افتادگی واژن چیست و چگونه درمان می‌شود؟

افتادگی واژن یا پرولاپس واژن (Vaginal Prolapse) یک عارضه شایع در زنان است که به دلیل ضعف عضلات و رباط‌های نگهدارنده لگن رخ می‌دهد. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که دیواره‌های واژن، رحم، یا سایر اندام‌های لگنی از جایگاه طبیعی خود پایین‌تر آمده و گاهی حتی از دهانه واژن بیرون می‌زنند. این مشکل می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند زایمان طبیعی سخت، یائسگی، افزایش سن، چاقی، یا فشارهای مزمن ناحیه لگن باشد.

در این مقاله، به بررسی علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمان افتادگی واژن می‌پردازیم تا زنان بتوانند با آگاهی کامل، بهترین گزینه درمانی را انتخاب کنند.

افتادگی واژن چیست؟

افتادگی واژن یا پرولاپس واژن (Vaginal Prolapse) مشکلی است که بعضی از زنان بر اثر عوامل مختلفی به آن دچار می‌شوند و به حالتی گفته می‌شود که واژن از شکل طبیعی خود خارج شده و تغییر شکل می‌دهد. این مشکل به علت ضعیف شدگی عضلات، بافت‌ها و رباط‌های کف لگن یا کشیدگی آن‌ها رخ می‌دهد و ممکن است منجر به تغییر حالت و افتاده شدن رحم، مجرای ادرار، مثانه یا راست‌روده شود. با اینکه افتادگی واژن انواع مختلفی دارد اما اغلب زمانی رخ می‌دهد که بنا به دلایل مختلف از جمله زایمان‌های طبیعی متعدد بخش‌های بالایی واژن ضعیف شده و به داخل کانال واژن فرو ریزد. در مواردی که افتادگی واژن شدید باشد، بخش‌هایی از اندام‌هایی همچون مثانه و رحم از دهانه واژن بیرون می‌زند. علت اصلی پرولاپس واژن ضعیف شدن ماهیچه‌ها و عضلاتی است که از اندام‌های ناحیه لگن محافظت می‌کنند. امروزه روش‌های درمانی مختلفی برای درمان این مشکل به وجود آمده که می‌تواند آن را تا حدی برطرف کند.

بیشتر بخوانید: کولپورافی واژینال چیست؟

انواع افتادگی واژن

همانطور که گفته شد افتادگی واژن دارای انواع مختلفی است که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید. هر کدام از این موارد می‌توانند مشکلات خاص خود را برای فرد ایجاد کنند و راه درمانی مخصوص به خود را نیز دارند.

افتادگی قدامی واژن

یکی از انواع رایج افتادگی واژن یا پرولاپس، افتادگی قدامی است. وقتی شکل طبیعی دیواره بالایی واژن تغییر می‌کند و به کانال واژن یا حتی پایین‌تر از آن وارد می‌شود، افتادگی قدامی واژن رخ می‌دهد. دلیل این نوع افتادگی در اثر ضعف ماهیچه‌ها و بافت‌های اطراف واژن و نیز ناحیه لگن است. هنگامی که بافت‌های اطراف واژن توانایی نگهداری از آن را نداشته باشند، این نوع افتادگی رخ می‌دهد.

افتادگی واژن همراه با پرولاپس رحم

افتادگی رحم یکی دیگر از انواع پرولاپس است. در این حالت، واژن زنان از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شود که به آن فتق واژن هم گفته می‌گویند. وقتی عضلات، بافت‌ها و رباط‌های کف لگن زنان ضعیف شوند و بیش از حد کش بیایند، این اتفاق رخ می‌دهد. در این شرایط عضلات و رباط‌ها قادر به نگه داشتن رحم نیستند و وضعیتی غیر طبیعی رخ می‌دهد. در موارد حاد ممکن است رحم حتی تا پایین واژن هم بیاید.

افتادگی واژن همراه با افتادگی مثانه

افتادگی مثانه که به آن سیستوسل هم می‌گویند زمانی رخ می‌دهد که مثانه به دیواره جلویی واژن فشار وارد کرده و موجب افتادگی واژن شود. در واقع وقتی افتادگی شدید باشد، ممکن است رحم یا مثانه تا دهانه وروی واژن هم بیاید یا حتی از آن بیرون بزند که در این صورت می‌گویند بیماری پرولاپس رحم و مثانه رخ داده است. زنان در سن یائسگی به دلیل کاهش ترشح هورمون استروژن بیشتر دچار افتادگی واژن همراه با افتادگی مثانه می‌شوند.

