دندانپزشکی در دوران بارداری، همه چیز را بدانید!

دوران بارداری مهم‌ترین روزهای زندگی خانم‌هاست. روزهایی که مادر باید فقط به سلامت خود و جنینش فکر کند. ۹ماه باید از هر درد و رنج و بیماری دور باشد تا فرزند سالمی به دنیا بیاورد. بیشتر خانم‌ها در این دوران تمرکزشان روی تغذیه، پرهیز از مصرف داروهای شیمیایی و پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی و زکام متمرکز است و کمتر کسی در دوران بارداری به فکر سلامت دندان‌هایش و تاثیر آن بر تولد فرزند سالم است. اما سلامت دندان‌ها و لثه برای یک خانم باردار امری ضروری است و باید یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های او باشد. ولی آیا یک خانم باردار می‌تواند درمان‌های دندانپزشکی انجام بدهد و خدمات دندانپزشکی تاثیری در سلامت جنین دارد یا نه؟ در این مطلب با دکتر علیرضا آشوری صحبت کرده‌ایم که می‌خوانید.

• در دوران بارداری از عوامل پوسیدگی دندان دوری کنید
• مواد دندانپزشکی برای جنین مضر است؟
• انواع درمان‌های دندانپزشکی در دوران بارداری
• مراقبت‌های دندانی در دوران بارداری
• عوارض عدم مراجعه به دندانپزشکی در دوران بارداری 

---

بیشتر بخوانید: خدمات دندانپزشکی در بارداری/ ویدئو

---

در دوران بارداری از عوامل پوسیدگی دندان دوری کنید

عوامل دندان خراب‌کن

بعضی مادران ممکن است در دوران بارداری با مشکلات دهان و دندان رو‌به‌رو شوند. به قول قدیمی‌ها «هر بچه‌ای که به دنیا بیاوری، یک دندان هم از دست می‌دهی.» البته در گذشته به دلایل مختلف خانم‌های باردار دندان‌شان را ازدست می‌دادند که در حال حاضر این وضعیت یعنی خرابی دندان‌ها در بارداری بهتر شده است. در دوران بارداری به چند دلیل دندان خانم‌های باردار در معرض خطر قرار دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

خوراکی‌های شیرین کار دست‌تان می‌دهند

در دوران بارداری به‌خصوص سه ماهه اول، خانم‌ها دچار ضعف بدنی شدیدی می‌شوند و برای جبران این ضعف بدنی سراغ غذاهای شیرین، نرم و پرکالری می‌روند تا ضعف بدنی‌شان را سریع‌تر جبران کنند. در صورتی که در علم دندانپزشکی ثابت شده خوراکی‌ها و غذاهایی که نرم و شیرین هستند خطر پوسیدگی دندان‌ها را افزایش می‌دهند.

مراقب اسید معده باشید

مسئله دیگر تهوع (برگشتن محتویات معده) در چند ماهه اول بارداری است که اغلب خانم‌های باردار با این مشکل مواجه می‌شوند. با برگشت محتویات معده، اسید و شیره معده هم وارد دهان می‌شوند که با این فرایند احتمال تخریب دندان‌ها به مرور زمان افزایش پیدا می‌کند، چراکه مواد و شیره‌های گوارشی به‌شدت خاصیت خورندگی دارند و می‌توانند دندان‌ها را خراب کنند.

هورمون‌ها برهم می‌خورند

نکته دیگر به‌هم خوردن تعادل هورمون‌های زنانه در دوران بارداری است، به‌دلیل این به‌هم خوردگی، لثه‌های‌شان مستعد التهاب و خونریزی هستند. به‌همین دلیل اگر خانم‌های باردار بهداشت را در زمینه بیماری و التهاب لثه رعایت نکنند، ممکن است باوجود مقدار کمی پلاک میکروبی و جرم (که در افراد عادی این میزان جرم و پلاک شکلی ایجاد نمی‌کند) دچار تورم یا خونریزی لثه شوند.

از دندانپزشک نترسید

ترس از مطب‌های دندانپزشکی یکی از مشکلات شایعی است که برخی اشخاص به آن دچار هستند. برای همین تا جایی که امکان داشته باشد از مراجعه به این مطب‌ها خودداری می‌کنند. البته این ترس و حساسیت در دوران بارداری بیشتر می‌شود؛ به‌طور کلی درمورد مراجعه به دندانپزشکی خیلی از خانم‌های باردار تردید دارند. برای همین وقتی با مشکلات دهان و دندان مواجه می‌شوند از رفتن به مطب‌های دندانپزشکی امتناع می‌کنند، چراکه اغلب خانم‌های باردار به اشتباه فکر می‌کنند مواد دندانپزشکی و داروهای بی‌حسی به جنین‌شان صدمه وارد می‌کند.

