عمل هیسترکتومی رحم، مراقبت های بعد از آن

هیسترکتومی (Hysterectomy) یا جراحی برداشتن رحم عمل بسیار شایعی در میان خانم‌ها است. خانم‌ها پس از برداشتن رحم دیگر نمی‌توانند باردار شوند. از آنجایی که جراحی هیسترکتومی عمل متداولی است، احتمالاً سوال مشترک بسیاری از خانم‌ها این است که در دوره نقاهت بعد از عمل چطور باید از خود مراقبت کنند. اکثر توصیه‌های مربوط به مراقبت بعد از جراحی هیسترکتومی همان توصیه‌های متداولی است که برای حفظ و ارتقاء سلامتی عمومی بدن ضروری است. ما در این مقاله راهکارهایی را به شما معرفی می‌کنیم تا با رعایت کردن آنها از بروز عوارض جلوگیری کنید و حالتان هر چه سریع‌تر خوب شود. این راهنما هم برای دوران نقاهت بعد از عمل هیسترکتومی و هم برای حفظ سلامتی‌تان در آینده مفید است.
رعایت سبک زندگی سالم بعد از انجام دادن جراحی هیسترکتومی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است. افزایش وزن ناگهان به مسئلۀ مهمی تبدیل می‌شود، شاید دیگر نتوانید خوب بخوابید، ممکن است زودرنج و تحریک‌پذیر شوید. همان‌طور که هورمون‌هایتان بعد از برداشتن رحم تغییر می‌کند، بدنتان نیز دستخوش تغییر و تحول می‌شود.
بااین حال خوشبختانه به کمک تغذیه سالم، ورزش و کاهش استرس می‌توانید عوارض ناخوشایند عمل هیسترکتومی را خنثی کنید.

دلیل انجام عمل هیسترکتومی
دلیل انجام عمل هیسترکتومیجراحی هیسترکتومی برای درمان بسیاری از بیماری‌های زنانه، از قبیل موارد زیر انجام می‌شود:
فیبروم رحم: فیبروم یا فیبروئید رحم شایع‌ترین دلیلی است که انجام عمل هیسترکتومی را ضروری می‌سازد.
اندومتریوز
مشکلات مربوط به جایگاه مناسب اندام‌های حفره لگن: مانند افتادگی رحم
خونریزی غیرعادی رحم
درد مزمن لگن
سرطان زنان

روش‌های مختلف انجام عمل هیسترکتومی
جراحی هیسترکتومی به روش‌های مختلف انجام می‌شود؛ جراح می‌تواند رحم را از راه واژن یا از راه شکم خارج کند یا عمل را به روش بسته یا لاپاراسکوپی انجام دهد. روش جراحی با توجه به دلیل انجام عمل و عامل‌های دیگر انتخاب می‌شود. گاهی اوقات پیش می‌آید که جراح روش انجام عمل را بعد از شروع جراحی و با توجه به مشاهدۀ مشکلات دیگر بیمار انتخاب می‌کند.