پرولاپس رکتوسل

 رکتوسل یا افتادگی دیوارۀ واژن خلفی زمانی رخ می‌دهد که ضعیف شدن عضلاتی از لگن موجب نزدیک شدن رکتوم به دیوارۀ پشتی واژن شود. در واقع، دیوارۀ جلوی راست روده لغزیده و در داخل واژن شکل برآمده پیدا می‌کند. اگر این مورد شدید باشد نیز از دهانۀ واژن بیرون می‌زند. به عبارت دیگر پرولاپس خلفی واژن یا همان رکتوسل برآمدگی بافتی در داخل واژن است که در اثر سستی بافت واژن اتفاق می‌افتد.

پرولاپس انتروسل

انتروسل یا پرولاپس رودۀ کوچک، همانطور که از نام آن مشخص است، زمانی رخ می‌دهد که رودۀ کوچک دچار پرولاپس می‌شود یا افتادن آن، برآمدگی در واژن ایجاد کرده و موجب فشار بر دیوارۀ خلفی واژن می‌شود. معمولا زنان یائسه و کسانی که زایمان‌های متعدد داشته‌اند، بیشتر به انتروسل دچار می‌شوند. برای درمان این مشکل، دستگاه‌های پساری و تمرینات کگل پیشنهاد می‌شوند.

علت افتادگی واژن 

واژن شما در داخل لگن توسط گروهی از ماهیچه‌ها و بافت‌ها در جای خود نگه داشته می‌شود و نوعی ساختار حمایتی ایجاد می‌کند که با گذشت زمان، ممکن است ضعیف شود و افتادگی واژن رخ دهد. علل شایع افتادگی واژن عبارتند از:

زایمان

شایع‌ترین و مهم‌ترین علت بروز مشکل افتادگی واژن، زایمان طبیعی است. همچنین زنانی که چندین زایمان طبیعی داشته‌اند، احتمال درگیر شدن بیشتری با این مشکل یعنی پرولاپس واژن را دارند. در پروسه زایمان طبیعی، مادر باید فشارهای زیادی را در ناحیه لگن ایجاد کند تا نوزاد را به دنیا بیاورد. این فشارهای ناشی از زایمان، ماهیچه‌ها و عضلات لگن را که از اندام‌های داخلی همچون رحم و حتی خود واژن حمایت می‌کند، کشیده و ضعیف می‌کند و در نهایت ممکن است افتادگی واژن از نوع بیرون زدگی رحم اتفاق بیوفتد. اگر زایمان‌های طبیعی در فواصل زمانی کم انجام شود، احتمال بروز این مشکل یعنی پرولاپس واژن بسیار بیشتر خواهد بود.

یائسگی

افزایش سن می‌تواند مشکلاتی از قبیل افتادگی واژن و دیگر مسائل مربوط به این ناحیه مانند خشکی و یا شل شدگی واژن را ایجاد نماید. در واقع با افزایش سن و کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی، عضلات و ماهیچه‌های ناحیه لگن ضعیف شده و باعث می‌شود تا قسمت‌هایی از اندام‌های موجود در لگن تغییر شکل داده و دچار افتادگی شوند. هنگامی که این عضلات قدرت کافی برای نگهداری از اندام‌های درونی را ندارند، این اندام‌ها از جمله رحم یا مثانه ممکن است به داخل واژن بیوفتند. این مشکل در زنانی که پس از زایمان‌های سخت دچار یائسگی می‌شوند، بیشتر است و شدت بیشتری هم دارد.

جراحی

گاهی اوقات برخی از عمل‌های جراحی نیز علت افتادگی واژن هستند. هر عمل جراحی می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد که افتادگی واژن و رحم نیز می‌تواند از عوارض انجام برخی از عمل‌ها باشد. به عنوان مثال جراحی هیستروکتومی که در ناحیه لگن انجام می‌شود از علل اصلی افتادگی واژن به شمار می‌رود. همچنین یبوست به عنوان یکی دیگر از عوامل افتادگی واژن مطرح می‌شود که جراحی‌های مربوط به آن می‌تواند از این مشکل یعنی پرولاپس واژن پیشگیری کند.