وقتی مسواک زدن سخت‌ترین کار دنیا می‌شود

در دوران بارداری ضعف بدنی تاحدودی روی فعالیت‌های روتین زندگی مادر باردار تاثیر می‌گذارد؛ به‌عنوان مثال به‌دلیل بی‌حالی و ضعف بدنی، زدن مسواک برای مادر برخلاف گذشته یک کار سخت می‌شود. برای همین می‌توان نتیجه گرفت این دسته از مادران مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان‌شان را نادیده می‌گیرند. این هم یک عامل دیگری است که وضعیت دندان‌ها را به خطر می‌اندازد.

 

میدان فاطمی، نبش چهلستون، بیمارستان سجاد، قسمت درمانگاه ، طبقه سوم

خدمات جامع

پیشنهاد ویژه نی نی بان:  فواید یائسگی، پیش به سوی زندگی بهتر

---

مواد دندانپزشکی برای جنین مضر است؟

به طور کلی، مواد دندانپزشکی کاری به جنین شما ندارد. بهتر است درباره مواد بی‌حسی که به‌صورت رایج در دندانپزشکی مورداستفاده قرار می‌گیرد بدانید که هیچ مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کند و ماده‌ای ایمن و قابل استفاده حتی در دوران بارداری است. سایر مواد دندانپزشکی هم عارضه‌ای برای جنین ندارند و برای خانم‌های باردار قابل استفاده هستند.

از اشعه رادیولوژی دوری می‌کنید؟!

اشعه رادیولوژی یکی از دغدغه‌های اصلی در دوران بارداری است. خیلی از خانم‌های باردار از این اشعه ترس زیادی دارند چراکه فکر می‌کنند سلامت جنین‌شان را به خطر می‌اندازد. نکته‌ای که باید درمورد این اشعه در دندانپزشکی بدانید این است، میزان اشعه‌ای که از دستگاه‌های رادیولوژی دندانپزشکی ساطع می‌شود، آن‌قدر کم است که قادر نیست به جنین آسیب برساند.
برای انجام رادیوگرافی فقط دندان‌ها درگیر می‌شوند و جنین چون در قسمت شکم قرار دارد، فاصله زیادی بین اشعه و جنین وجود دارد؛ درنتیجه می‌توان گفت این اشعه برای جنین ضرری ندارد. باوجود تمام این گفته‌ها باز هم ترجیح بر این است که این‌گونه از اقدامات بعد یا قبل از دوران بارداری انجام داده شوند.
به این دلیل که مادر از لحاظ حسی و عاطفی دچار نگرانی نشود اما از لحاظ پزشکی محدودیتی در انجام رادیوگرافی دندانپزشکی وجود ندارد. همچنین برای اطمینان‌خاطر مادران باردار توصیه می‌شود برای انجام رادیوگرافی‌های دندانپزشکی از پیشبندهای سربی استفاده شود که جنین را تحت‌پوشش قرار می‌دهند.

نمی‌دانستید که باردارید؟!

برخی خانم‌ها بدون آگاهی از بارداری، رادیوگرافی دندانی انجام می‌دهند و بعد از مدتی متوجه می‌شوند که باردار هستند. وقتی از این امر آگاهی پیدا می‌کنند به یاد روز رادیوگرافی می‌افتند و دل‌نگرانی رهایشان نمی‌کند، اما تاکید می‌شود که تا به امروز هیچ موردی گزارش نشده که رادیوگرافی دندانپزشکی (در حد گرفتن عکس دندان) به جنین آسیب برساند.

انواع درمان‌های دندانپزشکی در دوران بارداری

به‌طور کلی درمان‌های دندانپزشکی به دو دسته درمان‌های انتخابی و درمان‌های اورژانسی تقسیم می‌شوند:

درمان‌های انتخابی

بهتر است بدانید که خیلی از درمان‌های انتخابی دندانپزشکی را می‌توان در این دوران انجام داد. اما توصیه بر این است تا جایی که امکان دارد درمان را تا زمان زایمان به تعویق انداخت. فرض کنید خانم بارداری قصد دارد در دوران بارداری درمان‌های زیبایی (مثل درمان بدرنگی دندان یا ایمپلنت و...) انجام دهد؛ همان‌طور که گفته شد ترجیح بر این است که این درمان بعد از زایمان انجام شود، چراکه جزء درمان‌های اورژانسی نیستند.

