عقیم بودن یعنی چه؟

حتما عبارت عقیم بودن به گوشتان خورده، اما شاید معنای آن را به درستی ندانید. عقیم بودن یعنی داشتن رابطه زناشویی و بچه دار نشدن بدون داشتن هر گونه جلوگیری به مدت دو سال.

این نوع نقص طبیعی از نظر پزشکی بسیار مهم تلقی گردیده و دیدگاه علم طب از این نوع ناراحتی در قالب مشکل و نقیصه در تضمین سلامتی اجتماعی و روانی است. یعنی به عبارتی روشتر، عقیم شدن نوعی مشکل و ناراحتی فردی نمی تواند باشد و به مراتب بر سلامتی روانی و بهداشت روانی و اجتماعی نیز تأثیر منفی میگذارد. در کنار اینها، درمان چنین مشکلی نیز حتی به ادعای پزشکان بسی طولانی و گاهی توام با شکست است. زیرا باید ابتدای امر زن و مرد هرکدام یکایک مورد بررسی و معاینه و آزمایشات مختلف قرار گیرند تا میزان و حتی علت عقیم بودنشان نامشخص شود. بنابراین چنین مرحله ای بسیار وقت گیر و پر زحمت بوده و از نظر مالی نیز فشار زیادی را بر افراد خانواده وارد می سازد.

مشکلات مربوط به نعوظ، تغییر در میل جنسی، درد مزمن یا تورم بیضه و گاهی داشتن بیضه های کوچک، از علائم عقیم بودن مردان است. اشکالات هورمونی، عدم قاعدگی و دوره های نامنظم قاعدگی هم می تواند از علائم ناباروری زنان باشد.

عقیم بودن چیست؟
آنها بر است چین موضوی را مطرح یکی کاملاً عقیم به چه کسی گفته می شود؟ از نظر پزشکی اگر زن و مرد ازدواج کرده و به طور طبیعی با همدیگر آمیزش داشته باشند و از هیچ عامل بازدارنده ای در آبستنی استفاده ننمایند، به مدت دو سال در چنین شرایطی، زن آبستن و حامله نشود، در آن صورت در روابط جنسی آنها و یا سیستم ارگانیسمی تولید مثل زن و مرد اختلال و یا حالت غیرطبیعی وجود دارد. از این رو شایسته است که زن و مرد یکسان مورد آزمایش قرار گیرند. به خاطر آن که تأکید ما بر روی هر دو جنس است اینکه از یک سوم نقایص عقیم بودن مربوط به مردان است. با اینکه غالباً در افکار عمومی و بالاخص در دیدگاه خانواده های عامی و بی تجربه چنین استنباط می شود که عقیم بودن بیشتر به زنها مربوط می شود ولی این پنداری به خطا و اشتباه بوده و از این رو پزشکان ترجیح می دهند که در اثنای چنین آزمایشات علمی و عملی و اثبات حقایق، خط بطلانی بر پندار غلط افراد بکشند.
برای این که موضوع عدم امکان آبستنی زن در خانواده مشخص و محرز گردد، باید در کنار آزمایش وی، مرد نیز مورد آزمایشات لازم قرار بگیرد. از طرفی شناخت و معاینه از وضعیت زن و مرد راه را برای تجزیه و تحلیل وضعیت اسپرم و تخمک مرد و زن گشوده و خصوصیات آنتی ژنتیک و اهمیت آنها را تثبیت می نماید. ناگفته نماند که بسیاری از اسپرمها به خاطر وجود خصوصیت آنتی ژنتیک حاضر به جفت شدن و پیوستن به تخمک زن نیستند. از این رو پس از آزمایشی اگر چنین امری محرز شود، از جانب متخصصان و کارشناسان به زن اظهار میگردد که اگر با مرد دیگری ازدواج نماید، امکان بچه دار شدنش صددرصد خواهد بود. با توجه به این مسایل کاملاً مشخص است که معاینه و تحت مراقب قرار گرفتن همزمان زن و مرد از نظر پزشکی دارای چه اهمیتی است و بدین ترتیب بسیاری از مشکلات حل گشته و برخی از پندارهای خطا آمیز نیز از بین می روند.
برای اینکه علت عقیم بودن و عدم امکان حاملگی زن مشحص شود، ابتدا مرد مورد آزمایش قرار میگیرد. البته باید پذیرفت که آزمایش اولیه بر روی زن خطا آمیز و اشتباه است. اگر در آزمایشات انجام گرفته نتیجه به سالم بودن مرد صحه بگذارد، آن زمان از جانب پزشک ترجیح داده می شود که آزمایش بر روی زن انجام بگیرد.

