبارتند از:
- فلوراید تراپی که مقاومت دندان‌ها را افزایش داده و از خراب شدن دندان‌های کودک جلوگیری می‌کند.
- فیشور سیلانت: روش شیار پوش که فضای خالی بین دندان‌های کودک را پوشانده تا غذا بین دندان‌ها جمع نشود. فیشور سیلانت نوعی درمان دوره‌ای محسوب می‌شود.
- استفاده منظم از مسواک و نخ دندان
- مصرف غذاهای مناسب، سبزیجات، ماست کم چرب و پنیر
- پرهیز از شیرینی، چیپس، پفک
درمان پوسیدگی دندان شیری
روش‌های بالا ترفندهایی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان به‌شمار می‌آیند، اما زمانی که کودک دچار دندان درد بشود نشانه نفوذ پوسیدگی به عمق دندان و احتمالا آسیب دیدن عصب دندان است. برای درمان پوسیدگی دندان شیری باید به متخصص دندانپزشکی اطفال مراجعه کنید تا با برداشتن پوسیدگی، دندان را ترمیم کند. اگر پوسیدگی دندان شیری به عصب برسد روش درمان پالپکتومی و پالپوتومی استفاده می‌شود.
دندان شیری در کودکان
دندان‌های شیری از حدود 6-7 ماهگی در دهان نوزاد رویش می‌یابند و تا حدود سن 2 سالگی به طور طبیعی کودکان دارای 20 عدد دندان شیری هستند. در بسیاری از مواقع کودکان به دلایل مختلفی دچار پوسیدگی دندان شیری به شکل زودرس می‌گردند و این امر چالش‌های بسیاری را برای خانواده و کودک رقم می‌زند. یکی از مهمترین این چالش‌ها برای خانواده‌ها تصمیم گیری درمان پوسیدگی دندان شیری با توجه به سن کم کودک است. در ادامه این مطلب به مهمترین جنبه‌های اهمیت دندان‌های شیری اشاره خواهیم کرد.
پوسیدگی دندان کودکان چیست؟
پوسیدگی دندان شیری (Early Childhood Caries) از شایع‌ترین مشکلات دندانی کودکان است که باعث پوسیدگی دندان‌های شیری کودک می‌شود. در صورتی که پوسیدگی دندان شیری برطرف نشود نه تنها مشکلات ظاهری و نازیبایی برای کودک ایجاد می‌کند بلکه موجب اختلال تغذیه‌ای هم در کودک خواهد شد.
درمان پوسیدگی دندان شیری معمولا به‌خاطر پایین بودن سن کودک برای دندانپزشک و والدین هردو دشوار است. به‌همین خاطر است که ضرب المثل «پیشگیری بهتر از درمان است» مثال پرکاربردی در رابطه با پوسیدگی دندان شیری در کودکان محسوب می‌شود، تا والدین با انجام مراقبت‌های لازم و مناسب از بروز پوسیدگی و عوارض ثانویه آن جلوگیری کنند.
دندان های شیری تا چه سنی می‌مانند؟
به طور طبیعی دندان‌های شیری قدامی تا حدود سن 6-7 سالگی و دندان‌های شیری خلفی تا حدود سن 10-12 سالگی در داخل دهان حضور دارند. معمولاً با افتادن هر دندان شیری دندان دایمی جانشین آن با فاصله زمانی کمی به داخل حفره دهان رویش می‌یابد به جز دندان آسیاب اول دایمی که بدون افتادن هیچ دندان شیری به داخل دهان رویش می‌کند و این امر در حدود 6-7 سالگی اتفاق می‌افتد.
پوسیدگی دندان کودکان چه علائمی دارد؟
با مشاهده علایم و نشانه‌های زیر احتمالا دندان کودک‌تان دچار پوسیدگی شده است و باید به دندانپزشک اطفال مراجعه کنید:
- درد و عفونت شدید
- گریه مداوم حین جویدن غذا و غذا نخوردن کودک
- تورم لثه و گونه‌های کودک
- عفونت لثه‌ها
- بوی بد دهان
- تغییر رنگ لثه
- خشک شدن دهان
- بیقراری کودک
پوسیدگی دندان شیری کودکان با لکه‌های سفید روی دندان شروع شده و به‌تدریج شدت آسیب دندان‌ها بیشتر می‌شود. اوایل پوسیدگی دندان کودک، لکه‌ها فقط با تجهیزات دندانپزشکی قابل مشاهده هستند. به‌همین خاطر است که ویزیت منظم دندان کودکان توسط دندانپزشک برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و پوسیدگی دندان شیری لازم و ضروری است.
ضرورت درمان پوسیدگی دندان شیری
گرچه سیستم دندانی شیری برای مدت محدودی در داخل دهان کودک وجود خواهد داشت، ولی در صورت وجود پوسیدگی دندان شیری، عوارض جدی و بعضاً جبران ناپذیری به کودک وارد می گردد. عوارض پوسیدگی دندان شیری به چند دسته تقسیم می‌گردند:
-
کاهش توانایی جویدن
در صورت وجود پوسیدگی و یا از دست رفتن دندان‌های شیری، توانایی جویدن کودک و تمایل وی به استفاده از موادغذایی متنوع کاهش می‌یابد به طوری که کودک حتی بدون اظهار وجود مشکل در دندان‌ها از خوردن برخی از مواد غذایی امتناع ورزیده و گاهی والدین این امر را به عنوان بی‌اشتهایی کودک تلقی می‌کنند در حالی که در بسیاری از موارد با برطرف کردن عامل اصلی یعنی درد و پوسیدگی دندان‌ها، مشکل به خودی خود ناپدید می‌گردد.