مراقبت‌های بعد از هیسترکتومی
تغذیه
تغذیه متعادل شامل پروتئین، میوه و سبزیجات می‌شود که دوران بهبود بعد از جراحی و التیام یافتن زخم‌ها را تسهیل می‌کند.
روزانه هشت تا ده لیوان مایعات، به ویژه آب بنوشید تا آب مورد نیاز بدنتان تامین شود. اگر مشکل قلبی دارید، درباره میزان مناسب مصرف مایعات با پزشک معالجتان مشورت کنید.
چنانچه مستعد یبوست هستید، فیبر بیشتری مصرف کنید. درباره برنامه غذایی مناسب بعد از هیسترکتومی با متخصص تغذیه مشورت کنید.
ورزش و فعالیت بدنی
تعادلی را بین ورزش و استراحت به وجود بیاورید. پیاده‌روی و انجام تمرین‌های کششی بعد از هیسترکتومی مجاز است. پیاده‌روی در واقع یکی از بهترین روش‌ها برای تسریع دوران بهبود است. اما به صدای بدنتان گوش کنید و به خودتان فشار نیاورید. اگر در طول روز احساس خستگی کردید، دراز بکشید و استراحت کنید یا چرت کوتاهی بزنید. بهترین زمان برای پیاده‌روی بعد از یک چرت کوتاه یا مدتی استراحت کردن است.
بالا و پایین رفتن از پله‌ها بعد از جراحی برداشتن رحم اشکالی ندارد. البته احتمالاً در ابتدا مجبورید که به آهستگی از پله‌ها بالا بروید و هر بار فقط یک پا را روی پله بگذارید. اما به موازات التیام یافتن بدن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها هم برایتان راحت‌تر خواهد شد. بلند کردن اشیاء سنگین‌تر از نه کیلوگرم تا شش هفته بعد از جراحی هیسترکتومی ممنوع است. نه کیلوگرم تقریباً معادل وزن یک کیسه خواروبار است.
اگر دو هفته بعد از عمل هیسترکتومی احساس کردید حالتان خوب است و نیازی به مصرف داروهای مسکن ندارید، می‌توانید رانندگی کنید. واکنش‌هایتان در ابتدا کمی کندتر خواهد بود و کار کردن با پا، مثلاً گرفتن ترمز و کلاچ در روزهای اول رانندگی دوباره، کمی باعث ناراحتی‌تان می‌شود. فقط زمانی رانندگی را دوباره شروع کنید که داروی مسکن مصرف نکنید و بتوانید عکس‌العمل‌های لازم را به موقع و بدون تردید انجام دهید.
استحمام
خشک و تمیز نگه داشتن زخم بعد از مرخص شدن از بیمارستان بسیار مهم است. پزشک دستورات لازم را دربارۀ استحمام می‌دهد، غالباً لازم است که برای دراز کشیدن در وان حداقل چهار هفته صبر کنید. البته نظر پزشکان دربارۀ استحمام بعد از عمل هیسترکتومی متفاوت است و به نوع جراحی بستگی دارد.
بلافاصله بعد از عمل می‌توانید دوش بگیرید، اما نباید اجازه بدهید که آب مستقیماً به زخم‌تان برخورد کند، فقط بگذارید که آب به آرامی از روی زخم بگذرد. مواد خشک شدۀ دور زخم را می‌توانید با ملایمت بشویید. زخم را با زدن ضربات آهسته خشک کنید و به هیچ وجه حوله را روی زخم نکشید.
فعالیت جنسی
در اولین ویزیت بعد از عمل از پزشک معالجتان دربارۀ زمان مناسب شروع مجدد فعالیت‌ جنسی سوال کنید، قاعده کلی این است که رابطۀ واژینال یا وارد کردن هر جسمی در واژن از قبیل تامپون یا دوش واژن تا هشت هفته ممنوع است.
مراقبت از زخم و رعایت بهداشت
زخم را خشک و تمیز نگه دارید. زخم و ناحیه تناسلی را هر روز با آب گرم و صابون ملایم شستشو بدهید. ناحیه را به طور کامل آب بکشید و با زدن ضربات ملایم خشک کنید.
ناحیه زخم را هر روز کنترل کنید تا به سرعت متوجه هرگونه قرمزی، ورم، ترشح یا باز شدن زخم بشوید.
اگر زخم ترشح دارد، زخم را با اسفنج حمام پاک کنید یا دوش بگیرید. ناحیه زخم و ترشحات را با دقت خشک کنید.
احتمالاً زمانی که هنوز استیپل روی زخم وجود دارد یا چسب‌های استریل باریک و سفیدی شبیه به چسب زخم روی زخم زده شده است، از بیمارستان مرخص می‌شوید. وجود این چسب‌ها روی زخم به التیام یافتن سریع‌تر آن کمک می‌کند. استیپل گیره‌ای فلزی است که در کنار بخیه برای بستن زخم به کار برده می‌شود. دور بخیه‌ یا استیپل ممکن است کمی قرمز باشد، این قرمزی طبیعی است. استیپل‌ها ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از جراحی کشیده می‌شود و سپس چسب استریل روی زخم زده می‌شود. دوش گرفتن با وجود استپیل یا چسب استریل اشکالی ندارد. وقتی چسب‌های استریل جمع شد، می‌توانید آنها را از روی پوست جدا کنید. رنگ ناحیۀ زخم به مرور زمان، معمولاً ظرف شش تا دوازده ماه محو می‌شود و کمتر جلب توجه می‌کند.
لباس‌های گشادی بپوشید که روی ناحیه زخم کشیده نشود و آن را تحریک نکند. برای این که لباس زیرتان روی زخم کشیده نشود و آن را تحریک نکند، می‌توانید یک تکه گاز روی زخم بگذارید.
هیچ جسمی را وارد واژن نکنید، استفاده از تامپون، دوش واژینال یا رابطۀ واژینال بعد از عمل هیسترکتومی ممنوع است. پزشک اعلام می‌کند که چه زمانی ناحیۀ جراحی به حد کافی التیام پیدا کرده است و می‌توانید رابطۀ واژینال را شروع کنید. برای شروع مجدد رابطۀ واژینال معمولاً باید هشت هفته صبر کنید.
ناحیۀ زخم را در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار ندهید. همچنین پماد یا لوسیون را مستقیماً روی زخم نزنید، مگر آن که پزشک دستور دیگری داده باشد.
ممکن است مقدای کمی مایع شفاف یا قرمز کمرنگ از زخم خارج شود یا لباس و ملافه را لک کند. اگر ترشحات زیاد بود، مثلاً لباستان کاملاً خیس شد، به سرعت با جراح معالجتان تماس بگیرید.