علایم ظاهری و جسمی عقیم بودن مردان
برخی علائم عقیم بودن به صورت ظاهری و جسمی در مردان مشاهده می شود، این علائم عبارتند از: رشد موهای زائد در صورت و بدن، اختلالات پوستی، افزایش وزن و گاهی اوقات هم ریزش مو. به طور کلی علائم کلی عقیم بودن و ناباروری مردان به صورت زیر قابل تعریف است:

مشکلات مربوط به نعوظ
سطح مناسب هورمون های مرد با نعوظ و توانایی او در نعوظ ، مرتبط است. به همین دلیل سطح متعادل هورمون ها باید بررسی و کنترل شود.
تغییر در میل جنسی
باروری مرد، رابطه مستقیمی با سلامت هورمون های جنسی او دارد. تغییرات در روحیه که اغلب از طریق هورمون ها کنترل می شود، یکی از علائم تشخیصی عقیم بودن مردان به شمار می رود.
درد مزمن یا تورم بیضه:
در بسیاری موارد ممکن است بر اثر عوامل مختلفی درد یا التهاب در بیضه ها ایجاد شود. برخی از این عوامل می توانند بر باروری مرد تاثیر گذار باشند.
مشکلات مربوط به خروج منی:
مشکل در انزال زودرس و کم بودن مایع منی می تواند علامتی از مشکلات باروری بوده و بهتر است توسط پزشک متخصص ارزیابی شود.
شکل ظاهری بیضه ها:
شکل ظاهری بیضه ها هم می تواند در باروری مرد موثر باشند. گاهی اوقات بیضه های کوچک می توانند یکی از علائم عقیم بودن باشد.

علائم عقیم بودن و نازا بودن زنان
زنان هم می توانند علائمی از عقیم بودن داشته باشند که با این علائم می توان به مشکل نازایی در آن ها پی برد:
اشکالات هورمونی
هر گونه اختلال در کارکرد هورمونی می تواند رابطه مستقیمی با ناباروری زن داشته باشد . در صورت بروز علائم زیر بهتر است با پزشک مشورت کنید:مشکلات پوستی، اضافه وزن زیاد، ریزش مو، کم شدن میل جنسی و زیاد شدن موی صورت.
دوره های نامنظم قاعدگی
چرخه قاعدگی زنان معمولا ۲۸ روز است. هر گونه تاخیر در این چرخه می تواند علل مختلفی داشته باشد و تاخیر در این دوره ها لزوما دلیل بر عقیم بودن زنان نیست. اما در صورتی که تاخیر زیاد و یا اختلالات زیادی در دوره قاعدگی زن ایجاد شود، به طوری که تاریخ آن را هم به طور دقیق به خاطر نیاورد، می توان به تنبلی تخمدان و اشکال در بارداری شک کرد.
عدم قاعدگی
تاخیر در قاعدگی معمولا برای زن امری طبیعی محسوب می شود اما در صورتی که چندین ماه قاعدگی ایجاد نشود؛ این مشکل باید تحت نظر متخصص بررسی شود.
درد زیاد در طی نزدیکی
اکثر زنان ممکن است در طی نزدیکی و مقاربت کمی درد را تجربه کرده باشند اما لازم به ذکر است که درد زیاد و دائم در طی رابطه جنسی ممکن است با مشکلات دیگری مانند آندومتریوز و مشکلات ناباروری در ارتباط باشد.
درد در این دوره یک مشکل تقریبا طبیعی است. اما دردهای شدید و طولانی شدن دوره قاعدگی ممکن است نشانه ای از ناباروری زن باشد.

