فقر آهن در زنان باردار، علت تا درمان

کم خونی در بارداری می تواند بر اثر سابقه کم خونی مادر قبل از بارداری و یا در حین بارداری بر اثر فقر آهن بدلیل تغذیه نامناسب ایجاد شود. فقر آهن را می توان با مصرف تغذیه غنی از آهن و همچنین مکمل های آهن برطرف کرد، اما مصرف هرگونه دارو و قرص مکمل در دوران بارداری باید تحت نظر پزشک انجام شود.

کم خونی در بارداری
بسیاری از مادران در دوران بارداری بیشتر از هر زمان دیگری احساس خستگی می‌کنند به همین دلیل ترجیح می دهند بیشتر بخوابند و استراحت کنند و فارغ از هر کاری با خیال راحت مجله‌ای ورق بزنند. کرختی، سستی و خستگی زیاد در دوران بارداری تا حدی طبیعی است، اما وقتی با علایم دیگری مثل تپش قلب، رنگ پریدگی همراه شود می‌تواند علامت کمبود نوعی عنصر ضروری در بدن باشد. کمبودی که نه تنها به شما بلکه به جنین تان نیز آسیب می‌زند.
آمارها نشان می‌دهد 10 درصد بانوان به کم خونی یا آنمی (به انگلیسی: Anemia) و فقر آهن مبتلا هستند. البته در بانوان باردار این رقم بالاتر است، زیرا جنین برای رشد خود از مخازن آهن بدن مادر استفاده می‌کند و همین مساله باعث کم‌خونی و فقر آهن در بارداری می شود. هرچند بروز کم‌ خونی در اوایل بارداری مساله‌ای نادر است، اما از هفته هشتم بارداری در سه ماهه اول بارداری به بعد یعنی زمانی که میزان حجم خون در جریان بدنتان افزایش می‌یابد و میزان نیاز بدن به آهن برای تولید گلبول‌های قرمز و اکسیژن رسانی بیشتر افزایش می‌یابد.

علت کم‌خونی در بارداری
کم‌ خونی می‌تواند به دلیل کمبود ویتامین B ۱۲ یا اسیدفولیک و یا برخی بیماری‌های حاد باشد، ولی رایج‌ترین دلیل کم‌ خونی فقر آهن است. آهن، یک ماده معدنی و مینرال است که در تولید هموگلوبین نقش دارد. هموگلوبین پروتئینی است که در ساختمان گلبول‌های قرمز وجود دارد و به اکسیژن رسانی از ریه به بافت‌های بدن کمک می‌کند و مسلماً در دوران بارداری نقشی ویژه در رشد جنین و جفت به عهده دارد. علت و دلایل اصلی بروز کم خونی در بارداری عبارتند از:
- تغذیه نامناسب
- مصرف نکردن موادغذایی غنی از آهن
- مصرف زیاد چای یا قهوه
- اهدای مداوم خون (۳ بار یا بیشتر در طول سال)
- مصرف مداوم برخی داروها مثل آسپیرین یا داروهای ضدالتهاب
- از دست دادن خون به واسطه خونریزی
- خونریزی‌های ماهانه و قاعدگی شدید
- همورویید شدید
- بارداری با فاصله کم از زایمان قبلی

علایم کم‌ خونی در حاملگی
کم‌خونی خفیف در دوران بارداری بدون نشانه و علامت است و تنها با یک آزمایش خون مشخص می‌شود. از علایم کم خونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رنگ‌ پریدگی
- خستگی
- سرگیجه
- حالت تهوع
- تنگی نفس
- تنفس سریع
- افزایش ضربان قلب

کم خونی در بارداری چه عوارضی دارد؟
فقر آهن و کم‌ خونی در بارداری در حد متوسط می‌تواند باعث زایمان زودرس، وزن پایین جنین و حتی مرگ درون رحمی شود. فقر آهن در صورتی‌که شدید باشد می‌تواند باعث عقب‌ ماندگی رشد جنین در رحم و کاهش ذخایر آهن جنین شود و عوارض مغزی به دنبال داشته باشد.
تحقیقات پژوهشگران سوئدی نشان داده تعداد بانوانی‌که مکمل آهن و ویتامین مصرف می‌کنند و دچار زایمان زودرس قبل از 38 هفته می‌شوند تنها 9-6 درصد است. درحالی که این میزان در میان آنانیکه مکمل آهن مصرف نمی‌کنند 11 تا 13 درصد است.