مصرف دارو بعد از هیسترکتومی
پزشک مسکن و داروی ضدالتهاب (مورتین) را قبل از مرخص شدن از بیمارستان تجویز می‌کند. ناراحتی و درد خفیف تا متوسط بعد از جراحی هیسترکتومی عادی است. داروی مسکن را قبل از شدت گرفتن درد مصرف کنید تا بهتر بتوانید درد را کنترل کنید. همچنین توصیه می‌شود که داروی مسکن و ضدالتهاب را به طور متناوب مصرف کنید. چنانچه متوجه شدید که افزایش فعالیت بدنی درد و ناراحتی شدیدی را در پی دارد، داروی مسکن را نیم ساعت قبل از شروع فعالیت مصرف کنید. اگر درد بعد از مصرف مسکن هم آرام نشد، حتماً با پزشک معالجتان تماس بگیرید. مصرف داروهای مسکن ممکن است منجر به یبوست شود. برای جلوگیری از یبوست در زمان مصرف داروهای مسکن، آب فراوان بنوشید، غذاهای سرشار از فیبر میل کنید و هر روز ملین‌هایی مانند شیر منیزی مصرف کنید.
تمام داروهایی را که قبل از عمل مصرف می‌کردید، همچنان مصرف کنید، مگر آن که پزشک دارویی را تغییر داده یا مصرف آن را قطع کرده باشد. سوالات خود دربارۀ مصرف داروها را با جراح یا پزشک تجویز کننده داروها در میان بگذارید.

عملکرد روده بعد از هیسترکتومی
بهبود یافتن روده بعد از جراحی هیسترکتومی مدتی طول می‌کشد. ممکن است هنگام ترخیص از بیمارستان مشکل نفح یا گاز شکم داشته باشید. ظرف چهار تا پنج روز بعد از جراحی باید اولین اجابت مزاج را انجام دهید، البته ممکن است هنگام خروج گاز یا مدفوع قدری دچار درد شوید. پیاده‌روی و نوشیدن مایعات داغ دردتان را تسکین می‌دهد. همچنین می‌توانید ملین‌هایی مانند کولاک (دوکوزات) و مسهل ملایم یا شیر منیزی را از داروخانه تهیه و مصرف کنید. تا زمانی که داروی مسکن مصرف می‌کنید یا مدفوعتان بیش از حد شل نشده است، مصرف دوکوزات و مسهل را ادامه بدهید.

تغییرات بدن
ترشحات واژینال ممکن است تا هشت هفته ادامه داشته باشد. این ترشحات در ابتدا خون‌آلود است، اما به مرور زمان روشن‌تر و رقیق‌تر می‌شود.
خونریزی واژینال برخی بیماران دو هفته بعد از جراحی هیسترکتومی به مدت ۲۴ ساعت شدیدتر می‌شود. این افزایش طبیعی است، اما اگر بیشتر از یک روز ادامه داشته باشد یا بسیار شدید شود، باید با پزشک تماس بگیرید.
چنانچه هر دو تخمدان برداشته شود، با علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و تعریق شبانه مواجه خواهید شد. درمان جایگزینی هورمون می‌تواند این علائم را تسکین دهد. قبل از جراحی دربارۀ لزوم انجام این درمان با پزشک معالجتان مشورت کنید.

عوارض بعد از جراحی هیسترکتومی
ممکن است تا شش هفته بعد از هر جراحی مهمی، از قبیل جراحی هیسترکتومی احساس خستگی کنید، احساس کنید که ضعیف‌تر از حد معمول شده‌اید یا کاملاً تحلیل رفته‌اید. سعی کنید در طول روز بیشتر استراحت کنید و چرت بزنید. در ابتدا ممکن است حتی از انجام دادن کارهای ساده هم به شدت خسته شوید.
احساس افسردگی یا ناراحتی شدید بعد از جراحی هیسترکتومی عادی است. ممکن است تمرکز کردن برای‌تان سخت شود یا دچار اختلالات خواب شوید.
احتمال دارد اشتهایتان را بعد از عمل هیسترکتومی از دست بدهید و غذاها دیگر برا‌یتان طعم همیشگی را نداشته باشد.
تمام این واکنش‌ها و احساسات عادی است و به سرعت برطرف می‌شود؛ اگر نشد، حتماً موضوع را به پزشکتان اطلاع دهید. هرگونه سوال یا نگرانی را با جراح معالجتان در میان بگذارید.

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟
چنانچه بعد از جراحی هیسترکتومی با علائم زیر مواجه شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید:
تب بالای ۳۸٫۰۵ درجه سانتیگراد (۱۰۰٫۵ درجه فارنهایت)
قرمزی، ورم، حساسیت به لمس و ترشح زخم یا باز شدن محل جراحی
خونریزی: خونریزی واژینال شدید به حدی که مجبور شوید نوار بهداشتی را هر یک ساعت یک بار عوض کنید.
دردی که با مصرف مسکن آرام نشود.
بدبو شدن واژن
حالت تهوع و یا استفراغ
اسهال یا یبوست مزمن حتی پس از مصرف غذاها و داروهای مناسب. چنانچه بعد از پنج روز اجابت مزاج نداشتید، حتماً با پزشکتان تماس بگیرید.
مشکلات ادراری مانند تکرر ادرار، درد یا ناتوانی در ادرار کردن
در صورت احساس درد در ناحیه قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب یا درد ساق پا برای ارزیابی وضعیتتان به اورژانس مراجعه کنید.