سنجش تراکم استخوان

در حوزه مراقبت‌های بهداشتی پیشگیرانه، سنجش تراکم استخوان نقش مهمی در ارزیابی و مدیریت سلامت استخوان‌ها ایفا می‌کند. این آزمایش به عنوان یک بخش ضروری در حفظ رفاه کلی افراد مسن و بیمارانی که دارای مشکلات استخوانی هستند، به شمار می‌رود. در این مقاله بیشتر با این نوع آزمایش آشنا می‌شویم و ضرورت انجام آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

---

​بیشتر بخوانید: چرا باید تست سنجش تراکم استخوان بدهیم؟

---

آشنایی با سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان که به عنوان تست تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) نیز شناخته می‌شود، یک ابزار تشخیصی است که برای ارزیابی استحکام استخوان‌ها استفاده می‌شود. در طی این آزمایش، مقدار مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر و همچنین تراکم استخوان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج این آزمایش بینش‌های ارزشمندی درباره سلامت استخوان و خطر شکستگی یا شرایطی مانند پوکی استخوان ارائه می‌دهد.

اندازه گیری تراکم استخوان به دلایل زیر اهمیت بالایی دارد و باید به آن توجه شود:

• تشخیص زودرس پوکی استخوان

• ارزیابی خطر شکستگی استخوان به ویژه در افراد مسن

• ارزیابی تغییرات سلامت استخوان در طول زمان

سنجش تراکم استخوان چگونه انجام می‌شود؟

در این آزمایش از اشعه ایکس استفاده می‌شود تا کلسیم و سایر مواد معدنی استخوان در یک بخش از آن اندازه‌گیری شود. استخوان‌های ستون فقرات، لگن و گاهی اوقات ساعد، استخوان‌هایی هستند که بیشتر مورد آزمایش قرار می‌گیرند.

سونوگرافی و رادیولوژی ماد سعادت آباد

Radiology_sonography_maad

maadimaging.com

۸۸۶۹۸۵۸۸

۸۸۶۹۷۷۱۱

آدرس: سعادت آباد، بلواردریا، انتهای مطهری شمالی، پلاک ۳۱

چرا سنجش تراکم استخوان نیاز است؟

پزشکان از آزمایش سنجش تراکم استخوان برای این موارد استفاده می‌کنند:

• شناسایی کاهش تراکم استخوان قبل از شکستن استخوان

• تعیین خطر شکستگی استخوان

• تایید و تشخیص پوکی استخوان

• کنترل درمان پوکی استخوان

هر چه میزان مواد معدنی استخوان بیشتر باشد، استخوان‌ها متراکم‌ترند. هر چه استخوان‌ها متراکم‌تر باشند، قوی‌تر هستند و احتمال شکستن آن‌ها کمتر می‌شود.
تست نسجش تراکم استخوان با اسکن استخوان، تفاوت دارد. در اسکن استخوان نیاز به تزریق هست و معمولا برای تشخیص شکستگی، سرطان، عفونت و سایر ناهنجاری‌های استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

---

پیشنهاد ویژه نی نی بان:  قهوه با مغز چه میکند؟ فِرِش و شاداب

---

فواید سنجش تراکم استخوان چیست؟

مزایای اندازه گیری تراکم استخوان فراتر از یک ابزار تشخیصی صرف است. این سنجش به عنوان یک رویکرد پیشگیرانه برای مراقبت‌های لازم در زمینه سلامت استخوان محسوب می‌شود و فواید فراوانی را به همراه دارد.

تشخیص زودهنگام پوکی استخوان

یکی از مزایای اصلی این آزمایش در توانایی آن در تشخیص پوکی استخوان در مراحل اولیه نهفته است. پوکی استخوان وضعیتی است که با ضعیف شدن استخوان‌ها و کاهش تراکم مشخص می‌شود و آنها را مستعد شکستگی می‌کند. با شناسایی تراکم استخوان پایین، متخصصان می‌توانند اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند و خطر شکستگی و عوارض مرتبط با آن را کاهش دهند.

