هورمونی درمانی در یائسگی، انواع و مزایا

هورمونی درمانی در یائسگی یکی از روش‌های درمانی برای بهبود علائم ناشی از یائسگی است. این علائم بر اثر کاهش ترشح هورمون استروژن ایجاد می‌شوند. برخی از این علائم عبارتند از گرگرفتگی بدن، اختلالات خواب، درد در هنگام نزدیکی و خشکی واژن. از روش هورمون‌تراپی برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان نیز استفاده می‌شود. امروزه پزشکان، داروهای هورمونی را در دوزهای بسیار کمر و برای دوره‌های بسیار کوتاه تر از قبل (۳ تا ۵ سال) تجویز می‌کنند.
تعیین دوز هورمون‌درمانی برای شروع درمان و همچنین طول دوره ی درمانی به اهداف شخصی بستگی دارد. هورمون‌درمانی مزایا و خطراتی دارد و هر چقدر شروع هورمون‌درمانی به زمان شروع یائسگی (۵۰ تا ۵۹ سالگی) نزدیک تر باشد، مزایای آن بیشتر هستند و هر چقدر از این زمان می‌گذرد، ریسک‌ها و معایب درمان بیشتر می‌شوند.

هورمونی درمانی در یائسگی، نکات کلی
زنانی که دچار یائسگی زودرس قبل از ۴۰ سالگی می‌شوند و سابقه ابتلا به سرطان سینه ندارند می‌توانند تا سن عادی یائسگی یعنی ۵۱ سالگی، هورمون‌درمانی را انجام دهند (اگر هیچ مانع دیگری برای هورمون‌درمانی نباشد). پزشکان برای هر بیمار با توجه به شرایط خاص او، برنامه درمانی متفاوتی تدوین می‌کنند و هیچ برنامه درمانی خاص و مشخصی که برای تمامی زنان مناسب باشد، وجود ندارد.
هورمون‌درمانی می‌تواند در درمان برخی از علائم ناشی از یائسگی موثر باشد. با این حال، بسیار مهم است که با توجه به شرایط خاص شما، مزایا و خطرات احتمالی این روش ارزیابی شوند. قبل از گرفتن هر تصمیمی در مورد انجام هورمون‌تراپی، با یک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید تا بدانید که با توجه به علائم و وضعیت خاص شما و سوابق پزشکی شما و خانواده‌تان، چه درمانی برای شما مناسب‌تر است. اگر تصمیم به انجام هورمون‌درمانی گرفته‌اید، لازم است به طور منظم به پزشک مراجعه کنید. ممکن است نیاز شما به هورمون‌ها تغییر کند و لازم باشد دوز دارو عوض شود.
همچنین لازم است که مزایا و معایب درمان به طور منظم و سالانه ارزیابی شوند. در مراجعات سالیانه، در مورد هر علائمی که دارید به متخصص زنان و زایمان توضیح دهید تا پزشک بداند که هورمون‌درمانی چه تاثیری بر بدن شما گذاشته است و به نتایج دلخواه رسیده است یا خیر. هر گونه عوارض جانبی دارو خصوصا خونریزی واژینال را سریعاً به پزشک اطلاع دهید.

هورمونی درمانی در یائسگی، انواع آن
هورمون‌درمانی می‌تواند به بهبود علائم ناشی از یائسگی و دوره قبل از یائسگی کمک کند. هورمون‌درمانی به معنای مصرف استروژن است و در صورتی که بیمار قبلاً عمل هیسترکتومی انجام نداده باشد (رحم خود را داشته باشد)، هورمون پروژستین نیز تجویز می‌شود. پروژستین نوعی از پروژسترون است. مصرف استروژن به تنهایی موجب افزایش احتمال بروز سرطان رحم می‌شود و مصرف پروژستین به کاهش خطر ابتلا به سرطان رحم کمک می‌کند. اگر بیمار رحم خود را قبلا با جراحی خارج کرده باشد، هورمون استروژن به تنهایی تجویز می‌شود.

تجویز استروژن به همراه پروژستین گاهی با نام هورمون‌تراپی ترکیبی یا هورمون‌تراپی (هورمون درمانی) شناخته می‌شود. در صورتی که استروژن به تنهایی تجویز شود، به این روش استروژن‌تراپی نیز گفته می‌شود. هورمون‌درمانی می‌تواند به صورت سیستمی یا موضعی باشد. این دو واژه نشان می‌دهند که هورمون‌ها چگونه وارد بدن می‌شوند و عمل می‌کنند:
درمان سیستمی
در روش درمان سیستمی، هورمون‌ها وارد جریان خون بیمار می‌شوند و سپس به سمت ارگان‌های مورد نظر که به آن‌ها نیاز دارند می‌روند. داروهای استروژن سیستمی به شکل قرص، پد چسبی، ژل و اسپری‌هایی هستند که به پوست زده می‌شوند در صورتی که پروژستین نیز تجویز شده باشد، ممکن است به طور جداگانه یا هم‌زمان با استروژن (در برخی قرص‌ها و پدهای چسبی) باشد.
زنانی که تنها با استروژن درمان می‌شوند، داروی خود را هر روز یا هر چند روز یکبار باید مصرف کنند که این موضوع به نحوه مصرف دارو بستگی دارد. برای زنانی که با هر دو هورمون درمان می‌شوند دو روش برای اجرای درمان هست:
-درمان دوره‌ای: استروژن هر روز و پروژستین تنها چند روز در ماه یا چند روز در هر ۳ یا ۴ ماه مصرف می‌شود.
-درمان مداوم: استروژن و پروژستین هر روز مصرف می‌شوند.
درمان موضعی
روش درمان موضعی معمولا برای زنانی تجویز می‌شود که تنها به عوارض جزئی مانند خشکی واژن مبتلا شده‌اند. استروژن موضعی می‌تواند به شکل قرص، حلقه، یا کرم واژینال باشد. این داروها مقادیر کمی استروژن را به دیواره واژن منتقل می‌کنند. این استروژن به بازیابی ضخامت و قابلیت ارتجاع وازن کمک می‌کند و علائم خارش و سوزش را بهبود می‌دهد.