علائم عقیم بودن در نوجوانی
توصیه می شود که علائم عقیم بودن و ناباروری مردان از همان ابتدای نوجوانی بررسی شده و ارزیابی های لازم صورت گیرد. در این دوران به طور موثرتری می توان در درمان و جلوگیری از مضرات احتمالی آن در آینده قدم برداشت. برخی از نوجوانان حتی متوجه نمی شوند که دارای برخی از نشانه های ناباروری هستند اما این علائم ممکن است در برخی دیگر کاملا مشخص باشد.
نوجوانان بین ۱۶ تا ۲۴ ساله، ممکن است در بازگو کردن مشکلات جنسی خجالت کشیده و یا این موضوع را مخفی کنند؛ به همین دلیل ممکن است شرایط آن ها بدتر شود. در صورت بروز هر نشانه نگران کننده ای توصیه می شود در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه شود.
بر اساس تحقیقات انجام شده می توان گفت که یکی از دلایل مهم تاثیر گذار در ناباروری نوجوانان، داشتن رابطه های جنسی محافظت نشده، در اختیار داشتن شرکای جنسی متعدد و یا بروز بیماری های جنسی مانند کلامیدیا است که باعث عقیم شدن می شود.
از میان نشانه های عقیم بودن در نوجوانان می توان به مواردی مانند رشد غیرطبیعی بیضه ها، اختلالات هورمونی، سرفه های زیاد و بروز عفونت، اشاره کرد. به دلیل حساسیت موضوع ، در صورت بروز هر کدام از این علائم در دوران نوجوانی لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه شود تا بررسی های لازم صورت گرفته و نسبت به مشکل ناباوری پیشگیری و اقدام شود.

درمان عقیم بودن
امروزه علم پزشکی با روش و پیشرفتهای روزافزون خود توانسته روزنه های امید و روشنایی را برای زنان و مردان فاقد اولاد بگشاید و بسیاری از زنان نازا در سایه علم پزشکی مدرن، مشکل خودشان را حل شده یافته و امیدوار به فرزند در آینده میشوند. ناگفته نماند که حتی روشنی بخش ترین شیوه ای که برای زنان و مردان فاقد فرزند امروزه ارمغان آور است، فرزند داخل لوله است که در بخشهای دیگر به آن خواهیم پرداخت.
برای درمان عقیم بودن، دو توصیه مهم داریم. ابتدا اینکه، برای درمان چنین مشکلی باید به مرکز پزشکی وابسته به دانشگاه و یا مرکز پزشکی و درمان بسیار کامل و متشکل از محققان و یا پزشک مورد اعتماد و کارآمد و حاذق خود مراجعه نمائید و توصیه ها و درمانهای آنها را پیش بگیرید و عمل نمائید. زیرا اگر به پزشک و یا مرکز غیر تخضصی و یا کم تجربه ای مراجعه نمائید در اثنای درمان مأیوس گشته و مسلماً دست به دامن پزشک دیگری خواهید شد که این امر علاوه از اینکه برای شما بار مالی زیادی را فراهم خواهد آورد و اوقات گرانبهایتان را هدر خواهد داد، از طرفی پزشک دیگر نیز لاجرم همان مراحل آزمایشات را از نو شروع و کارهای تکراری انجام خواهند پذیرفت. اما اگر به پزشکی مراجعه کردید که اعتراف از عجز خویش در درمان مشکل شما نمود، آن زمان حق دارید که پزشک دیگری را انتخاب کنید. بنابراین در یک زمان محدود، مراجعه به چند پزشک و احساس عجله در دریافت نتیجه مثبت و معقول کاری عبث خواهد بود. تا حال مشاهده شده است که بسیاری از زوجین علیرغم صرف وقت زیاد و تحت درمان قرار گرفتن چندین ساله، تازه پس از ۱۰ تا ۱۲ سال صاحب فرزند شده اند.
اولین توصیه اینکه، همه میدانیم که تحت مراقبت یکنواخت قرار گرفتن و عمل به توصیه های پزشکی تا حدودی طاقت فرسا و خسته کننده است. با این حال شایسته خواهد بود، در طول درمان همیشه امیدوار بود و با خونسردی و اعتماد به راهی که برگزیده اید، گام بنهید. مسلم است که امیدوار بودن هم می تواند گذر زمان و مشکلات را برای شما بسیار سهل و ساده متجلی سازد و هم اینکه ضمانت و سلامتی روانی و تاثیرات بهینه چنان امیدواری و حالت روحی سالم، خواهد توانست شما را در کسب نتیجه مثبت یاری دهد. از این بابت چنین بینش و تفکری دارای اهمیت به سزایی است وگرنه فرد تحت درمان در شرایط نابسامانی روحی نخواهد توانست خودش را مقید به توصیه های پزشکی نماید و در نتیجه عدم رعایت توصیه ها و موارد لازم باعث خواهد شد که جواب منفی گرفته شود و در نتیجه یأس و شکست موجبات آشفتگی روحی و روانی را فراهم خواهد آورد. بنابراین داشتن روحی های متعالی و خونسرد و احساس نتیجه ای مثبت و شایسته خواهد توانست فعالیت و تلاش پزشک معالج را به نتیجه برساند و هم اینکه شما را خوشحال و خرسند سازد.
باید بدانید برخی از مشکلات عقیم بودن آنها با آزمایشات و داروجات حل و برطرف نمی شود، لذا از جانب پزشک توصیه میشود که فرد تحت درمان و عمل جراحی قرار گیرد. شاید به نظر برسد که انجام عمل جراحی مشکلاتی را پدید خواهد آورد، ولی باید بپذیرید که چنین عملیاتی خیلی از مشکلات اجتماعی، انفرادی و روانی را برطرف خواهد کرد. اگر تمام راه های دارو و درمان به نتیجه نرسد، اخرین راه عمل جراحی است.
امّا آنچه که محرز است، اینکه باید برای صاحب فرزند شدن وجود سرنوشت را در این رابطه دخیل دانست و دست تقدیر الهی را نادیده نگرفت. زیرا فرزند خود نعمتی است که از جانب پروردگار به ما امانت داده میشود و مشیت او به هر چه رقم بخورد همان خواهد شد.

