زایمان در آب ـ ۵ مزیت و معایب + معرفی بهترین دکترها و بیمارستان‌های تهران

زایمان در آب چیست؟

زایمان در آب به وضع حمل در محیطی گرم و استریل از آب اطلاق می‌شود که می‌تواند در وان‌های مخصوص یا استخرهای طراحی‌شده برای این منظور انجام شود. این روش معمولاً در مراحل اولیه تا انتهایی زایمان، با نظارت پزشک یا ماما، انجام می‌شود.

انواع زایمان در آب

زایمان در آب به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود و بسته به شرایط مادر، نظر پزشک یا ماما و امکانات بیمارستان یا مرکز درمانی می‌تواند متفاوت باشد. مهم‌ترین روش‌های زایمان در آب عبارتند از:

زایمان کامل در آب

مادر از مرحله دردهای فعال زایمانی وارد وان یا استخر آب گرم می‌شود و تا پایان مرحله تولد نوزاد داخل آب باقی می‌ماند. نوزاد مستقیماً در آب متولد شده و سپس به سطح آب آورده می‌شود. این روش بیشتر در مراکز خصوصی یا با حضور ماماهای آموزش‌دیده انجام می‌گیرد.

زایمان نیمه‌کامل (مرحله اول در آب)

مادر در مرحله درد و باز شدن دهانه رحم وارد آب می‌شود تا از کاهش درد، آرامش و تسریع روند زایمان بهره ببرد. اما در مرحله خروج نوزاد، به تخت زایمان منتقل می‌شود و نوزاد در خارج از آب به دنیا می‌آید.

زایمان در آب خانگی (با نظارت ماما)ه

در برخی کشورها و به ندرت در ایران، زایمان در آب در خانه انجام می‌شود. در این حالت وان یا استخر مخصوص توسط ماما در خانه آماده می‌شود و روند زایمان در محیط خانگی صورت می‌گیرد. این روش در ایران چندان رایج و رسمی نیست و به‌طور محدود توسط ماماهای باتجربه انجام می‌شود.

مزایای زایمان در آب

بعضی از مزایای زایمان در آب عبارتند از:

1. کاهش درد و استرس: آب گرم با شل کردن عضلات و افزایش ترشح اندورفین، درد را کاهش می‌دهد و آرامش بیشتری برای مادر فراهم می‌کند.
2. افزایش تحرک: شناور بودن در آب به مادر امکان می‌دهد تا موقعیت‌های مختلف را امتحان کرده و حرکت کند.
3. کاهش احتمال پارگی: آب به کشیدگی پرینه کمک می‌کند و خطر آسیب‌دیدگی یا پارگی واژن را کاهش می‌دهد.
4. کوتاه‌تر شدن مدت زایمان: برخی مطالعات نشان داده‌اند که زایمان در آب ممکن است مدت زمان زایمان را کاهش دهد.
5. بهبود گردش خون: قرار گرفتن در آب به تعادل فشار خون کمک می‌کند و احساس استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد.

معایب و خطرات احتمالی

البته زایمان در آب می‌تواند عوارضی نیز داشته باشد:

1. آسپیراسیون: در صورت خروج نوزاد از آب، احتمال استنشاق آب وجود دارد که می‌تواند خطرناک باشد.
2. عفونت: اگر محیط آب به‌درستی استریل نشود، احتمال انتقال عفونت به مادر یا نوزاد وجود دارد.
3. کند شدن روند زایمان: در برخی موارد، قرار گرفتن در آب ممکن است روند زایمان را کند کند.
4. محدودیت‌های پزشکی: برای مادرانی که دچار مشکلاتی مانند پره‌اکلامپسی، دیابت بارداری، بارداری چندقلو یا جنین در وضعیت غیرطبیعی هستند، این روش توصیه نمی‌شود.