افزایش سن

رحم توسط عضلات و رباط‌های لگن نگه‌ داشته می‌شود. گاهی با افزایش سن، این عضلات و رباط‌ها دچار کشش شده و ضعیف می‌شوند، در نتیجه واژن و رحم دچار افتادگی می‌شوند. در واقع همانطور که در مورد یائسگی گفته شد با افزایش سن ترشح برخی هورمون‌ها از جمله استروژن در بدن را کاهش می‌دهد و این از دلایل اصلی ضعیف شدن عضلات ناحیه لگن خواهد بود.

بیشتر بخوانید: علل و نشانه های افتادگی رحم چیست و چطور از بروزشان پیش‌گیری شود؟

افتادگی واژن چه علائمی دارد؟

حال که با علت‌ها و انواع افتادگی واژن آشنا شدید، خوب است بدانید که علائم این مشکل چیست و چگونه می‌توانید بفهمید که آیا دچار افتادگی واژن شده‌اید یا خیر. علائم افتادگی واژن عبارت است از:

• احساس پری، سنگینی یا درد در ناحیه لگن که اغلب با گذشت روز یا پس از ایستادن، بلند کردن اجسام یا سرفه بدتر می‌شود
• کمردرد
• برآمدگی در واژن
• احساس خارج شدن چیزی از واژن
• نشت یا بی اختیاری ادرار
• تکرار عفونت مثانه
• مشکل مدفوع کردن
• مشکلات در رابطه جنسی
• مشکل در قرار دادن تامپون

بیشتر بخوانید: علایم افتادگی رحم در زنان چیست؟ عوارض و درمان

راه تشخیص افتادگی واژن

افتادگی واژن می‌تواند باعث ناراحتی و مشکلاتی در فعالیت‌های روزمره شود. برای تشخیص افتادگی واژن، پزشکان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌شود:

تاریخچه پزشکی

پزشک معمولاً با پرسش در مورد علائم شما (مانند فشار، حس سنگینی، درد یا ناراحتی در ناحیه لگن) و تاریخچه‌ پزشکی شما شروع می‌کند. سؤالاتی درباره زایمان‌های قبلی، سن، و هرگونه جراحی قبلی نیز ممکن است مطرح شود.

معاینه فیزیکی

در معاینه‌ی لگنی، پزشک از شما می‌خواهد که در وضعیت‌های مختلفی (نشسته یا ایستاده) قرار بگیرید تا بتواند وضعیت واژن، رحم و سایر اندام‌های لگنی را بررسی کند. پزشک با دقت به نواحی واژن نگاه می‌کند تا هر گونه نشانه‌ای از افتادگی را شناسایی کند.

آزمون‌های وضعیتی

ممکن است پزشک از شما بخواهد که در حین سرفه یا نشستن، این وضعیت را امتحان کنید. این روش کمک می‌کند تا مشخص شود آیا واژن در این وضعیت دچار افتادگی می‌شود یا خیر.

تصویربرداری

در برخی موارد، پزشک ممکن است تجویز تصویربرداری (مانند سونوگرافی یا MRI) کند تا تصویر دقیق‌تری از بافت‌های لگنی و وضعیت ارگان‌ها به دست آورد.

انجام تست‌های اضافی

در برخی موارد، آزمایش‌های دیگری برای ارزیابی عملکرد مثانه، روده و سایر ساختارهای لگنی ممکن است لازم باشد. این می‌تواند شامل آزمایش‌های ادراری یا تست‌های عملکرد روده باشد.

ارزیابی توسط متخصص

در صورتی که مشکل افتادگی به وضوح مشهود نباشد، ممکن است ارزیابی دقیق‌تری توسط یک متخصص زنان یا متخصص در زمینه سلامت لگن انجام شود.