ارزیابی خطر شکستگی با سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان یک ارزیابی کلی و مفید از خطر شکستگی استخوان‌های بیمار ارائه می‌دهد. با ارزیابی تراکم استخوان، به ویژه در نواحی تحمل کننده وزن مانند ستون فقرات و باسن، پزشکان می توانند احتمال شکستگی را تخمین بزنند. این اطلاعات به توسعه استراتژی‌های هدفمند برای کاهش خطرات شکستگی و افزایش سلامت کلی استخوان کمک می‌کند.

نظارت بر سلامت استخوان در طول زمان

اندازه گیری منظم تراکم استخوان، به ارزیابی سلامت استخوان افراد در طول زمان کمک می‌کند. این امر به ویژه برای افرادی که عوامل خطر مانند افزایش سن، سابقه خانوادگی پوکی استخوان یا شرایط پزشکی خاص دارند، مفید است. نظارت بر تغییرات در تراکم استخوان در طول زمان، متخصصان را قادر می‌سازد تا تصمیماتی آگاهانه‌تر بگیرند و مداخلات درمانی را در صورت نیاز آغاز کنند.

تعیین رویکردهای درمانی مناسب با سنجش تراکم استخوان

نتایج اندازه گیری تراکم استخوان، پزشکان را در تعیین رویکردهای درمانی مناسب راهنمایی می‌کند. آگاهی از وضعیت بیمار اجازه می‌دهد تا استراتژی‌های مناسب برای تقویت سلامت استخوان‌ها ارائه شود.

پزشک در چه مواردی، این آزمایش را توصیه می‌کند؟

درست است که پوکی استخوان در زنان مسن‌تر شایع‌تر است، اما مردها هم می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. صرف نظر از جنس یا سن، پزشک ممکن است آزمایش تراکم استخوان را در این موارد توصیه کند:

شکستگی‌های استخوان زمانی اتفاق می‌افتد که یک استخوان آنقدر شکننده می‌شود که خیلی راحت‌تر از حد انتظار می‌شکند.

1- کوتاه شدن قد

افرادی که حداقل ۳.۸ سانتی‌متر از قد خود را از دست داده‌اند ممکن است دچار شکستگی‌های فشاری در ستون فقرات خود شوند که پوکی استخوان یکی از دلایل اصلی آن است.

2- شکستگی استخوان

شکستگی‌های استخوان زمانی اتفاق می‌افتد که یک استخوان آنقدر شکننده می‌شود که خیلی راحت‌تر از حد انتظار می‌شکند. این شکستگی‌ها گاهی اوقات حتی می‌تواند به دلیل سرفه یا عطسه شدید رخ بدهد.

3- مصرف داروهای خاص

استفاده طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی مثل پردنیزون ، در روند بازسازی استخوان اختلال ایجاد می‌کند که می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود.

4- افت سطح هورمونی

علاوه بر کاهش طبیعی هورمون‌ها که پس از یائسگی اتفاق می‌افتد، مقدار استروژن زنان هم ممکن است در طی برخی درمان‌های سرطان کاهش یابد. در مردان برخی از درمان‌های سرطان پروستات باعث کاهش سطح تستوسترون می‌شود. نتیجه کاهش سطح هورمون‌های جنسی، ضعیف شدن استخوان‌ها است.

دستگاه‌هایی که تراکم استخوان‌های ستون فقرات و لگن را اندازه‌گیری می‌کنند، دقیق‌تر هستند، اما نسبت به دستگاه‌هایی که تراکم استخوان‌های محیطی ساعد، انگشت یا پاشنه را اندازه‌گیری می‌کنند، قیمت بیشتری دارند.

