عفونت سیتومگالوویروس در بارداری، شیوه­ های انتقال آن

بارداری یعنی باید بسیار بیشتر از قبل مراقب خودتان باشید زیرا که اکنون سلامتی جنین در گرو سلامتی شماست. ابتلای مادر به برخی عفونت ها در بارداری می تواند برای جنین بسیار خطرناک باشد. یکی از این ویروس های خطرناک ویروس CMV است که می تواند منجر به عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس گردد. برای کسب اطلاعات کامل درمورد عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس این متن را مطالعه کنید.

عفونت سیتومگالو ویروس چیست؟
سیتومگالوویروس یا CMV از خانواده ویروس تبخال تناسلی یا همان تبخال هرپسی یا هرپس است که به طور عادی و بدون علامت و نشانه در اکثر کودکان زیر سن پیش دبستانی و بزرگسالان بروز می کند. اما ابتلای به آن در دوران بارداری، هر چند در موارد نادر، می­تواند خطر جدی برای جنین داشته باشد.
بر اساس نظر عموم متخصصان فقط 1 تا 4 درصد مادران باردار برای بار اول در دوران بارداری به ویروس سیتومگالو مبتلا می­شوند و از این بین تنها حدود 1 تا 3 ویروس را در دوران جنینی به کودک منتقل می­کنند. بعد از تولد نیز، شمار اندکی از نوزادان تقریباً 1 در 750 کودک واقعا بیمار هستند و یا عوارض بلندمدت ناشی از ابتلای به این ویروس را نشان می­دهند.

شیوه­ های انتقال عفونت سیتومگالوویروس
این ویروس از طریق تماس فیزیکی با مایعات بدن فرد آلوده، از جمله:
- بزاق
- ادرار
- مخاط بینی
- خون
- مدفوع
- مایع منی
- شیر مادر
- ترشحات واژن
- اشک چشم
منتقل می­شود. یعنی اگر فرد مستعد از طریق رابطۀ جنسی یا تماس دست یا دهان در مواجهه با مایعات بدن فرد آلوده قرار بگیرد، امکان ابتلای به ویروس وجود دارد، به عنوان مثال مادرانی که فرزند خردسال دارند بیشتر در معرض خطر عفونت این ویروس هستند چرا که این ویروس معمولاً در بزاق و ادرار کودکان (به ویژه در سنین ۱ تا ۳ سالگی) یافت می­شود و نیز می تواند در مهدکودک­ ها یا زمین­های بازی در میان کودکان نوپا گسترش یابد.
اگر مادر در دوران بارداری برای نخستین بار در معرض عفونت سیتومگالوویروس قرار بگیرد، یا به انواع مختلف تبخال مبتلا شود و یا به دلیل ضعف سیستم ایمنی به دلایل وجود بیماری­های جدی و کمیاب نظیر ایدز، ویروس نهفته دوباره در بدن فعال گردد، امکان انتقال بیماری از خون مادر و از طریق جفت به جنین وجود دارد.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر هستند؟
مادرانی که قبل از بارداری هیچگاه به عفونت سیتومگالوویروس مبتلا نشده­ اند، بیش از سایرین در معرض خطر هستند، البته از آنجا که علائم این بیماری بسیار شبیه به سایر عفونت­های ویروسی است به سختی می­توان به یقین گفت که فرد قبلاً به این ویروس مبتلا شده است یا خیر. جدی­ ترین مشکلات مربوط به عفونت سیتومگالوویروس در روزهای نخست بارداری، بخصوص در سه ماهه اول رخ می­دهد، به همین دلیل بر رعایت هر چه بیشتر نکات بهداشتی در این دوران تاکید می­شود.
ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس باعث می شود تا آخر عمر این ویروس و آنتی بادی آن به صورت نهفته در بدن باقی بماند.

