عقیم شدن مردان، فاکتورهای موثر در آن

نازایی مشکلی است که گریبانگیر بسیاری از زوج های جوان است و آنان را مجبور می کند تا با مراجعه به پزشکان و آزمایشگاه ها راهی برای گریز از این معضل پیدا کنند، اما اطلاع کافی از نوع مشکل یا روند بررسی خود نداشته باشند. نازایی فقط مختص زنان نیست و مردان دچار این مشکل می شوند. مطلب زیر در جهت آگاهی بیشتر در ارتباط با این معضل است.

فاکتورهای خطر مرتبط با نازایی مردان
ـ وجود سابقه عفونت پروستات یا ناحیه تناسلی
ـ سابقه ضرر به بیضه ها یا چرخش بیضه ها
ـ سابقه بلوغ زودرس یا دیررس
ـ تماس با مواد مسی در حین کار نظیرمس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
ـ مصرف دخانیات
ـ مصرف الکل به مقدار زیاد
ـ تماس ناحیه تناسلی با دماهای بالا
ـ ترمیم فتق
ـ داروهای مورد استفاده در دوران زخمها یا «پسویازیس»
ـ سابقه‌ی مصرف «دی استیل بسترول» توسط مادر در حین بارداری و سابقه ابتلا به اوریون حین بلوغ
ـ دیابت

اسپرم غیر طبیعی
همه مردها اسپرم غیر طبیعی دارند که تا درصدی، قابل قبول است. اسپرم غیر طبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا اصلاً دم نداشته باشد.
اگر اسپرم های غیر طبیعی در منی مرد خیلی بالا باشد، می تواند اثر منفی روی باروری داشته باشد. بعی از متخصصین عقیده دارند که اسپرم های غیر طبیعی در عبور از لوله های فالوپ و نیز سوراخ کردن دیواره‌ی تخمک دچار مشکل می شوند. تعداد زیاد اسپرم ها می توانند احتمال باروری را افزایش دهد و نرمال بودن آنها نیز نقش حیاتی در باروری دارد. نتیجه یک تحقیق نشان داده است که مردان با تعداد کم اسپرم ها همچنان می توانند بارور باشند، به شرط این که درصد اسپرم های طبیعی در آنها بالا باشد.