محدودیت‌های سنجش تراکم استخوان

آزمایش تراکم استخوان محدودیت‌های دارد که عبارتند از:

1- تفاوت در روش‌های آزمایش

دستگاه‌هایی که تراکم استخوان‌های ستون فقرات و لگن را اندازه‌گیری می‌کنند، دقیق‌تر هستند، اما نسبت به دستگاه‌هایی که تراکم استخوان‌های محیطی ساعد، انگشت یا پاشنه را اندازه‌گیری می‌کنند، قیمت بیشتری دارند.

2- مشکلات ستون فقرات قبلی

نتایج آزمایش ممکن است در افرادی که ناهنجاری‌های ساختاری در ستون فقرات دارند، دقیق نباشد. این مشکلات شامل آرتریت شدید، جراحی‌های قبلی ستون فقرات، یا اسکولیوز است.

3- قرارگیری در معرض تشعشع

در آزمایش تراکم استخوان از اشعه ایکس استفاده می‌شود، اما میزان قرار گرفتن در معرض اشعه معمولا بسیار کم است. با این وجود، زنان باردار باید از انجام این آزمایشات اجتناب کنند.

4- فقدان اطلاعات در مورد علت تراکم استخوان پایین

آزمایش تراکم استخوان می‌تواند تایید کند که شما تراکم استخوان پایینی دارید، اما نمی‌تواند دلیل آن را به شما بگوید. برای پاسخ به این سئوال، به ارزیابی پزشکی کامل‌تری نیاز دارید.

5- پوشش بیمه‌ای محدود

همه انواع بیمه درمانی برای آزمایش‌های تراکم استخوان هزینه نمی‌کنند، بنابراین قبل از انجام این آزمایش مطمئن شوید که شرکتی که توسط آن بیمه هستید، این آزمایش را تحت پوشش قرار می‌دهد، یا نه.

---

مطالب پیشنهادی: آماده شدن برای آزمایش تراکم استخوان، نکاتی که باید جدی گرفته شوند

---

انواع دستگاه سنجش تراکم استخوان

دو نوع دستگاه برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد که شامل اسکنرهای مرکزی و اسکنرهای محیطی است.
اسکنر مرکزی ، تراکم استخوان‌های مرکز بدن مثل ستون مهره و لگن را مورد بررسی قرار می‌دهد، اما اسکنر محیطی تراکم استخوان‌های محیطی مثل مچ دست، مچ پا و انگشتان را بررسی می‌کند. اسکنرهای محیطی، کوچک‌تر و سبک تر هستند و استفاده از آن‌ها راحت‌تر است.
خوب است بدانید که سنجش تراکم استخوان بین 10 تا 20دقیقه زمان می‌برد.

چه افرادی به سنجش تراکم استخوان نیاز دارند؟

این‌طور که بنیاد بین‌المللی پوکی استخوان اشاره می‌کند برخی از گروه‌ها بیشتر به تست سنجش تراکم استخوان نیاز دارند که عبارتند از:

• خانم‌های یائسه کمتر از 65 سال که فاکتورهای پوکی استخوان در آن‌ها بالاست

• همه خانم‌های بیشتر از 65 سال

• خانم‌های یائسه که شکستگی استخوان داشته‌اند

• خانم‌هایی با شرایط پزشکی مرتبط با پوکی استخوان

• مردهای بالاتر از ۷۰ سال

• مردهای 50 تا 69ساله که فاکتورهای خطر پوکی استخوان دارند

چطور برای آزمایش تراکم استخوان آماده شوید؟

تست تراکم استخوان، آسان ، سریع و بدون درد است و عملا هیچ آمادگی خاصی برای آن لازم نیست.
اگر به تازگی آزمایش باریم داده‌اید یا برای سی تی اسکن یا آزمایش پزشکی هسته‌ای، ماده حاجب تزریق کرده‌اید، حتما از قبل به پزشک خود اطلاع دهید. این مواد ممکن است در آزمایش تراکم استخوان شما اختلال ایجاد کند.

