آموکسی سیلین در بارداری، خطری برای جنین؟

پاسخ دکتر کتایون برجیس، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی:

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
آموکسی سیلین در بارداری، دارویی ایمن یا خطرناک؟
آموکسی سیلین در بارداری، از نظر ایمنی در رده B قرار دارد. بدین معنی که مطالعات انجام شده بر روی حیوانات، اثرات نامطلوبی بر جنین نشان نداده است، اما داده‌های انسانی در دسترس نیستند.
همان گونه که می‌دانید، آموکسی سیلین نوعی آنتی بیوتیک است که برای درمان انواع عفونت‌های باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای اینکه باکتری‌ها در بدن میزبان زنده بمانند، نیاز به ساخت دیواره‌های سلولی دارند. اما زمانی که آموکسی سیلین در بدن حضور دارد، با از بین بردن آن‌ها و پاکسازی عفونت، بدن را از عوامل بیماری زا محافظت می‌کند. بیماری‌های گوناگونی با این دارو درمان می‌شود، مانند عفونت گوش، بینی، گلو، سینوس و مجاری ادراری. عفونت‌های ریه مانند پنومونی نیز با آموکسی سیلین درمان می‌شوند.
البته بایستی در نظر داشت که همه باکتری‌ها به آموکسی سیلین حساس نیستند. نکته جالب توجه دیگر این است که پزشکان دریافته اند اثر آموکسی سیلین در هر منطقه جغرافیای متفاوت با دیگر نقاط است. ممکن است یک گونه از باکتری با این دارو در بخش‌های جغرافیایی خاصی درمان شود و در منطقه ای دیگر اثری نداشته باشد. برای از مصرف این دارو، احتیاط‌ها و ملاحظات خاصی نیز وجود دارد، به خصوص در صورت مصرف آموکسی سیلین در بارداری بایستی از عوارض جانبی و خطرات احتمالی آن آگاه باشید.

تاثیر دارو‌ها بر جنین در دوران بارداری
تاثیر دارو‌های مختلف بر روی جنین در حال رشد متفاوت است. دارو‌های مصرفی توسط مادر از راه جفت، و از همان مسیری که مواد مغذی از بدن مادر به جنین می‌رسد، وارد بدن او می‌شود. برخی دارو‌ها به طور مستقیم بر جنین تاثیر می‌گذارند و باعث رشد غیر طبیعی می‌شوند، و برخی دیگر با محدود کردن تبادل اکسیژن در رگ‌های خونی جفت، انتقال مواد مغذی بین جنین و مادر را مختل می‌کنند.
از سوی دیگر، برخی دارو‌ها نیز باعث انقباض عضلات رحم می‌شوند که خون رسانی به جنین را کاهش می‌دهد. اثرات دارو‌های مختلف بر روی جنین بستگی به مرحله رشد او، دوز دارو و طول مدت مصرف دارو دارد. جنین در بازه زمانی ۱۷ تا ۵۷ روز پس از باروری، بیشتر در معرض بروز نقص‌های مادرزادی قرار دارد، زیرا در این دوره زمانی اندام‌های اصلی او رشد می‌کنند.

مصرف آموکسی سیلین در بارداری
از دیدگاه پزشکان، مصرف آموکسی سیلین در بارداری، ایمن در نظر گرفته شده است. با این حال، بایستی در نظر داشت که پزشکان قادر به مطالعه کامل عوامل خطر ساز نیستند. در مطالعات بالینی، آموکسی سیلین در گروهی از دارو‌ها قرار دارد که تاثیر آن بر جنین انسانی به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است. اما در عین حال، تأثیر نامطلوبی بر رشد جنین حیوانات در دوران بارداری نداشته است.
در آزمایش‌هایی که بر روی حیوانات باردار انجام گرفته است، دانشمندان دریافتند که این دارو موجب آسیب قابل توجهی به جنین نمی‌شود، حتی اگر در دوز‌های زیاد (ده برابر دوز مصرف انسانی) مصرف شود. ژورنال‌های پزشکی مختلف بیان می‌کنند که استفاده از آموکسی سیلین با هیچ فعالیت تراتوژنیک همراه نیست؛ به عبارت دیگر، موجب افزایش خطر سقط جنین یا نقایص مادرزادی نمی‌شود. با این اوصاف، به دلیل نبود مستندات کافی بهتر است در مصرف آموکسی سیلین در بارداری، جانب احتیاط رعایت شود. به همین دلیل زنان بارداری پیش از مصرف این دارو‌ها بایستی با پزشک مشورت کنند.
پزشکان بر این باورند که به طور کلی تجویز آموکسی سیلین در بارداری خطرات کمتری نسبت به عوارض یک عفونت باکتریایی برای زنان باردار دارد و بدین ترتیب مصرف این دارو را می‌توان تایید کرد. علاوه بر این، طبق گفته متخصصان، مقدار بسیار کمی از دارو به شیر مادر منتقل می‌شود، در نتیجه تاثیر نامطلوبی بر روی نوزادان نخواهد داشت.