بدیهی است در صورت وجود اشکال در تغذیه عوارض مختلفی از جمله کاهش رشد، یبوست، کج خلقی و بسیاری از اختلالات دیگر می‌تواند در کودک بروز نماید.
-
حفظ فضای لازم برای رویش دندان دایمی
دندان‌های شیری به عنوان یک راهنما برای رویش دندان‌های دایمی خواهند بود به طوری که اگر یک دندان شیری زودتر از موقع مقرر از دست برود این امر منجر به از دست رفتن فضای مورد نیاز جهت رویش دندان دایمی می‌گردد به طوری که در بسیاری از موارد برای اصلاح وضعیت کودک نیاز به درمان‌های ارتودنسی پیچیده خواهد داشت.
زیرا دندان‌های دایمی به دلیل کمبود فضای ایجاد شده ناشی از زود از دست رفتن دندان شیری به صورت کج و درهم رویش خواهند کرد و یا حتی به صورت نهفته باقی می‌مانند.
-
زیبایی
مطالعات مختلف نشان داده است که پوسیدگی دندان شیری و تیرگی ظاهر دندان شیری در کودکان می‌تواند نقش مهمی در اعتماد به نفس و تعاملات اجتماعی کودک داشته باشد به طوری که کودک حتی اگر ابراز نکند از ظاهر دندان‌ها خجالت کشیده و ممکن است از خندیدن امتناع ورزد و یا روابط اجتماعی وی دستخوش اختلال گردد.
-
ایجاد بوی بد دهان از عوارض پوسیدگی دندان شیری
در صورت وجود حفرات پوسیدگی متعدد تجمع مواد غذایی در بین دندان‌ها افزایش یافته و به مرور زمان فاسد می‌گردند و با ایجاد التهاب در لثه و عفونت دندان‌ها کودک دچار بوی بد دهان خواهد شد.
چگونگی درمان پوسیدگی دندان شیری
امروزه با پیشرفت علم دندانپزشکی کودکان، پوسیدگی دندان شیری در صورت مراجعه به موقع کاملاً قابل درمان است. پوسیدگی دندان شیری با مواد ترمیمی مختلف و یا روکش‌های مخصوص دندان‌های شیری برطرف گردیده و کارایی دندان به طور کامل بازگردانده خواهد شد، حتی در صورتی که پوسیدگی دندان شیری عمیق باشد. در بسیاری از مواقع، پوسیدگی دندان شیری و مشکلات این دندان‌ها با درمان‌های عصب کشی برطرف گردیده و با یک درمان مناسب می‌توانند تا موقع مقرر در داخل دهان باقی بمانند.
لازم به ذکر است برخلاف تصور بسیاری از والدین، دندان‌های شیری نیز دارای عصب بوده و در صورت پیشرفت پوسیدگی و انتقال التهاب و عفونت به عصب دندان، باید درمان عصب کشی انجام گیرد و این درمان هیچ گونه عارضه‌ای برای دندان‌های دایمی جانشین نخواهد داشت.
زمان مناسب مراجعه به دندانپزشک
جالب است بدانید که اولین مراجعه کودک به دندانپزشک باید در بین سن 6 ماهگی تا یکسالگی باشد در این زمان دندانپزشک با معاینه دهان کودک و بررسی وضعیت لثه‌ها و دندان‌های تازه روییده توضیحات لازم به جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان شیری را بر حسب وضعیت دهانی کودک به والدین خواهد داد.
پس از این جلسه اول فواصل بین معاینات دندانپزشکی به طور معمول هر 6 ماه یکبار تعیین می‌گردد گرچه بر حسب وضعیت دندانی کودک و میزان در معرض خطر پوسیدگی بودن، این زمان بر طبق صلاحدید دندانپزشک ممکن است تغییر نماید.
تأثیر پوسیدگی دندان شیری بر دندان‌های دایمی
در صورت پیشرفت پوسیدگی و وجود التهاب و عفونت در دندان‌های شیری این عفونت می‌تواند به جوانه دندان دایمی زیرین سرایت نموده و موجب اختلال در تکامل دندان دایمی زیرین شود هم چنین وجود پوسیدگی در دندان‌های شیری موجب افزایش میکروب‌های عامل پوسیدگی از جمله استرپتوکوک موتانس گردیده و شانس ابتلا به پوسیدگی را در سایر دندان‌های موجود در دهان افزایش می‌دهد.
خارج کردن دندان‌های شیری
همانطور که پیش‌تر ذکر گردید تا حد امکان باید از خارج کردن زود هنگام دندان‌های شیری جلوگیری کرد، ولی اگر پوسیدگی دندان شیری به حدی پیشرفت کرده باشد که دندان شیری قابل درمان نباشد و دندانپزشک تشخیص دهد که دندان شیری باید خارج شود برای حفظ فضای دندان تا رویش دندان دایمی جایگزین باید از وسایلی به نام فضانگهدار (space maintainer) استفاده نمود این وسایل به دو صورت ثابت و یا متحرک ساخته می‌شوند که انتخاب انواع آن بر حسب صلاحدید دندانپزشک خواهد بود.
کلام آخر
با توجه به موارد ذکر شده دندان‌های شیری با وجود این که به طور موقت در داخل دهان حضور دارند، از اهمیت بسیاری در حفظ سلامت عمومی کودک و جلوگیری از ابتلای وی به عوارض بازگشت‌ناپذیر برخوردارند، لذا حفظ و مراقبت این دندان‌ها در دوران کودکی از ضروریات انکارناپذیر است. به همین دلیل خانواده باید اقدامات مرقبتی لازم برای پیشگیری از پوسیدگی دندان شیری را انجام دهند و معاینات منظم دندانپزشکی را جدی بگیرند.
