لکه‎ بینی بعد از نزدیکی، دلیل آن چیست؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: ۲۷ ساله هستم. بعد از چهار سال اقدام به بارداری کردم ‌اما در روز ۱۴پریود بعد از نزدیکی دایما لکه بینی شدید دارم. مشکل از چیست؟

پاسخ دکتر شهرزاد زاده مدرس متخصص زنان و زایمان:

اگر بعد از نزدیکی لکه‎بینی دارید لازم است تست پاپ اسمیر انجام دهید. ممکن است دچار بدخیمی دهانه رحم یا زخم و التهاب باشید. پاپ اسمیر تست غربالگری برای تشخیص ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم است.

سرطان دهانه رحم رشد بسیار کندی دارد و از سالی که تشخیص پاپ اسمیر غیر طبیعی داده می‌شود تا زمانی که خانم به سرطان دهانه رحم مبتلا شود ممکن است ۱۰ تا ۱۵ سال طول بکشد و طی این مدت علامتی وجود نداشته باشد. به کمک پاپ اسمیر می‌توان سریعتر ضایعات پیش سرطانی را تشخیص داد و در نتیجه‌ امکان درمان وجود دارد.

ارزش تشخیصی تست پاپ اسمیر ۵۰ تا ۶۰ درصد است و اینطور نیست که هر خانمی که تست پاپ اسمیرش مثبت بود به سرطان دهانه رحم مبتلا است یا اگر منفی باشد یعنی فرد مشکلی ندارد.

اگر جواب تست مثبت باشد ارزش پیگیری دارد. در این شرایط پزشک با دوربین دهانه رحم را نگاه می‌کند. اگر ضایعه‌ای وجود داشت نمونه‌ای از سلولهای دهانه رحم برداشته می‌شود و به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا بررسی دقیق تری انجام شود.

اما اگر لکه‎بینی‎ها ارتباطی به نزدیکی ندارد و تنها وسط سیکل اتفاق می‌افتد و مختصر است به دلیل افت هورمونی است و اشکالی ندارد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
دل دردهای زیر شکم یکی از شایع ترین شکایت های خانم ها است که همیشه هم باعث نگرانی شان می شود. اولین شکی که به ذهن هر خانمی می رسد، عفونت های رحمی است.
اگر شما هم زیاد دچار این مشکل می شوید یا شک دارید که شاید دچار این مشکل شده اید یکی از ساده ترین و مطمئن ترین کارهایی که می توانید انجام دهید تست پاپ اسمیر (Pap test یا Pap Smear) است.

پاپ اسمیر چه نوع تستی است؟
ساده ترین آزمایش قابل دسترس در تشخیص سرطان های مهاجم و پیش مهاجم دهانه رحم تست پاپ اسمیر است. روشی تشخیصی در مرحله بدون علامت سرطان دهانه رحم که بخش عمده کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان دهانه رحم در زنان نتیجه غربالگری موثر همین روش است.
در این روش سلول هایی از دهانه رحم جمع آوری می شود که در بخش انتهایی رحم و در بالای واژن وجود دارد.
تشخیص اولیه سرطان رحم با استفاده از پاپ اسمیر شانس بهتری را در درمان ایجاد می کند. پاپ اسمیر می تواند تغییراتی را در سلول های دهانه رحم نشان دهد که حاکی از احتمال بروز سرطان در آینده باشد. تشخیص زود هنگام سلول های غیر طبیعی با استفاده از پاپ اسمیر اولین قدم در متوقف کردن سرطان دهانه رحم خواهد بود.

بهترین زمان انجام تست
بر اساس آخرین توصیه ها برای غربالگری سرطان دهانه رحم، انجام اسمیر از شروع رابطه زناشویی تا ۶۵ سالگی است. این تست باید بطور سالانه در سه سال متوالی انجام شود و پس از سه نتیجه منفی متوالی هر سه سال آزمایش تکرار شود.

قبل از انجام تست باید بدانید
برای اطمینان از اینکه پاپ اسمیر به موثرترین نحو انجام می شود، باید به موارد زیر توجه کرد:
- دو روز قبل از انجام پاپ اسمیر از داشتن رابطه زناشویی خودداری کنید، از فوم های اسپرم کش یا داروهای واژینال، کرم ها و ژل استفاده نکنید، این موارد می تواند مانع از تشخیص سلول های غیر نرمال شود.
- در طول دوران قاعدگی تان پاپ اسمیر انجام ندهید.
- پاپ اسمیر در مطب پزشک انجام شود و چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد.