رده بندی آموکسی سیلین از لحاظ ایمنی مصرف در بارداری
FDA سازمان غذا و داروی امریکا، دارو‌ها را از لحاظ ایمنی مصرف در بارداری، به پنج دسته تقسیم بندی کرده است: A، B، C، D، و X.
گروه A: مطالعات انسانی کنترل شده هیچ خطر بالقوه‌ای برای جنین در حال رشد نشان نداده است.
گروه B: مطالعات حیوانی هیچ گونه خطری را نشان نداده‌اند، اما مطالعات انسانی در دسترس نیستند، یا مطالعه‌های حیوانی برخی اثرات نامطلوب بر جنین را نشان داده است، اما مطالعات انسانی هیچ گونه خطری برای جنین در هر سه ماهه بارداری مشاهده نکرده‌اند.
گروه C: مطالعات حیوانی اثر نامطلوبی بر روی جنین نشان داده است، اما مطالعات انسانی در دسترس نیست. اما مزایای بالقوه دارو ممکن است موجب تجویز آن در دوران بارداری شود.
گروه D: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف این دارو‌ها خطراتی را برای جنین ایجاد می‌کند، اما هنوز هم می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.
گروه X: موجب بروز ناهنجاری‌های جنینی در حیوانات و انسان‌ها می‌شوند. استفاده از این دارو‌ها در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا خطرات جبران ناپذیری به دنبال دارد.
آموکسی سیلین در رده B دارو‌ها قرار دارد.

عوارض جانبی مصرف آموکسی سیلین در بارداری
پس از مصرف آموکسی سیلین، برخی از حالات زیر در بیماران گزارش شده است.
- اسهال آبدار یا خونی
- زردی
- تشنج
- اضطراب
- افزایش خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری
- واکنش‌های آلرژیک مانند مشکل تنفسی، که ممکن است همراه با خارش پوست، قرمزی و کهیر باشد.

موارد منع مصرف آموکسی سیلین
آموکسی سیلین عضوی از گروه پنی سیلین‌ها و در زمره آنتی بیوتیک‌ها است. بنابراین، اگر شما به پنی سیلین و یا دیگر اعضای خانواده پنی سیلین حساسیت دارید، نباید این دارو را مصرف کنید. اگر پزشک قصد دارد که یک آنتی بیوتیک از خانواده پنی سیلین برای شما تجویز کند، او را از حساسیت خود مطلع سازید. به غیر از آموکسی سیلین، دیگر آنتی بیوتیک‌هایی که متعلق به خانواده پنی سیلین هستند، عبارتند از:
- سفالو سپورین
- آمپی سیلین
- دیکلو کساسیلین
- اکسا سیلین
- فلوکلوکساسیلین
- پنی سیلین G
- پنی سیلین وی
زنان باردار نباید آموکسی سیلین را بدون تجویز پزشک استفاده کنند، به ویژه اگر بیماری‌های زیر را داشته باشند:
- آسم
- بیماری‌های کلیوی و کبدی
- سابقه اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک‌ها
- منونوکلئوز
- تب زرد
- هر نوع آلرژی، از جمله آلرژی به مواد معدنی موجود در داروها

جمع بندی
مستندات بسیار کمی در مورد عوارض جانبی بالقوه مصرف آموکسی سیلین در بارداری برای جنین وجود دارد. به همین دلیل ایمنی مصرف آن در بارداری همچنان نامشخص است.
اگر باردارید و مجبور به استفاده از این دارو هستید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.