شرایط مناسب برای زایمان در آب

زایمان در آب برای مادرانی که شرایط زیر را دارند، مناسب است:

• حاملگی کم‌خطر
• وجود تنها یک جنین در رحم
• شفاف بودن مایع آمنیوتیک
• عدم وجود عفونت یا تب بالا
• عدم استفاده از داروهای تسکین‌دهنده درد
• آمادگی جسمی و روانی مادر
• عدم وجود خونریزی یا لکه‌بینی

چه کسانی نباید زایمان در آب داشته باشند؟

زایمان در آب برای همه مادران باردار مناسب نیست و در بعضی شرایط می‌تواند برای مادر یا نوزاد خطرآفرین باشد. مواردی که زایمان در آب توصیه نمی‌شود عبارتند از:

• بارداری پرخطر: مادرانی که دچار مشکلاتی مانند فشار خون بارداری (پره‌اکلامپسی)، دیابت کنترل‌نشده، خونریزی یا مشکلات قلبی هستند.
• بارداری چندقلو: در موارد دوقلو یا بیشتر، کنترل شرایط در آب دشوارتر است و احتمال نیاز به مداخله پزشکی افزایش می‌یابد.
• جنین در وضعیت غیرطبیعی: مثل بریچ (نشسته بودن جنین)، عرضی یا هر حالتی غیر از سفالیک (سر پایین).
• زایمان زودرس یا دیررس: اگر زایمان قبل از هفته ۳۷ یا بعد از هفته ۴۲ بارداری رخ دهد، شرایط برای زایمان در آب مناسب نیست.
• وجود عفونت در مادر: عفونت‌های واژینال یا تب و بیماری‌های عفونی می‌توانند به نوزاد منتقل شوند.
• مایع آمنیوتیک غیرطبیعی: اگر مایع آمنیوتیک سبز (به دلیل وجود مکونیوم) یا خونی باشد، احتمال مشکلات تنفسی در نوزاد وجود دارد.
• نیاز به داروهای خاص یا مداخلات پزشکی: اگر مادر نیاز به استفاده از اپیدورال، القای زایمان یا مانیتورینگ مداوم جنین داشته باشد، زایمان در آب توصیه نمی‌شود.
• عدم پیشرفت زایمان: اگر روند باز شدن دهانه رحم یا خروج نوزاد کند باشد، ممکن است تیم پزشکی مادر را از آب خارج کند.

آمادگی‌های قبل زایمان در آب

آمادگی برای زایمان در آب شامل مجموعه‌ای از اقدامات جسمی، روانی و عملی است که باید پیش از شروع زایمان در نظر گرفته شود. این آمادگی‌ها کمک می‌کند روند زایمان ایمن‌تر و آرام‌تر پیش برود:

 ۱. مشاوره و بررسی پزشکی

پیش از انتخاب زایمان در آب، مادر باید با پزشک یا ماما مشورت کند تا وضعیت بارداری، شرایط سلامت عمومی و خطرات احتمالی بررسی شود. تنها مادرانی که بارداری کم‌خطر دارند می‌توانند این روش را انتخاب کنند.

 ۲. انتخاب بیمارستان یا مرکز مجهز

زایمان در آب باید در مراکزی انجام شود که وان یا استخر استریل، تجهیزات نظارت بر مادر و جنین، و امکانات اورژانسی برای مواقع ضروری داشته باشند.

 ۳. آموزش و شرکت در کلاس‌های بارداری 

شرکت در کلاس‌های مخصوص بارداری و آشنایی با تکنیک‌های تنفس، آرام‌سازی و روش‌های تغییر وضعیت بدن در آب، باعث می‌شود مادر کنترل بیشتری روی روند زایمان داشته باشد.

 ۴. آمادگی روانی

زایمان در آب نیاز به آرامش ذهنی دارد. انجام تمرین‌های مدیتیشن، یوگا و تکنیک‌های آرام‌سازی در دوران بارداری می‌تواند کمک‌کننده باشد.

 ۵. رعایت بهداشت و استریل بودن آب

آب باید کاملاً تمیز و با دمای کنترل‌شده (حدود ۳۶ تا ۳۷ درجه) باشد. دمای بالاتر می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. همچنین وان یا استخر باید پیش از زایمان ضدعفونی شود.

 ۶. آماده کردن وسایل ضروری

مانند لباس راحت، حوله، دمپایی، لوازم بهداشتی، خوراکی سبک، بطری آب و مدارک بیمارستان.

 ۷. هماهنگی با تیم درمان

پیش از زایمان، تیم پزشکی باید در جریان تصمیم مادر قرار بگیرد تا همه هماهنگی‌های لازم (حضور ماما، پزشک و در صورت نیاز متخصص بیهوشی) انجام شود.

 ۸. آمادگی همراه

اگر مادر تمایل به حضور همسر یا همراه در کنار خود دارد، باید از قبل با بیمارستان هماهنگ شود و همراه نیز با روند زایمان در آب آشنا باشد.

