تغذیه مناسب در بارداری، چند مکمل ضروری

در دوران بارداری نیاز به آهن تا دو برابر قبل از بارداری افزایش می یابد. این میزان افزایش نیاز به آهن برای رشد جفت و جنین به حدی است که به هیچ وجه از طریق مصرف مواد غذایی تامین نمی شود، بنابراین مصرف یک عدد قرص آهن (فرو سولفات) برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن و عوارض ناشی از کمبود شدید و متوسط آن بر رشد و تکامل جنین و سلامت مادر از جمله مرگ و میر مادران، زایمان زودرس، رشد ناکافی جنین و افزایش خطر مرگ و میر جنین ضروری است.

بر اساس دستور العمل کشوری برای پیشگیری از فقر آهن، خانم های باردار باید از شروع هفته ۱۶ بارداری یک عدد قرص فرو سولفات در روز مصرف کرده و تا سه ماه پس از زایمان ادامه دهند.
در صورتی که خانم باردار دچار کم خونی شدید باشد باید دوز درمانی برای او تجویز شود.
نکته مهم در درمان کم خونی این است که دوز درمانی باید به مدت ۲ تا ۳ ماه ادامه یابد تا ذخایر آهن بدن اصلاح شود.

در درمان کم خونی اکتفا به افزایش هموگلوبین که معمولا" چند روز پس از مصرف مکمل آهن ایجاد می شود کافی نیست و باید اطمینان حاصل شود که ذخیره فریتین سرم نیز به مقدار طبیعی رسیده است.

لازم به ذکر است مصرف مکمل آهن در مورد خانم های باردار مبتلا به تالاسمی نیز طبق برنامه کشوری مانند سایر خانم های باردار توصیه می شود. مصرف قرص آهن ممکن است عوارضی مانند تهوع، درد معده، اسهال و یا یبوست به دنبال داشته باشد. به همین دلیل توصیه می شود قرص آهن بعد از غذا میل شود تا عوارض جانبی به حداقل برسد.

بهترین زمان برای مصرف مکمل آهن شب قبل از خواب می باشد. در هر حال خانم باردار باید بداند هیچ گاه نباید مصرف قرص آهن را قطع کند. زیرا بعد از گذشت چند روز معمولا" این عوارض قابل تحمل شده و یا کلا" برطرف خواهند شد.

توصیه مى شود از مصرف همزمان شیر و فرآورده هاى لبنى، چاى و قهوه و قرص آهن خوددارى شود، زیرا کلسیم موجود در لبنیات و تانن موجود در چاى و قهوه در جذب آهن اختلال ایجاد مى کند.

مکمل مولتى ویتامین ساده یا مینرال
در دوران باردارى نیاز به ویتامین ها و مواد معدنى افزایش مى یابد و باید اطمینان حاصل شود که برنامه غذایى روزانه، مواد مغذى مورد نیاز خانم باردار را تا حد زیادى تأمین کند؛ خصوصاً در شرایطى که ترکیب برنامه غذایى خانم باردار از تعادل و تنوع کافى برخوردار نیست و یا خانم باردار به علت حاملگى هاى مکرر و به ویژه با فاصله کم، ذخایر بدنى کافى ندارد باید مصرف مکمل هاى مولتى ویتامین توصیه شود.

در کشور ما بر اساس دستورالعمل هاى موجود، کلیه خانم هاى باردار از شروع هفته 16 باردارى تا سه ماه بعد از زایمان باید روزانه یک عدد کپسول مولتى ویتامین ساده یا مینرال مصرف نمایند.

کلسیم و ویتامین D
کلسیم برای تشکیل استخوان‌ها و دندان‌های کودک و نیز رشد قلب، سلول‌های عصبی و عضلانی جنین بسیار حیاتی است. علاوه بر این، ریتم طبیعی قلب و توانایی انعقاد خون نیز نیازمند دریافت کلسیم کافی است. چنانچه در طول بارداری کلسیم کافی به بدن نرسد، جنین برای رشد خود از کلسیم استخوان‏های شما استفاده می کند و سلامتی شما در آینده به خطر می‏ افتد.
لبنیات و ماهی‌هایی که استخوان آن‌ها خوردنی است از کلسیم غنی هستند. خشکبار مانند انجیر خشک و زردآلوی خشک، نان و برگ سبز سبزیجات سایر منابع کلسیم هستند.

در صورت کمبود کلسیم، مکمل غذایی باید به رژیم غذایی اضافه گردد. زنان بالای 18 سال، در دوران قبل از بارداری، در طول بارداری و بعد از آن باید روزانه 1000 میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند. این میزان برای زنان کمتر از 18 سال 1300 میلی‌گرم است.

ویتامین D مقدار کلسیم و فسفر را در بدن تنظیم می‌کند و برای سلامتی دندان‌ها و استخوان‌ها بسیار مهم است. مادر باید در ماه‌های اول بارداری به اندازه کافی ویتامین D دریافت کند، در غیر این صورت احتمال ابتلای فرزند به نرمی استخوان وجود دارد. ویتامین D در ماهی‌های روغنی، تخم مرغ و گوشت وجود دارد. یکی از بهترین منابع ویتامین D، نور آفتاب است. زنان باردار اگر به طور کافی نور آفتاب نگیرند باید زیر نظر پزشک مکمل مصرف کنند.

مکمل اسیدفولیک
نیاز به اسیدفولیک در دوران باردارى افزایش مى یابد. به دلیل نقش اسیدفولیک در پیشگیرى از نقص مادر زادى لوله عصبى، بهتر است مصرف این مکمل از سه ماه قبل از باردارى شروع شود و براى خانم هاى باردارى که از قبل تصمیم به باردارى نداشته اند، به محض اطلاع از باردارى مصرف روزانه یک قرص ۴۰۰ میکروگرمی اسید فولیک توصیه مى شود.

مصرف منابع غذایى غنى از اسیدفولیک مانند سبزى هاى سبز تیره مثل اسفناج، میوه ها به خصوص مرکبات و حبوبات در برنامه غذایى روزانه توصیه مى شود.

با توجه به اینکه بخش عمده اسیدفولیک در اثر پخت سبزى ها از بین مى رود، باید توصیه شود از سبزى هاى تازه (مثل سبزى خوردن و سالاد شامل کاهو و خیار ) در برنامه غذایى روزانه استفاده شود. البته باید توجه داشت مصرف کافى منابع غذایى این ویتامین به تنهایى نیاز بدن مادران باردار به اسیدفولیک را تأمین نمى کند و نمى تواند جایگزین مکمل اسیدفولیک شود.

توجه: از شروع هفته شانزدهم بارداری که کپسول مولتی ویتامین مصرف می شود، در صورتی که این کپسول ها حاوی ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک باشند، مصرف قرص اسید فولیک باید قطع شود و در غیر این صورت مصرف هر دو مکمل در دوره های زمانی تعیین شده ضروری است.