درمان‌های اورژانسی

بعضی درمان‌ها باید در همان دوره بارداری انجام شوند چراکه جزء درمان‌های اورژانسی هستند، درد زیاد دندان، آبسه دندان و عفونت دندان جزء این دسته از درمان هستند، چراکه اگر عفونت و درد درمان نشوند، باعث می‌شوند استرس و فشار به جنین وارد شود و در مقابل به جنین صدمه برسد. البته لازم به ذکر است بیماری‌های لثه ازجمله التهاب لثه، وجود جرم زیاد و پلاک‌های میکروبی در حفره دهان، جزء درمان‌های اورژانسی نیستند، اما از آنجایی که تحقیقات دانشمندان آمریکایی ثابت کرده که عفونت‌های لثه، وجود جرم زیاد و پلاک‌های میکروبی در حفره دهان می‌تواند باعث تولد نوزاد کم‌وزن (اغلب افراد با عوارض و خطرات نوزاد کم‌وزن آشنا هستند)شود، ترجیح بر این است که این درمان‌ها در دوران بارداری انجام شود.

جرم‌گیری لازمه کار است

جرم‌گیری جزء درمان‌های دندانپزشکی است که در دوران بارداری قابل انجام است. توصیه می‌شود خانم‌های باردار برای جلوگیری از وجود جرم و داشتن لثه‌های سالم، در اواسط دوره بارداری عمل جرم‌گیری انجام دهند. درمورد تجویز دارو باید گفت در دندانپزشکی مثل سایر حیطه‌های پزشکی دیگر باید گفت برخی داروها قابل تجویز هستند و برخی داروها منع مصرف در دوران بارداری دارند. پزشک معالج باتوجه به وضعیت بیمار داروی مناسب را تجویز می‌کند.

---

پیشنهاد ویژه نی نی بان:  قهوه با مغز چه میکند؟ فِرِش و شاداب

---

مراقبت‌های دندانی در دوران بارداری

وقتی سفر مادری را آغاز می کنید، بدن شما دستخوش تغییرات بی شماری می شود. از جمله این تغییرات سلامت دهان و دندان شماست که نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارد. بارداری، تغییرات هورمونی را به همراه دارد که می‌تواند شما را مستعد ابتلا به بیماری‌های لثه کند، وضعیتی که نباید آن را ساده تلقی کرد، زیرا پیامدهایی برای سلامتی شما و فرزند متولد نشده‌تان دارد.  این دوره حساس نیازمند توجه و دقت بیشتری به دندان‌هاست زیرا هر نوع درمانی در این دوره حساس توصیه نمی‌شود.

مشورت با پزشک زنان

دندانپزشک با متخصص زنان در زمینه درمان دندانپزشکی مشورت می کند. چرا که ممکن است بنا به شرایط جسمانی که بیمار دارد، پزشک زنان مجوز هیچ درمانی را در مطلب دندانپزشکی ندهد.

سه ماه اول بارداری دور دندانپزشکی را خط بکشید

بارداری به سه ماه (سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم) تقسیم می‌شود. در سه ماهه اول توصیه می‌شود تا جایی که امکان دارد هیچ درمان دندانپزشکی انجام نشود چراکه وضعیت بدنی مادر باردار برای انجام این اقدامات مناسب نیست؛ به‌علاوه جنین هم در وضعیت حساسی قرار دارد، بنابراین توصیه می‌شود در صورت امکان درمان تا سه ماهه دوم به تعویق بیفتد، چراکه در سه ماهه دوم می‌توان بدون هیچ مشکلی تمام درمان‌های دندانپزشکی را برای مادر انجام داد.
جنین آن‌قدر رشد نکرده که مانع نشستن مادر روی صندلی دندانپزشکی نشود و از طرف دیگر سه ماهه اول بارداری هم پشت‌سر گذاشته شده و اندام‌های جنین شکل گرفته است. اما در سه ماهه سوم نمی‌توانیم درمان‌های طولانی‌مدت برای خانم باردار انجام دهیم به این دلیل که جنین به‌قدری بزرگ شده که مادر نمی‌تواند به‌راحتی روی صندلی بنشیند، اما با این حال بازهم قابل ذکر است که درمان‌های اورژانسی بهتر است هر زمان که نیاز باشد، انجام شود.

مراقب دندان‌درد باشید

دندان‌درد یکی از مشکلاتی است که برخی خانم‌ها در دوران بارداری با آن مواجه می‌شوند.با این حال بیشتر خانم‌های باردار به‌دنبال درمان‌های خانگی هستند و سعی می‌کنند تا جایی که ممکن است گذرشان به مطب دندانپزشکی نیفتد، اما بهتر است بدانید که وقتی دندانی دچار درد می‌شود مشکل از عصب دندان است. پس می‌توان به صراحت گفت درمان‌های خانگی مثل گذاشتن یخ یا فشار دادن برگ نعناع بین دندان‌ها و... هیچ کدام اثر درمانی ندارند، فقط ممکن است درد را تاحدودی تسکین دهند. در صورتی که نیاز است این مشکلات به‌خصوص در دوران بارداری توسط دندانپزشک در مطب دندانپزشکی درمان شوند.