چطور انجام می شود؟
پزشک با کمک وسیله ای به نام اسپکولوم (Speculum) سعی می کند به دهانه رحم دسترسی پیدا کند. در این مرحله با استفاده از بُرسی نرم یا وسیله ای به نام اسپاتولا از سلول های دهانه رحم نمونه برداری می کند که معمولاً آسیبی ایجاد نمی شود.
بعد از انجام اسمیر شما می توانید بدون هیچ محدودیتی به خانه برگردید.
بسته به نوع تستی که انجام داده اید پزشک نمونه های جمع آوری شده را به ظرف محتوی مایع نگهدارنده منتقل می کند یا آنها را روی اسلاید شیشه ای قرار می دهد. نمونه ها به آزمایشگاه منتقل شده و با استفاده از میکروسکوپ بررسی می شود تا مشخصات سرطانی یا پیش سرطانی بودن تعیین شود.

نتایج نرمال تست پاپ اسمیر
اگر در پاپ اسمیر سلول های نرمال مشخص شود، نتیجه تست منفی خواهد بود و فرد نیاز به تست ها و درمان بیشتر نخواهد داشت تا اینکه پاپ اسمیر بعدی یا معاینه لگن بعدی انجام شود.

نتایج غیر نرمال تست پاپ اسمیر
اگر سلول های غیر نرمال در پاپ اسمیر مشخص شود نتیجه مثبت خواهد بود. نتیجه مثبت به معنی وجود سرطان دهانه رحم نیست. اینکه نتیجه مثبت چه پیغامی خواهد داشت به نوع سلول های مشخص شده بستگی دارد. در اینجا اصطلاحاتی وجود دارد که ممکن است پزشک از آنها استفاده کند:
در مورد ASCUS، پاپ اسمیر نشان می دهد که سلول های سنگفرشی کمی غیر نرمال شده اند اما این تغییر الزاماً وجود سلول های پیش سرطانی را نشان نمی دهد. با استفاده از تست liquid-based پزشک نمونه را دوباره بررسی می کند تا وجود ویروس شناخته شده پاپیلومای انسانی یا HPV مشخص شود.
این ویروس می تواند منجر به بروز سرطان شود. اگر ویروس در نمونه وجود نداشت سلول های غیر نرمال مشخص شده چندان نگرانی بزرگی نخواهند بود اما اگر ویروس در نمونه وجود داشته باشد باید تست های بیشتری انجام شود.

اصطلاحات
Squamous intraepithelial lesion:
این اصطلاح زمانی بکار می رود که نشان دهد سلول های جمع آوری شده از پاپ اسمیر ممکن است پیش سرطانی باشند.
اگر تغییرات مربوط به اندازه، شکل و دیگر مشخصات در حد ضعیفی باشد، نشان می دهد که سال ها تا سرطانی شدن فاصله دارد اما اگر تغییرها بسیار زیاد باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که این ضایعات به زودی سرطانی شوند. در این صورت تست های تشخیصی بیشتری مورد نیاز خواهد بود.
Atypical glandular cells:
سلول های گلاندولار منجر به تولید مخاط می شوند و در رحم و درون رحم رشد می کنند. سلول های گلاندولار آتیپیک ممکن است کمی غیر نرمال به نظر برسد اما مشخص نیست که آیا در آینده سرطانی می شوند یا خیر. در این مورد لازم است تا تست های بیشتری انجام شود تا منبع سلول های غیر نرمال و اهمیت آنها مشخص شود.
Squamous Cell Cancer یا Adenocarcinoma cells:
نشان می دهد سلول های جمع آوری شده از پاپ اسمیر غیر نرمال است و پاتولوژیست از وجود قطعی سرطان مطمئن است. سرطان سلول های سنگفرشی به سرطان اشاره دارد که از سلول های مسطح واژن یا رحم ناشی می شود.
آدنوکارسینوما به سرطان موجود در سلول های گلاندولار اشاره دارد. اگر چنین سلول هایی در نمونه یافت شود، پزشک توصیه خواهد کرد تا ارزیابی های دقیقی انجام شود.
اگر پاپ اسمیر غیر نرمال باشد پزشک روش دیگری به نام کولپوسکوپی را با استفاده از وسیله ای ذره بینی به نام کولپوسکوپ انجام می دهد تا بافت دهانه رحم و واژن را معاینه کند.
در این حالت پزشک از نواحی که نرمال به نظر نمی رسد نمونه گیری کرده و سپس برای تشخیص قطعی نمونه ها را به آزمایشگاه می فرستد.