مصرف غذاها و داروها پیش از آزمایش

حداقل ۲۴ساعت قبل از آزمایش تراکم استخوان از مصرف مکمل‌های کلسیم خودداری کنید.

پوشاک و وسایل شخصی

لازم است لباس‌های گشاد و راحت بپوشید و از پوشیدن لباس‌های زیپ‌دار، دارای کمربند، یا دکمه خودداری کنید. جواهرات خود را در خانه بگذارید و همه اشیاء فلزی مثل کلید، یا پول خرد را از جیب خود خارج کنید. در برخی از مراکز ممکن است از شما خواسته شود که لباس معاینه بپوشید.

چه انتظاری باید داشته باشید؟

آزمایش‌های تراکم استخوان معمولا روی استخوان‌هایی انجام می‌شود که به دلیل پوکی استخوان احتمال شکستگی دارند. این استخوان‌ها عبارتند از:

• استخوان‌های تحتانی ستون فقرات (مهره‌های کمر)

• گردن باریک استخوان ران (فمور)، در کنار مفصل ران

• استخوان ساعد

اگر آزمایش تراکم استخوان را در بیمارستان انجام دهید، احتمالا این آزمایش روی دستگاهی انجام می‌شود که باید روی یک سکوی بالشتکی دراز بکشید و در همین حال، یک بازوی مکانیکی از روی بدن شما عبور می‌کند. میزان تشعشعی که در معرض آن قرار می‌گیرید بسیار کم است، بسیار کمتر از مقداری که مثلا هنگام عکس قفسه سینه ساطع می‌شود.

میزان تشعشعی که در معرض آن قرار می‌گیرید بسیار کم است، بسیار کمتر از مقداری که مثلا هنگام عکس قفسه سینه ساطع می‌شود.

زمان حدودی تست تراکم استخوان معمولا بین ۱۰ تا ۳۰دقیقه است.
یک دستگاه کوچک و قابل حمل هم می‌تواند تراکم استخوان را در استخوان‌های انتهایی اسکلت شما مثل استخوان‌های انگشت، مچ دست یا پاشنه پا اندازه‌گیری کند.
به این دلیل که تراکم استخوان می‌تواند در بخش‌های مختلف بدن متفاوت باشد، اندازه‌گیری در پاشنه پا معمولا به اندازه اندازه‌گیری در ستون فقرات یا لگن نمی‌تواند احتمال شکستگی را پیش‌بینی کنند.
در نتیجه، اگر آزمایش شما از طریق دستگاه‌های جانبی تست تراکم استخوان مثبت باشد، ممکن است پزشک برای تایید تشخیص، اسکن بعدی را برای ستون فقرات یا لگن توصیه کند.

---

بیشتر بخوانید: تست سنجش تراکم استخوان برای چه کسانی است؟

---

عوامل خطر رایج برای پوکی استخوان

عوامل خطر زیادی برای پوکی استخوان و تست تراکم‌سنجی وجود دارد. برخی از عوامل خطر رایج برای پوکی استخوان عبارتند از:

• زنان یائسه که استروژن مصرف نمی‌کنند

• افزایش سن (زنان بالای 65سال و مردان بالای 70سال)

• سیگار کشیدن

• سابقه خانوادگی شکستگی لگن

• استفاده طولانی‌مدت از استروئیدها، یا داروهای خاص دیگر

• برخی بیماری‌ها مثل آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1، بیماری کبد، بیماری کلیوی، پرکاری تیروئید، یا پرکاری پاراتیروئید

• مصرف الکل

• BMI پایین (شاخص توده بدنی پایین)

انجام سنجش تراکم استخوان برای چه کسانی ضروری است؟

ارزیابی تراکم استخوان به ویژه برای افراد با بیماری‌های خاص مرتبط با استخوان و افراد دارای در معرض خطر یا افرادی با شرایطی که بر سلامت استخوان تأثیر می‌گذارد، ضروری است. در ادامه به صورت جامع‌تر این موارد را بررسی خواهیم کرد.