عوارض عدم مراجعه به دندانپزشکی در دوران بارداری 

بارداری دوره تغییرات فیزیولوژیکی عمیق است و این تغییرات به سلامت دهان و دندان نیز گسترش می یابد. در حالی که مراقبت از دندان در دوران بارداری اهمیت اساسی دارد، اما بدون عوارض بالقوه نیست. نوسانات هورمونی می‌تواند لثه‌ها را حساس‌تر و مستعد التهاب کند و منجر به بیماری‌هایی مانند التهاب لثه یا پریودنتیت شود. این بیماری های لثه فقط یک نگرانی برای سلامت دهان نیستند. آنها با پیامدهای نامطلوب بارداری مانند زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد همراه بوده اند.

التهاب لثه و پریودنتیت: خطرات پنهان

تقریباً ۶۰ تا ۷۵ درصد از زنان باردار، التهاب لثه را تجربه می‌کنند که مرحله اولیه بیماری پریودنتال است. اگر درمان نشود، می‌تواند به پریودنتیت تبدیل شود که ممکن است منجر به از دست دادن دندان شده و ارتباط بالقوه‌ای با پیامدهای بد بارداری دارد. افزایش حساسیت ناشی از تغییرات هورمونی می تواند تمیز کردن روتین دندان را به تجربه ای ناراحت کننده تبدیل کند و در برخی موارد منجر به خونریزی و افزایش ناراحتی شود.

فرسایش دندان و پوسیدگی

تغییر در عادات غذایی، به ویژه افزایش میل به غذاهای شیرین، می تواند خطر ایجاد حفره در دوران بارداری را افزایش دهد. تهوع صبحگاهی همچنین می تواند به مشکلات دندانی کمک کند، زیرا اسید ناشی از استفراغ مکرر می تواند مینای دندان را فرسایش دهد. برای متخصصان دندانپزشکی بسیار مهم است که از این خطرات آگاه باشند و مراقبت های خود را بر اساس آن تنظیم کنند.

ایمنی روش های دندانپزشکی در دوران بارداری

اکثر روش های معمول دندانپزشکی در دوران بارداری بی خطر هستند، اما ملاحظات خاصی وجود دارد که باید در نظر داشت. درمان های انتخابی، مانند روش های زیبایی، معمولا به بعد از زایمان موکول می شوند. هنگامی که کار دندانپزشکی ضروری است، سه ماهه دوم معمولاً امن ترین زمان برای انجام درمان است. ضروری است که دندانپزشک را درباره بارداری خود مطلع کنید تا بتواند اقدامات احتیاطی مناسب را انجام دهد، مانند به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض رادیوگرافی و استفاده از داروهایی که برای جنین در حال رشد بی خطر هستند.

پیشگیری: کلیدی برای مراقبت ایمن از دندان

انجام کارهای دندانپزشکی پیشگیرانه برای جلوگیری از عفونت های دهان در دوران بارداری ضروری است. معاینات منظم می تواند به مدیریت خطرات و حفظ سلامت دهان و دندان بدون عوارض قابل توجه کمک کند. ارتباط بین متخصصین زنان و زایمان و دندانپزشکان، حیاتی است تا اطمینان حاصل شود که درمان های دندانپزشکی با دستورالعمل های مراقبت های دوران بارداری مطابقت داشته و سلامت کلی مادر و نوزاد در اولویت قرار دارد.

کلام آخر

همان طور که در این مقاله اشاره کردیم، علی‌رغم برخی از خطرات که درمان‌های دندانپزشکی در پی دارند، مراجعه به دندانپزشکی در دوران بارداری نه تنها برای حفظ سلامت دهان و دندان بلکه برای حفظ سلامت کلی مادر و جنین ضروری است. در این دوران حساس به مادران باردار باید اطمینان داده شود که با اقدامات احتیاطی مناسب و برقراری ارتباط بین متخصصان دندانپزشکی و پزشکی، می‌توان درمان‌های دندانپزشکی را با خیال راحت انجام داد. معاینات و مراقبت‌های منظم، همراه با اقدامات بهداشتی خوب دهان، می تواند به پیشگیری از مشکلات رایجی مانند التهاب لثه و پریودنتیت که با پیامدهای نامطلوب بارداری مرتبط است، کمک کند.