خطا در تست پاپ اسمیر امکان دارد؟
پاپ اسمیر راه بی خطری برای غربالگری سرطان دهانه رحم است اما عاری از خطا و عوارض نیست. ممکن است نتایج منفی کاذب هم بدست آید به این معنی که تست وجود ناهنجاری را نشان نداده اما ممکن است سلول های غیر نرمال وجود داشته باشد.
نتیجه منفی کاذب به این معنی نیست که اشتباهی رخ داده است. فاکتورهایی که موجب نتایج منفی کاذب می شود عبارت است از:
- جمع آوری ناکافی سلول ها
- تعداد کم سلول های غیر نرمال
- وجود خون یا التهاب که سلول های غیر نرمال را پنهان می کند.
اگرچه ممکن است سلول های غیر نرمال مشخص نشود اما زمان به نفع شما است. ایجاد سرطان دهانه رحم چندین سال به طول می انجامد و اگر یک تست نتواند وجود سلول های غیر نرمال را تشخیص دهد، در تست بعدی احتمال تشخیص این سلول ها وجود دارد. پاپ اسمیر می تواند شما را از وجود سلول های مشکوک که نیاز به تست های بیشتری خواهد داشت، آگاه کند.

پاپ اسمیر در چه زنانی لازم است؟
توصیه عمومی این است که سه سال بعد از اولین رابطه زناشویی ؛ غربالگری پاپ اسمیر انجام شود و بعد از آن به صورت منظم تا سنین ۵۵ - ۶۰ سالگی ادامه می یابد و از شصت سالگی به بعد چنانچه نتایج تست های پشین منفی بوده باشد، متوقف شود.

چه زمانی باید تست پاپ اسمیر انجام شود؟
زمان انجام تست پاپ اسمیر و تکرار آن به تصمیم بیمار و پزشک بستگی دارد اما بطورکلی توصیه می شود پاپ اسمیر از آغاز بیست و یک سالگی انجام شود.
پزشکان توصیه می کنند در خانم های ۲۱ تا ۶۵ سال پاپ اسمیر از نوع مایع هر سه سال یکبار تکرار شود و نکته قابل توجه این است که انجام تست پاپ اسمیر از نوع Conventional ارزش تشخیصی ندارد، زیرا فقط ۳۰ درصد سلول ها روی لام کشیده می شود و مابقی از بین می رود.
وجود برخی فاکتورهای خطر سبب می شود فرد صرف نظر از سن، پاپ اسمیرهای بیشتری را انجام دهد، بعضی از این فاکتورها عبارت است از:
- تشخیص سرطان دهانه رحم یا اینکه نتیجه پاپ اسمیر نشان دهد که سلول های پیش سرطانی وجود دارد.
- عفونت HIV
- تضعیف سیستم ایمنی به دلیل انجام پیوند عضو، شیمی درمانی یا استفاده مزمن از کورتیکواستروئیدها

روش های انجام تست پاپ اسمیر
تا اواسط دهه ۹۰ فقط از روش سنتی و مرسوم برای انجام تست پاپ اسمیر استفاده می شد؛ در این روش سلول های برداشت شده از مجاری واژن و دهانه رحم از سوی وسائل نمونه برداری به یک اسلاید شیشه ای منتقل می شد اما حدود ۸۰ درصد سلول ها روی وسائل نمونه برداری باقی مانده و به ناچار دور ریخته می شدند.
اما از اواسط دهه ۹۰ روش جدید تین پرپ معرفی شد و تاییدیه اداره غذا و داروی آمریکا را به عنوان روشی با کارآیی بیشتر برای انجام تست پاپ اسمیر دریافت کرد. در این روش تمام سلول های برداشت شده به یک محلول نگهدارنده و سپس روی یک اسلاید شیشه ای منتقل می شود.
در هنگام انتقال سلول های دهانه رحم به اسلاید شیشه ای اول اینکه مواد مزاحم غیر تشخیصی مثل خون، سلول های التهابی و موکوس حذف می شوند و دوم اینکه سلول ها به صورت تک لایه به اسلاید منتقل می شوند.
این دو خاصیت سبب می شود همپوشانی سلول های پوششی که در روش های سنتی دیده می شود و هم احتمال پوشیده شدن یک سلول غیر طبیعی از بین برود و در نتیجه قدرت و حساسیت تست پاپ اسمیر افزایش می یابد.
هنگام انتقال سلول های دهانه رحم به مایع نگهدارنده امکان بررسی همزمان برای سلول های سرطانی و احتمال وجود HPV و عفونت های کلامیدیایی و سوزاک هم وجود دارد.
امروزه حدود ۹۰ درصد تست های پاپ اسمیر که در آمریکا انجام می شود به روش جدید تین پرپ است.