ضرورت انجام سنجش تراکم استخوان برای زنان یائسه

زنان یائسه به دلیل تغییرات هورمونی که منجر به تسریع تحلیل استخوان می‌شود، در معرض افزایش خطر پوکی استخوان هستند. سنجش تراکم استخوان در این جمعیت برای شناسایی علائم اولیه کاهش تراکم استخوان و شروع اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خطر شکستگی بسیار مهم است.

زنان بالای ۴۵ سال در معرض خطر

حتی قبل از یائسگی، زنان در معرض عوامل خطر خاص مانند سابقه خانوادگی پوکی استخوان، وزن کم یا سابقه شکستگی، ممکن است از اندازه گیری تراکم استخوان سود ببرند. این رویکرد پیشگیرانه به مداخلات شخصی برای حفظ سلامت استخوان و پیشگیری از آسیب‌های شدیدتر کمک می‌کند.

ضرورت انجام سنجش تراکم استخوان برای مردان بالای ۵۰ سال

در حالی که پوکی استخوان بیشتر در زنان مشاهده می‌شود، مردان بالای ۵۰ سال نیز ممکن است این مشکل را تجربه کنند. مردانی که دارای عوامل خطر مانند سطوح پایین تستوسترون، سیگار کشیدن یا سابقه خانوادگی پوکی استخوان هستند، ممکن است از فواید اندازه گیری تراکم استخوان برای ارزیابی و رسیدگی به سلامت استخوان خود بهره‌مند شوند.

افراد با سابقه شکستگی استخوان

کسانی که در طول زندگی خود سابقه شکستگی را تجربه کرده‌اند، ممکن است نیاز به اندازه گیری تراکم استخوان داشته باشند. سابقه شکستگی‌ها می‌تواند نشان دهنده کاهش قدرت استخوان باشد و سنجش تراکم استخوان می‌تواند به تجویز استراتژی‌های پیشگیرانه مناسب کمک کند.

افرادی که داروهای استروئیدی طولانی مدت مصرف می کنند

برخی از داروها، مانند کورتیکواستروئیدهای در طولانی مدت، می‌توانند به تحلیل استخوان منجر شوند. افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند، ممکن است به اندازه گیری تراکم استخوان برای نظارت بر تغییرات در تراکم استخوان و اجرای اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با تأثیر دارو بر سلامت استخوان نیاز داشته باشند.

افراد با شرایط پزشکی موثر بر سلامت استخوان

برخی از شرایط پزشکی از جمله آرتریت روماتوئید، پرکاری تیروئید یا بیماری مزمن کلیوی، می‌توانند بر سلامت استخوان تأثیر بگذارند. اندازه گیری تراکم استخوان برای افراد مبتلا به این شرایط برای ارزیابی میزان از دست دادن استحکام استخوان و راهنمایی‌های مناسب ضروری است.

ضرورت انجام سنجش تراکم استخوان برای افراد با وزن کم

وزن کم بدن یک عامل خطر برای کاهش تراکم استخوان است. افراد با شاخص توده بدنی (BMI) زیر ۱۸.۵ یا افرادی که کاهش وزن ناخواسته دارند، می‌توانند از سنجش تراکم استخوان برای ارزیابی سلامت اسکلتی خود و شروع اقدامات پیشگیرانه بهره‌مند شوند.

نتایج سنجش تراکم استخوان و تفسیر آن

نتایج تراکم استخوان که از طریق تکنیک‌های تشخیصی مختلف مانند جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DEXA) و توموگرافی کامپیوتری کمی (QCT) به دست می‌آید، بینش‌های ارزشمندی را درباره سلامت اسکلتی فرد ارائه می‌دهد. تفسیر این نتایج مستلزم درک اندازه‌گیری‌ها و معنای آنهاست. به همین منظور در این بخش قصد داریم نگاه جامع‌تری به نتایج این سنجش و نحوه تفسیر آن بیندازیم.