تمرینات و حرکات ورزشی مناسب برای زایمان در آب

برای آمادگی بهتر برای زایمان در آب، تمرین‌های تنفسی، کششی و قدرتی نقش مهمی دارند. این تمرین‌ها به افزایش انعطاف‌پذیری لگن، تقویت عضلات مورد نیاز برای زایمان، و آرام‌سازی ذهن کمک می‌کنند:

۱. تمرین‌های تنفسی

• تنفس عمیق شکمی: دم عمیق از بینی، پر کردن شکم با هوا و بازدم آرام از دهان. این تمرین باعث آرامش و کنترل درد در حین انقباض‌ها می‌شود.
• تنفس ریتمیک (دم کوتاه – بازدم بلند): برای لحظه‌های اوج درد زایمانی مناسب است و به کاهش اضطراب کمک می‌کند.

 ۲. تمرین‌های کششی

• اسکوات بارداری (چمباتمه با تکیه): باز کردن لگن و کمک به پایین آمدن جنین. می‌توان با کمک صندلی یا توپ پیلاتس انجام داد.
• کشش پروانه‌ای (Butterfly Stretch): نشستن روی زمین و چسباندن کف پاها به هم، سپس حرکت آرام زانوها به سمت پایین برای افزایش انعطاف‌پذیری لگن.
• گربه–شتر (Cat-Cow): روی دست و زانو قرار گرفته، کمر را به سمت بالا قوس دهید و سپس به سمت پایین خم کنید؛ این حرکت فشار روی کمر را کاهش می‌دهد و جنین را در موقعیت بهتری قرار می‌دهد.

۳. ورزش‌های تقویتی

• کگل (Kegel): منقبض و رها کردن عضلات کف لگن (۱۰–۱۵ بار در هر نوبت). این تمرین به کنترل بیشتر در حین زایمان و بهبود بعد از زایمان کمک می‌کند.
• توپ پیلاتس: نشستن یا حرکت آرام روی توپ برای تقویت لگن و کاهش فشار کمر.

۴. تکنیک‌های آرام‌سازی

• یوگای بارداری: حرکات ساده یوگا همراه با تنفس باعث کاهش استرس و افزایش انعطاف بدن می‌شود.
• مدیتیشن و تصویرسازی ذهنی: تصور یک زایمان آرام و موفق در آب به افزایش اعتماد به نفس مادر کمک می‌کند.

۵. پیاده‌روی سبک و شنا

• پیاده‌روی روزانه به گردش خون و آمادگی بدنی کمک می‌کند.
• اگر پزشک اجازه دهد، شنا یا حرکات آرام در استخر می‌تواند بدن را با محیط آب تطبیق دهد و احساس آرامش ایجاد کند.

روش‌های کاهش درد زایمان در آب

در زایمان در آب، اصل ماجرا این است که آب گرم خودش به‌عنوان یک روش طبیعی کاهش درد عمل می‌کند. بسیاری از مادرها گزارش می‌کنند که حس سبکی، آرامش و کاهش انقباض‌های دردناک دارند. همچنین از تکنیک‌های زیر برای مدیریت درد زایمان استفاده می‌شود:

• آب‌درمانی (هیدروتراپی): گرمای آب باعث شل شدن عضلات کف لگن و کاهش تنش بدن می‌شود.
• تغییر وضعیت بدن در آب: آزادی حرکت در آب کمک می‌کند فشار بر کمر و لگن کمتر شود.
• ماساژ و تکنیک‌های تنفس: همسر یا ماما می‌تواند با ماساژ و راهنمایی تنفسی شدت درد را کمتر کند.
• موسیقی آرام یا نور ملایم: در بعضی مراکز همراه زایمان در آب، از آرام‌سازی محیط هم استفاده می‌شود.

داروهای بی‌حسی موضعی یا استنشاقی (مثل گاز انتونوکس): در برخی بیمارستان‌ها در کنار زایمان در آب ارائه می‌شود.

اپیدورال (Epidural) در زایمان در آب

در زایمان در آب اپیدورال قابل استفاده نیست، چون بعد از دریافت اپیدورال، مادر باید مانیتورینگ دقیق داشته باشد، تحرکش محدود می‌شود و امکان ماندن در آب وجود ندارد. اپیدورال معمولا برای زایمان‌های خارج از آب استفاده می‌شود. اگر مادر بخواهد بی‌حسی اپیدورال بگیرد، باید از استخر زایمان خارج شود.