بیشتر بخوانید: هرآنچه که باید درباره جراحی لابیاپلاستی و هودکتومی بدانید

درمان افتادگی واژن 

اگر دچار افتادگی واژن شده‌اید، نگران نباشید؛ چراکه مشکل افتادگی واژن تا حدی قابل برطرف کردن است و می‌تواند به کمک موارد زیر برطرف شود:

ورزش

برخی از ورزش‌ها مانند تمرین کگل، به خوبی موجب تقویت ماهیچه‌های قسمت واژن و مثانه می‌شود.  تمرین کگل باید در زمانی غیر از زمان ادرار کردن انجام شود. حداقل سه بار در روز و هر بار بین ۸ تا ۱۰ بار این تمرین را انجام دهید. برای انجام این تمرین، باید ماهیچه‌هایی که برای نگه‌داشتن ادرار منقبض می‌شوند را چند لحظه نگه داشت و سپس رها کرد.

پساری واژن

پساری، یک تکیه‌گاه پلاستیکی یا سیلیکونی کوچک است که برای بالا نگهداشتن اندام پرولاپس‌شده داخل واژن قرار می‌گیرد. پساری‌ها پرولاپس را برطرف نمی‌کنند اما برای کاهش علائم پرولاپس مفید هستند. این کار باید توسط پزشک و نیز به دستور خود او انجام شود.

تعلیق طاق واژن

در عمل جراحی تعلیق طاق واژن، جراح مهبل را به بافت قوی در لگن یا استخوان بنام ساکروم متصل می کند که در پایه ستون فقرات قرار دارد. سپس برشی در دیواره واژن ایجاد می‌کند که اندام را تحت فشار قرار می‌دهد.

عمل Sacrocolpopexy

این روش برای تقویت عضلات کف لگن و برقراری اتصال میان واژن و استخوان دنبالچه کاربرد دارد. به این صورت، واژن بلند می‌شود و افتادگی آن از بین می‌رود. این عمل جراحی از طریق شکم و با ایجاد برش‌های کوچک صورت می‌گیرد.

عمل Colpocleisis

این روش جراحی کمتر تهاجمی است. در این روش، جراح مشکل افتادگی واژن را با روشی ساده از بین می‌برد. عمل Colpocleisis به این صورت است که در آن واژن به بافت مجاور خود بخیه زده می‌شود تا در جای خود ثابت باقی بماند. از مزایای این عمل به کاهش خطر افتادگی اندام‌های دیگر (غیر از واژن) در لگن اشاره می‌شود.

بیشتر بخوانید: التهاب واژن در زنان، علت تا درمان

چگونه از  افتادگی واژن پیشگیری کنیم؟

همیشه نمی‌توانید از پرولاپس واژن جلوگیری کنید، اما عادات خوبی وجود دارند که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به افتادگی، آن‌ها را در زندگی خود رعایت کنید. این موارد عبارتند از:

ورزش منظم (انجام تمرینات کگل)

ورزش کگل تا حد زیادی می‌تواند مانع از افتادن واژن شود. پزشکان همواره این ورزش را موثر می‌دانند و به شما پیشنهاد می‌کنند. این ورزش بسیار ساده است؛ سعی کنید حتما آن را روزی چند مرتبه انجام دهید.

حفظ وزن سالم بدن با رژیم غذایی مفید و مغذی

نوع رژیم غذایی و غذاهای مصرفی شما نیز می‌توانند تاثیر بسیار خوبی در پیشگیری داشته باشند. سعی کنید از موادغذایی سالم و نیز مواد حاوی فیبر و غلات استفاده کنید.

دوری از سیگار و دخانیات

با مصرف سیگار، میزان ابتلا به مشکل افتادگی واژن را افزایش خواهید داد. یکی از تاثیرات استفاده از سیگار و دخانیات، افزایش خطر افتادگی واژن بوده پس بهتر است از مصرف این موارد نیز خودداری کنید. 

استفاده از تکنیک‌های مناسب برای بلند کردن و حمل اجسام سنگین

خانم‌ها باید هنگام بلندکردن و جابجایی اجسام بزرگ و سنگین، بسیار دقت کنند؛ چراکه بی‌دقتی به این موضوع می‌تواند خطرات بسیاری از جمله افتادگی واژن را برای شما داشته باشد.

بیشتر بخوانید: افتادگی رحم چه عوارضی دارد؟

برای اطلاعات بیشتر و آشنایی با متخصص زنان، به کلینیک نی نی بان سر بزنید.