هورمونی درمانی در یائسگی، مزایا
هورمون‌درمانی این مزایا را دارد:
-استروژن‌تراپی سیستمی (با یا بدون پروژستین) بهترین درمان برای رفع گرگرفتگی و تعریق شبانه است.
-انواع استروژن سیستمی و موضعی موجب رفع خشکی واژن می‌شوند.
-استروژن سیستمی بدن را در برابر کاهش تراکم استخوانی که در اوایل یائسگی رخ می‌دهد، محافظت و از بروز شکستگی ستون فقرات و لگن پیشگیری می‌کند.
-هورمون‌درمانی ترکیبی می‌تواند خطر بروز سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.
-هورمون‌تراپی همچنین با کاهش درد‌های عضلانی و اختلالات خواب موجب بهبود سطح کیفی زندگی بیمار می‌شود.
-هورمون‌درمانی اثرات مثبتی بر عملکرد مثانه و مجرای ادرار دارد و علائم تکرر ادرار را بهبود می‌دهد.
-برخی مطالعات نشان می‌دهند که هورمون‌درمانی تاثیرات مثبتی بر حفظ حجم عضلانی و قدرت بافت‌های همبند بدن دارد.
مزایایی که هر فرد از هورمون‌درمانی دریافت می‌کند با توجه به شرایط خاص او، متفاوت است.

هورمونی درمانی در یائسگی، چه کسانی نباید انجام دهند؟
در صورتی که بیمار یکی از شرایط زیر را داشته باشد، انجام هورمون‌درمانی احتمالا برای او مناسب نیست:
-اختلالات لخته شدن خون
-سرطان (مانند سرطان سینه، رحم و دهانه رحم)
-بیماری قلبی یا ریوی
-سابقه حمله قلبی
-سابقه سکته مغزی

هورمونی درمانی در یائسگی، خطرات
هورمون‌درمانی نیز مانند هر روش درمانی دیگر، بدون خطر نیست. این روش می‌تواند خطر بروز برخی از سرطان‌ها و دیگر مشکلات را افزایش دهد:
-استروژن‌تراپی موجب رشد لایه مخاطی داخل رحم می‌شود و می‌تواند خطر بروز سرطان رحم را افزایش دهد. تجویز پروژستین موجب کاهش خطر بروز سرطان رحم می‌شود.
-انجام هورمون‌درمانی ترکیبی تا حدود کمی موجب افزایش خطر بروز حمله قلبی می‌شود. این خطر می‌تواند با سایر عوامل مانند سن، سایر بیماری‌های فرد و زمان شروع هورمون‌درمانی نیز در ارتباط باشد.
-هورمون‌درمانی ترکیبی و استروژن درمانی تا حدود کمی موجب افزایش خطر بروز سکته مغزی و ترومبوز ورید عمقی می‌شود.
-هورمون درمانی ترکیبی تا حدود کمی موجب افزایش خطر بروز سرطان سینه می‌شود.
-روش استروژن‌تراپی نیز با افزایش کم‌خطر بروز بیماری‌های کیسه صفرا، ارتباط داده شده است.

هورمونی درمانی در یائسگی، کنترل عوارض جانبی درمان
اگر عوارض جانبی درمان، بر سطح زندگی بیمار تاثیر گذاشته باشند، او می‌تواند برای کنترل این عوارض برخی از اقدامات را انجام دهد. انجام ورزشهایی مانند پیاده‌روی سریع می‌تواند به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک کرده و میزان بروز گرگرفتگی و خستگی مفرط بدن را کاهش دهد. این کار همچنین به بهبود خلق و خوی بیمار کمک می‌کند. سایر راهکار‌های مفید شامل ترک سیگار، حفظ وزن مناسب بدن، داشتن رژیم غذایی سالم و خوردن ۶ تا ۸ لیوان آب در روز است.
اگر این راهکارها موثر نباشند، ممکن است پزشک درمان‌های دیگری را برای شما تجویز کند، یا نوع داروهای هورمون‌درمانی در یائسگی را تغییر دهد.