خطرات ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس در بارداری
اکثریت قریب به اتفاق یعنی حدود ۹۰ درصد یا بیشتر نوزادانی که در دوران بارداری مبتلا به سیتومگالوویروس می­شوند، به هنگام تولد هیچ نشانه ­ای از عفونت ندارند. در موارد معدود، علائم احتمالی عبارتند از:
- زایمان زودرس
- تشنج
- اندازه کوچک سر جنین(میکروسفالی)
- اندازه کوچک بدن و وزن پایین هنگام تولد
- مشکلات کبدی، طحال و ریه
- نقص لوله عصبی و اسپینابیفیدا

خطرات ابتلا به عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس
درصد کمی از نوزادان مبتلا به عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس می شوند که معمولا در هنگام تولد علامت مشخصی ندارند، ممکن است بعدها عوارض جدی تری نشان­ دهند، از جمله:
- ناتوانی­های یادگیری و معلولیت­های حرکتی
- نقص بینایی یا شنوایی
- ابتلای به عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس یکی از علل اصلی کاهش شنوایی در کودکان است.

پیشگیری از عفونت سیتومگالوویروس
از آنجا که عفونت سیتومگالوویروس می­تواند زمینه­ ساز برخی نقص های مادرزادی باشد، نباید به سادگی از آن گذشت، لذا همانند سایر بیماری­های ویروسی بهترین کار این است که تا سر حد امکان از قرار گرفتن در معرض ویروس اجتناب کنید. اگر خودتان فرزند خردسال دارید یا در تماس با کودکان هستید، رعایت نکات بهداشتی زیر توصیه می­شود:
- دست­ها را به خصوص بعد از تعویض پوشک یا تمیز کردن بینی کودک بطور مرتب و با دقت با آب و صابون بشویید.
- پوشک­ یا هر وسیلۀ آلوده به ادرار را ابتدا در یک کیسه پلاستیکی قرار داده و به داخل سطل زباله بیندازید.
- از خوردن باقیمانده غذای کودکان و لقمه­ های آنها خودداری کنید.
- از لوازم شخصی دیگران به ویژه خردسالان استفاده نکنید.
- از بوسیدن دهان و گونه های نوزادان و خردسالان اکیداً پرهیز کنید، بهتر است پیشانی کودک را ببوسید.
- از استفاده از هرگونه وسیله مشترک با کودک و نوزاد بپرهیزید.

علائم سیتومگالوویروس در مادران باردار
اگرچه این ویروس اغلب هیچ علامت مشخصی ندارد، اما در برخی موراد با نشانه­ های زیر همراه است:
- تب
- خستگی مزمن و مداوم
- تورم غدد لنفاوی گردن
- گلو درد
- اسهال
- تنگی نفس
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
اگر به عفونت سیتومگالوویروس مبتلا شدید:
علائم ابتلا به سیتومگالوویروس شبیه بسیاری از بیماری­های ویروسی دیگر از جمله گلودرد و آنفولانزا است. اگر تب، گلو درد، التهاب غدد لنفاوی و خستگی عمومی داشتید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات درمانی لازم صورت گیرد.
پزشک با انجام آزمایش خون، مقدار آنتی­ بادی CMV را در خون بررسی کرده و به یک تشخیص نهایی می­رسد. اگر مسلم شد که شما مبتلا به سیتومگالوویروس هستید، باید با آمنیوسنتز یا سونوگرافی اطمینان حاصل کنید که آیا ویروس به جنین منتقل شده است یا خیر. البته با این آزمایش­ها، تنها وضعیت ابتلای جنین به عفونت مشخص می­شود و نمی­توان در مورد تبعات و عواقب عفونت اظهار نظر کرد.

اگر نوزاد مبتلا به عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس باشد
اگر آزمایش CMV در دوران بارداری برای شما مثبت باشد، ممکن است جنین تان نیز آلوده شده باشد. اگر نوزاد پس از تولد دارای علائم عفونت سیتومگالوویروس مادرزادی باشد، پزشک به شما توصیه می­کند برای اندازه­ گیری میزان آنتی بادی CMV در بدن نوزاد به فاصلۀ دو هفته بعد از تولد از کودک آزمایش خون، ادرار یا بزاق به عمل آید. اگر جواب آزمایش نوزاد مثبت باشد، برای به حداقل رساندن عوارض بالقوه عفونت، احتمالاً داروهای ضد ویروس تجویز خواهد شد. شنوایی کودک نیز باید به طور منظم بررسی شود. در این خصوص پیگیری­های بیشتری لازم است که باید با مشورت پزشک در مراحل بعدی صورت گیرند.