درک نتایج T و Z در سنجش تراکم استخوان

نتایج تراکم استخوان معمولاً به صورت T-score و Z-score بیان می‌شود. T-score تراکم استخوان یک فرد را با یک بزرگسال جوان و سالم مقایسه می‌کند، در حالی که امتیاز Z تراکم استخوان را با همسالان بیمار مقایسه می‌کند. سازمان جهانی بهداشت (WHO) طبقه بندی‌های زیر را بر اساس T-score تعریف می‌کند:

• عادی: امتیاز T بالای -1.0

• استئوپنی (توده استخوانی کم): امتیاز T بین -1.0 و -2.5

• پوکی استخوان: امتیازT بین -2.5 و کمتر

در نتیجه T-score پایین تر، نشان دهنده تراکم استخوان کمتر و افزایش خطر شکستگی است.

تجزیه و تحلیل نتایج DEXA

نتایج DEXA معمولاً در گزارشی ارائه می‌شود که شامل امتیاز T برای مکان‌های اسکلتی خاص مانند لگن و ستون فقرات است. تجزیه و تحلیل این نتایج مستلزم نگاه کردن به مقادیر عددی و طبقه بندی مربوط به آنها است. در طی این سنجش پزشکان ارزیابی می‌کنند که فرد در کدام محدوده طبیعی، استئوپنیک یا پوکی استخوان قرار می‌گیرد.

مقایسه نتایج در طول زمان

برای افرادی که در مقاطع زمانی مختلف تحت اندازه گیری تراکم استخوان قرار می‌گیرند، مقایسه نتایج برای ردیابی تغییرات در سلامت استخوان بسیار مهم است. نمرات T پایدار یا بهبود یافته ممکن است نشان دهنده درمان مؤثر باشد، در حالی که نمرات کاهش یافته ممکن است نیاز به ارزیابی بیشتر و تعدیل برنامه درمانی داشته باشد.

در نظر گرفتن خطر شکستگی

در حالی که T-score اطلاعاتی درباره تراکم استخوان ارائه می‌دهد، پزشکان فاکتورهای دیگری را هنگام ارزیابی خطر شکستگی در نظر می‌گیرند. این موارد شامل سن، سابقه شکستگی، سابقه خانوادگی و عوامل سبک زندگی است.

نمرات Z و جامعه آماری ویژه

امتیاز Z به ویژه برای جمعیت‌های خاص، مانند افراد جوان‌تر یا کسانی که شرایط پزشکی مرتبط با مشکلات استخوانی دارند، مرتبط است. Z-score تراکم استخوان را با همسالان هم سن و سال مقایسه می‌کند و به شناسایی انحراف از تراکم استخوان مورد انتظار برای یک گروه سنی خاص کمک می‌کند.

---

پیشنهاد ویژه نی نی بان:  فواید یائسگی، پیش به سوی زندگی بهتر

---

کلام آخر

به طور کلی آشنایی با سنجش تراکم استخوان گامی پیشگیرانه در جهت حفظ سلامت استخوان و جلوگیری از عوارض احتمالی مرتبط با آن است. ارزیابی‌های منظم، به‌ویژه برای کسانی که در معرض خطر بالاتری هستند، نقشه راه ارزشمندی را برای متخصصان فراهم می‌کند تا مداخلات مناسبی را انجام دهند، سلامت استخوان‌ بیماران را ارتقا بخشند و بهزیستی کلی را برای آن‌ها به ارمغان آورند. مانند هر روش پزشکی، افراد باید با یک پزشک متخصص در این زمینه برای مشاوره شخصی و درک جامع از وضعیت سلامت استخوان خود مشورت کنند.