نقایص ژنتیکی جنین، بررسی قبل از انتقال به رحم

تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (pre implantation Genetic Diagnosis) موسوم به PGD یکی از راه های غربالگری پیش از تولد برای تشخیص بیماری های ژنتیکی و تعیین وجود، عدم وجود یا تغییر در ژن یا کروموزوم خاصی، پیش از قرارگیری جنین در رحم است که بر روی جنین پیش از قرارگیری در رحم مادر، حتی گاهی بر روی تخمک پیش از لقاح انجام می شود. تشخیص بیماری های ژنتیکی و تعیین جنسیت نوزاد قبل از انتقال جنین به رحم اولین بار در سال ۱۹۸۹ آنجام شد و از آن زمان تاکنون به صورت موفقیت آمیزی طیف وسیعی از افرادی که مبتلا به بیماری های ژنتیکی اختلالات تک ژنی ناهنجاری های کروموزومی و یا سقط مکرر بوده اند را دربر گرفته است، بنابراین PGD شاخه ای از فناوری های کمک باروری است و نیازمند انجام لقاح آزمایشگاهی یا IVF برای بدست آوردن تخم یا تخمک است. در زنان بالای ۴۰ سال ۲۵ تا ۵۰ درصد احتمال تشکیل جنین با کروموزوم های غیر طبیعی وجود دارد. به عبارتی زوج هایی که با سن بالا تحت عمل IVF یا ICSI قرار می گیرند می توانند با انجام روش PGD از اختلالات کروموزومی و ژنتیکی جلوگیری نمایند. اولین مرحله برای انجام PGD ایجاد جنین در خارج از رحم با روش IVF است. تخم حاصل از لقاح آزمایشگاهی کشت داده می شود تا به ۶ تا ۱۰ سلول برسد. سپس یکی یا دو سلول از آن با روش بیوپسی سلولی، برای انجام بررسی ها و آزمایشات ژنتیکی، جدا می شود. به نظر نمی رسد که جدا کردن این سلول ها برای تکوین و رشد جنین اختلال ایجاد کند مضاف بر اینکه برای برداشتن سلول های جنینی ناگزیر سوراخی در کمربند جنینی یا زونا ایجاد می شود که این مجرا امکان لانه گزینی بهتر جنین در رحم را فراهم می کند. اما برای آنکه سلول های حذف شده بازسازی شود اجازه می دهند اندکی بیشتر در محیط کشت بماند و رشد کند و به علاوه زمان مورد نیاز برای انجام آزمایشات ژنتیک از سلول های جدا شده تأمین شود. با پیشرفت در علم ژنتیک و فناوری حاصل از آن ممکن است در آینده مقدار ماده ی مورد نیاز برای تشخیص کاهش یابد. برای تست های ژنتیکی از دو تکنیک FISH و PCR استفاده می شود. تکنیک FISH که هیبریداسیون با مواد فلورسانت است برای شناسایی ناهنجاری های کروموزومی و PCR برای شناسایی نقص در ژن مشخص مثلا ژن مربوط به فاکتور ۸ انعقادی که در بیماران هموفیلی نقص دارد، صورت می گیرد. جنین هایی که نقص ژنتیکی و کروموزومی ندارند برای انتقال به رحم انتخاب می شوند تا طی بارداری رشد و تکوین یابند و به جنین کامل و سالم تبدیل شوند. آنالیزهای بیشتر در طی حاملگی با نمونه گیری از مایع کربونیک اطراف جنین، به زوج توصیه می شود تا تأییدی بر نتایج PGD و سلامت جنین باشد. کلیه مراحل PGD به صورت کامل و متمرکز در این مرکز قابل انجام می باشد.

کاربردهای PGD:

روش PGD بهترین، مؤثرترین و بی خطرترین روش پیشگیری از بیماری هایی همچون تالاسمی، کم خونی، سلول داسی شکل، انواع عقب ماندگی های ذهنی، ناشنوایی، نابینایی و انواع سرطان ها، شناسایی اختلال های کروموزومی آنوپلوئیدی مثل سندرم دان، سندرم ترنر، تریزومی ۱۸، تریزومی ۱۳ به شمار می رود. اگرچه ۶۰% موارد سقط های زودهنگام به سبب ناهنجاری های آنوپلوئیدی است، و خطر آنوپلوئیدی در زنان با سن بالا افزایش می یابد انجام PGD برای آنوپلوئیدی شانس زوج را در کاهش خطر سقط ناشی از آنوپلوئیدی و به دنیا آوردن فرزند سالم در سن بالا پس از یک IVF موفق افزایش می دهد. برای افرادی که حامل جابه جایی کروموزومی اند، انجام PGD می تواند برای تست تخم یا جنین برای جابه جایی خاصی صورت گیرد تا خطر سقط و یا تولد نوزادی ناقص و عقب افتاده ی ذهنی ناشی از جابه جایی نامتوازن کروموزومی کاهش یابد.

برای نقص های ژنتیکی مرتبط به ژنی خاص:

زوج هایی که بیماری های ژنتیکی خاصی در خانواده هایشان سابقه دارد از قبیل بیماری تای ساچ، فیبروز سیستیک، دیستروفی عضلانی، سندروم x شکننده یا آتروفی عضلانی نخاعی، نیازمند انجام PGD پیش از حاملگی هستند.

برای تعیین نوع آنتی ژن های لوکوسیت انسانی (HLA):

این مورد معمولا توسط خانواده هایی درخواست می شود که علاقه مند هستند فرزند سالمی داشته باشند که مغز استخوان آن همانند دیگر اعضای خانواده باشد تا بتوانند از خون بند ناف آن برای درمان فرد بیمار خانواده استفاده کنند. این کاربرد توسط خانواده هایی که افرادی با آنمی فانکونی یا تالاسمی بتا دارند استقبال می شود. ژن های HLA مربوط به سیستم ایمنی هستند و محصول حاصل از آن ها مسئول شناسایی سلول های بیگانه است.

مشخص نمودن جنسیت پیش از حاملگی:

کاربرد دیگر PGD مشخص نمودن جنسیت پیش از حاملگی است. تشخیص جنسیت در بیماری هایی مانند هموفیلی که وابسته به جنس است و بروز آن به خصوص در پسران بیشتر از دختران است در پیشگیری از بیمار مؤثر است.

تالاسمی:

در مواردی که خانواده ای دارای فرزند مبتلا به یک بیماری ژنتیکی باشند، مانند خانواده هایی که دارای فرزند مبتلا به تالاسمی ماژور را شناسایی کرد و تنها جنین های سالم را به رحم منتقل کرد. تنها راهی که تاکنون برای جلوگیری از به دنیا آمدن بیمار مبتلا به تالاسمی ماژور وجود داشت، تشخیص ژنتیکی پیش از تولد (PND) از طریق آزمایش مایع آمینوتیک (آمینوسنتز) یا نمونه برداری از پرزهای جنینی (CVS) بوده است که در صورت ابتلای جنین به بیماری مورد آزمایش، ختم حاملگی از طریق سقط جنین انجام می شده است. هر چند آزمایش جنین مبتلا به تالاسمی در دوران حاملگی با کمک تکنیک های تشخیص پیش از تولد (PND) توانسته از تولد بیماران مبتلا به تالاسمی جلوگیری کند، اما این شیوه ممکن است عوارض جسمی و روحی برای مادر به دنبال داشته باشد. در مقایسه با سایر تشخیص های رایج پیش از تولد، تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی فاقد چنین مشکلاتی است.