علل نازایی مردانه
این اختلالات می تواند به علل مختلف ایجاد شود. نظیر بیماری های عفونی یا التهابی مثل اوریون، اختلالات هورمونی، اختلالات ایمونولوژی، فاکتورهای محیطی و شیوه زندگی و بیماری ژنتیکی.
ـ بیماری های سیستیک فیبروزس: نوعی بیماری ارثی است که در آن تعداد اسپرم ها بسیار کم بوده و گاهی با عدم تشکیل لوله‌های منفی همراه است.
واریکوسل
واریکوسل عبارت است از گشاد شدن سیاهرگ های اطراف بیضه.
این عارضه مشکلی برای باروری مردان ایجاد نمی کند، اما می تواند از طریق افزایش دمای بیضه تولید اسپرم‌ها آسیب وارد کند. به همین دلیل بستن این سیاهرگ‌ها (جراحی واریکوسل) در بعضی مردان مبتلا، مشکل باروری را اصلاح کرده و در بعضی دیگر تأثیر ندارد. متأسفانه پزشکان نمی توانند پیش بینی کنند که درمان واریکوسل مفید است و در چه کسانی تأثیری ندارد.
انسداد
انسداد (گرفتگی) در بخشی از دستگاه تناسلی مردان، می تواند از طریق بستن مسیر خروج اسپرم و جلوگیری از انزال (خارج شدن منی) روی باروری مرد اثر منفی بگذارد. این انسداد‌ها می توانند در اثر ضایعات ناشی از عفونت هایی مثل مایکوپلاسما یا اورئاپلاسما و نیز جراحی های قبلی ایجاد شوند. یک ضایعه شدید ناشی از لگد زدن محکم به کشاله‌ی ران در بعضی ورزش‌ها، حتی می تواند تولید اسپرم را در بیضه ها متوقف کند.
بیضه نزول کرده
این عارضه عبارت است از عدم نزول بیضه از داخل حفره ی شکم به داخل کیسه ی بیضه در طی تکامل جنین در رحم مادر. در اطفال مبتلا به این بیماری، از روش جراحی برای وارد کردن بیضه به داخل کیسه های بیضه استفاده می شود. در صورت تشخیص دیر هنگام و در نتیجه عمل جراحی دیرهنگام، این مشکل می تواند اثر منفی بر باروری مرد داشته باشد.
چاقی
محققان در تحقیقات اخیر نشان دادند میان چاقی و نازایی در مردان ارتباط وجود دارد. این دانشمندان با مطالعه به روی دو هزار و ۱۱۱ زوج در کارولینای شمالی که عمدتاً مردان مزرعه‌دار بودند و شاخص توده بدنی آنها سه واحد بیش از حد طبیعی بود، دریافتند با وجود انجام روابط زناشویی بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری، این مردان ده درصد بیشتر از سایر مردان مبتلا به ناباروری بودند. به گفته‌ی این دانشمندان مردان چاق معمولاً روابط زناشویی کمتری دارند که این موضوع تأثیر زیادی بر باروری آنها دارد.
وجود التهاب در بدن مردان
محققان یک ذره غیر معمولی با نام عامل بازدارنده «ماکروفاژ» در نمونه های به دست آمده از اسپرم مردان عقیم تشخیص دادند. التهاب هنگامی به وجود می آید که بدن در معرض عفونت هایی مانند عفونت خون، اختلالات مربوط به ایمنی بدن و بیماری های مزمن همچون دیابت و بیماری های قلبی قرار گیرد. این عامل تحت این شرایط ظاهر شده و با بعضی از ضایعه های بافتی در ارتباط است. محققان پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که در مردانی که با مشکل باروری، سطح If در آنها خیلی بالا و یا خیلی پایین است. سطوح مناسب و مطلوب MIF به بالغ شدن اسپرم ها کمک می کند.
دیابت
ابتلا به دیابت باعث تخریب شصت درصدی DNA مردان می شود که منجر به ناباروری آنها خواهد شد. براساس تحقیقات با افزایش قند خون و اضافه وزن میزان تخریب DNA آنها بیشتر می شود.
بیماری های دیگر
دیابت شیرین و دیگر اختلالات غدد درون ریز، بیماری های غده تیروئید و دیابت بی‌مزه می تواند در کنترل هورمونی تولید اسپرم مداخله کنند. غفونت های پروستات و اپی دیدم (ساختما لوله‌یی شکل که روی نوک هر بیضه در قسمت بالای آن قرار گرفته است) می توانند باعث مداخله در تولید اسپرم یا انسداد مجرای خروج آن شوند. عفونت های دیگر مثل ارکیت (ورم بیضه) ناشی از اوریون نیز می توانند باعث ناباروری همیشگی شوند.
ـ کم خونی سلول داسی شکل، اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی، بیماری های کبدی وکلیوی، دریافت داروهای ضد تشنج و همچنین آلودگی هوا و میزان سرب موجود در هوا ایجاد ناباروری در مردان مؤثر است.

علل نازایی مردانه چگونه قابل تشخیص است؟
علاوه بر اخذ شرح کامل از فرد، خانواده و انجام معاینات کامل جهت تشخیص علت نازایی در مردان باید آزمایشات خاصی را انجام داد که موارد زیر را شامل می شود:
ـ آزمایش منی جداگانه: حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زمانی مختلف باید گرفته شود و از لحاظ فاکتورهای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع فاکتورها شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرم‌ها و شکل و حرکت آنهاست.
ـ سونوگرافی: جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه
ـ سایر آزمایش‌ها: از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرم ها یا بیماری های سیستم تناسلی مردانه استفاده می شود.

درمان نازایی مردان
انتخاب روش درمانی توسط پزشک براساس سن بیمار، سلامت عمومی و سابقه پزشکی او، وسعت بیماری، قابلیت تحمل فرد در برابر داروها، روش های درمانی و جراحی مختلف، نحوه انتظار از دوره‌ بیماری و ارجحیت خود بیمار بستگی دارد. در حال حاضر روش های درمانی بسیار زیادی وجود دارد که میتوان به روش های آزمایشگاهی و استفاده از داروهای خاص و روش های جراحی مخصوص جهت برطرف کردن بیماری زمینه‌یی اشاره کرد.