کودک داخل لوله ای
آبستنی مرحله ای است که نیاز به شرایط و دوران خاصی دارد. زمانیکه زن و مرد آمیزش می نمایند، در صورت حرکت اسپرم به طرف مهبل زن و آمیختگی آن با تخمک زن و چسبیدن و جایگزین شدن آن در داخل رحم، امکان آبستنی فراهم میگردد که به زمان زیادی در حدود نه ماه نیاز دارد و باید مادر تحت شرایط خاص خودش قرار بگیرد که دچار ناراحتی روحی و روانی و فشارهای فیزیکی قرار نگرفته و بعد از گذشت مدت معین فرزندش را به دنیا بیآورد. گاهی آزمایشات نشان میدهد که دلیل عقیم بودن به نقصان سیستم ارگانیکی تولید مثل زن و مرد مربوط نمی شود و در اسپرم مرد و تخمک زن هیچ نقصی وجود ندارد. پس از آزمایشات و معاینات محرز میگردد که اسپرم و تخمک کاملاً با هم آمیخته شده و برای آبستنی مهیا می شوند ولی جایگاه آنها برای پرورش و تحول و بارداری معقول و مناسب نمی باشد.
با تشخیص چنین حقیقتی ناچار پزشک معالج در صدد آن بر می آید که تولد فرزند را از طرق مصنوعی مقدور و ممکن سازد. امروزه چنین مشکلی به راحتی حل گشته و در طی دوران و سالیان بسیار درازی و انجام تحقیقات و مشلالعات زیاد اکنون تولا، فرزند خارج رحمی و یا داخل لوله ای بسیار راحت و آسان انجام می پذیرد و اگر زن و مردی از این بابت مشکلی داشته باشند به سهولت مشکلشان بر طرف میشود. تحت چنین امکانی اسپرم و تخمک با شرایط و مراحل عمل به هم آمیخته میشوند و سرانجام زیگوت (۱) در رحم مادر جایگزین میگردد. بدین ترتیب تحول و تکامل طبیعی ادامه یافته و بچه به طور طبیعی به دنیا می آید. لازم به تاکر است که امروزه علمای دینی و صاحبنظران علوم اسلامی چنین تولدی را غیرقانونی ندانسته و فرزند متولد شده را در صورت نکاح رسمی زن و مرد (پدر و مادر) حلال دانسته و هیچ ممنوعیتی بر آن فرض نمی بینند.
شایان توجه است که کودک داخل لولهای تنها راه حل و ایدهآل ترین شیوه برای پدران و مادران عقیم نیست و برای داشتن چنین شرایطی باید زن و مرد به عوامل و اسبابی حائز باشند.

دلایل عقیم بودن و نازایی
بیماری تند - گواتر - بیماریهای فوق کلیوی - دلایل روانی - عدم تحول و تکامل ارگانهای ژنیتال - ناراحتیهای مختلف هورمونی - التهابات آلت تناسلی زن - نامتعادل و غیرطبیعی بودن رحم - التهابات رحم - مسدود بودن لوله های رحم - وجود فاصله های اندک میان دو عادت ماهانه - وجود غده یا تومور در رحم - وجود ناهمگونی و غیرطبیعی بودن ترشح دهانه رحم - عدم قابلیت و کیفیت در اسپرم مردان.
دلایلی مذکور از جمله عواملی هستند که می توانند خانواده ای را بدون فرزند بگذارند. لذا هر آزمایش و درمانی نیز انجام می پذیرد عمدتاً در این مورد انجام می گیرد.