پشیمانی از زایمان در آب

مادر می‌تواند در هر مرحله‌ای از زایمان نظرش را تغییر بدهد. یکی از ویژگی‌های زایمان در آب همین انعطاف‌پذیری است. اگر مادر احساس کند که بودن در آب برایش آرامش ندارد، یا دردش بیش از حد است، یا نیاز به روش‌های دارویی مثل اپیدورال دارد، می‌تواند از آب خارج شود و ادامه زایمان روی تخت یا به روش‌های دیگر انجام شود.

تیم مامایی و پزشک هم معمولا این گزینه را از قبل با مادر هماهنگ می‌کنند و آماده‌اند که در صورت تغییر شرایط (مثلاً کند شدن پیشرفت زایمان یا بروز مشکل در ضربان قلب جنین)، مادر را به اتاق زایمان معمولی منتقل کنند.

بعضی مادرها حتی فقط مرحله اول زایمان (انقباض‌ها و باز شدن دهانه رحم) را در آب می‌گذرانند و هنگام تولد نوزاد تصمیم می‌گیرند بیرون از آب باشند. پس تصمیم مادر در طول فرایند قطعی و غیرقابل تغییر نیست و بسته به راحتی، شرایط جسمی و توصیه پزشک می‌تواند تغییر کند.

لیست بیمارستان‌هایی که زایمان در آب انجام می‌دهند

بعضی از بهترین بیمارستان‌هایی که انجام زایمان در آب در آنها ممکن است عبارت اند از:

هزینه زایمان در آب

هزینه زایمان در آب در تهران در سال ۱۴۰۴ تابع عوامل متعددی است و معمولاً بالاتر از زایمان طبیعی معمولی است، مخصوصاً اگر در بخش خصوصی انجام شود. برخی از این عوامل عبارتند از:

• بیمارستان خصوصی یا دولتی بودن مرکز درمانی: بیمارستان خصوصی معمولاً هزینه بیشتری می‌گیرد نسبت به بیمارستان دولتی یا نیمه‌دولتی.
• درجه بیمارستان و امکانات هتلینگ: اتاق خصوصی، وی‌آی‌پی یا امکانات ویژه مثل اتاق زایمان با وان کامل، دکوراسیون خاص و خدمات همراه مانند عکاسی یا فیلمبرداری هزینه را افزایش می‌دهند.
• دستمزد پزشک و ماما: اگر پزشک خودش حاضر باشد یا ماما تخصصی همراه کند، هزینه خدمات حرفه‌ای بیشتر می‌شود.
• بستری و مدت زمان اقامت: تعداد شب‌هایی که مادر باید در بیمارستان بماند، مراقبت پس از زایمان و نظارت نوزاد هزینه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• بیمه یا بیمه تکمیلی: اگر مادر بیمه پایه یا بیمه تکمیلی داشته باشد، برخی از هزینه‌ها ممکن است پوشش داده شوند؛ بیمه می‌تواند هزینه خالصی که مادر باید بپردازد را کاهش دهد.
• خدمات اضافه و انتخاب‌های شخصی: انتخاب خوابگاه خصوصی، حضور همراه یا همسر، انتخاب پزشک خاص، و خدمات تکمیلی مانند وان مخصوص، موسیقی، ماساژ و غیره باعث افزایش هزینه خواهد شد.

در شرایطی که تمام امکانات کامل، بخش خصوصی، اتاق وی‌آی‌پی یا خصوصی، پزشک مطرح، ماما همراه، و بیمه تکمیلی محدود باشد، هزینه زایمان در آب ممکن است معادل ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان یا بیشتر باشد—بسته به بیمارستان و منطقه. اگر شرایط ساده‌تر باشد (بخش عمومی‌تر، امکانات کمتر، بیمه کامل)، ممکن است هزینه به مراتب پایین‌تر باشد.

سخن پایانی

قبل از انتخاب روش زایمان، با پزشک متخصص مشورت کنید تا بهترین گزینه با توجه به شرایط شما تعیین شود. مطمئن شوید که بیمارستان یا مرکز درمانی انتخابی، امکانات و تجهیزات لازم برای زایمان در آب را دارد. در صورت تمایل به حضور همراه در اتاق زایمان، از قبل هماهنگی‌های لازم را انجام دهید. اگر نیاز به اطلاعات بیشتری دارید یا سوالات خاصی دارید، خوشحال می‌شوم کمک کنم.