برای کم خونی در بارداری چه باید کرد؟
بدن به طور طبیعی روزانه به ۱ تا ۴ میلی‌گرم آهن نیاز دارد. مواد غذایی روزانه ما حدوداً ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم آهن به بدن می‌رسانند که حدود ۵ تا ۱۰ درصد آن جذب بدن می‌شود. در طول باردرای نیاز بدن به آهن بیشتر است، قبل در سه ماهه اول بارداری روزانه به حدود ۵ میلی‌گرم و در سه ماهه دوم و سوم بارداری به ۱۰ میلی‌گرم می‌رسد. ۹۰ درصد بانوان میزان آهن مورد نیازشان را دریافت نمی‌کنند و ۱۰ درصد آنها به دلایل مختلف دچار کم‌خونی هستند.
غلظت هموگلوبین در حالت طبیعی برای بانوان حدود 5/11 تا 16 گرم در 100 میلی‌لیتر است. غلظت کمتر از 10 گرم در 100 میلی‌لیتر علامت کم خونی است و می‌تواند باعث سردرد، خستگی و بی حالی شود. غلظت زیر 8 گرم در 100 میلی‌لیتر نشانه کم خونی‌های بسیار شدید است و عوارض غیر قابل جبرانی به همراه دارد.

برای کم خونی در بارداری چه بخوریم؟
اگر هنوز باردار نیستید و به کم‌خونی مبتلا هستید، بهتر است قبل از اقدام به بارداری دلیل آن را بیابید و برای درمان آن اقدام کنید. زیرا پیش از بارداری می‌توان با مصرف مواد غذایی غنی از آهن و مکمل آهن زیر نظر پزشک فقر آهن را جبران کرد.
اما اگر دچار فقر آهن هستید و ناخواسته باردار شده‌اید، هرگز در سه ماهه اول بارداری مکمل آهن مصرف نکنید. این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید تا شما را راهنمایی کند. فراموش نکنید که توصیه و تجویز پزشک بر تمامی اطلاعات اینترنتی اولویت دارد.
بانوان باردار در ۶ ماه آخر بارداری روزانه به ۲۲ تا ۳۶ میلی‌گرم آهن نیاز دارند.
مواد غذایی زیر منابع طبیعی آهن هستند:
- گوشت قرمز و سفید
- تخم‌مرغ
- لوبیا سفید
- جگر گاو (نباید در بارداری بیش از حد مصرف شود)
- عدس
- نخود
- کشمش
- سیب زمینی
- ماهی
- جعفری
- مغزدانه‌ها، مانند بادام هندی، گردو، فندق
- میوه‌های خشک
- اسفناج
- گوجه فرنگی
معمولاً فقر آهن با مصرف متعادل موادغذایی جبران می‌شود و در صورت لزوم پزشک مکمل تجویز می‌کند.

برای جذب بهتر آهن در بارداری چه بخوریم؟
- در کنار گوشت مقداری سبزیجات غنی از آهن مانند اسفناج و گوجه فرنگی مصرف کنید.
- در کنار مصرف مداد غذایی حاوی آهن از مکمل ویتامین C یا غذاهای حاوی ویتامین C مانند آب پرتقال و لیمو ترش استفاده کنید.
- در کنار غذا مکمل آهن بخورید.
- از مصرف مواد غذایی دافع آهن مثل چای، قهوه، شیر، فیبرها، پروتئین و سویا خودداری کنید.

درمان کم خونی در بارداری در طب سنتی
کنجد
یکی از روش های درمانی در طب سنتی برای درمان کم خونی مصرف کنجد است، کنجد سرشار از آهن است، به همین دلیل درمان بسیار خوبی برای کم خونی به شمار می رود.
افسنتین
افسنتین، گیاهی است شفابخش که هم به طور وحشی می روید و هم آن را کشت می کنند و براحتی می توانید آن را از عطاری ها تهیه کنید. 5 تا 66 گرم از برگ این گیاه را در یک لیتر آب جوش بریزید و چند دقیقه آن را بجوشانید و بعد بگذارید خنک شود و میل کنید.