تغذیه صحیح در بارداری، مصرف مکمل یا مواد غذایی؟

دوران بارداری و شیردهی از مهمترین دوران زندگی هر مادر محسوب میشود. در مراقبتهای بارداری و قبل از آن و همچنین در دوران شیردهی مصرف مکمل ها ضرورت می یابد و پزشکتان در این باره با شما صحبت خواهد کرد. مصرف مکمل در بارداری به معنی این نیست که جای مصرف موادغذایی در بارداری را برای شما بگیرد.
شما در کنار تغذیه سالم باید مصرف مکمل ها را نیز داشته باشید.

مکمل آهن:
در دوران بارداری نیاز به آهن تا دو برابر قبل از بارداری افزایش می یابد. این میزان افزایش نیاز به آهن برای رشد جفت و جنین به حدی است که به هیچ وجه از طریق مصرف مواد غذایی تامین نمی شود بنابراین مصرف یک عدد قرص آهن (سولفات فرو) برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن و عوارض آن بر رشد و تکامل جنین و سلامت مادر از جمله مرگ و میر مادران، زایمان زودرس، رشد ناکافی جنین و افزایش خطر مرگ و میر جنین ضروری است. بر اساس دستورعمل کشوری برای پیشگیری از فقر آهن، خانم های باردار باید از پایان ماه چهارم بارداری یک عدد قرص سولفات فرو در روز مصرف کرده و تا سه ماه پس از زایمان ادامه دهند. در صورتی که خانم باردار دچار کم خونی شدید باشد باید دوز درمانی یعنی ۵-۴ میلی گرم به ازاء کیلوگرم وزن بدن برای او تجویز شود. نکته مهم در درمان کم خونی این است که دوز درمانی باید به مدت ۲ تا ۳ ماه ادامه یابد تا ذخایر آهن بدن اصلاح شود. در درمان کم خونی اکتفا به افزایش هموگلوبین که معمولا" چند روز پس از مصرف مکمل آهن ایجاد می شود کافی نیست و باید اطمینان حاصل شود که ذخیره فریتین سرم نیز به مقدار طبیعی رسیده است.
لازم به ذکر است مصرف مکمل آهن در مورد خانم های باردار مبتلا به تالاسمی نیز طبق برنامه کشوری مانند سایر خانم های باردار توصیه می شود.
مصرف قرص آهن ممکن است عوارضی مانند تهوع، درد معده، اسهال و یا یبوست به دنبال داشته باشد به همین دلیل توصیه می شود قرص آهن بعد از غذا میل شود تا عوارض جانبی به حداقل برسد. بهترین زمان برای مصرف مکمل آهن شب قبل از خواب می باشد. در هر حال‌ خانم باردار باید بداند هیچگاه نباید مصرف قرص آهن را قطع کند زیرا بعد از گذشت چند روز معمولا" این عوارض قابل تحمل شده و یا کلا" برطرف خواهند شد.
در صورت ابتلاء به آنمی داسی شکل SCA (Sickle Cell Anemi ) مصرف قرص آهن توصیه نمی شود.
توصیه می شود از مصرف همزمان شیر و فرآورده های لبنی و قرص آهن خودداری شود زیرا کلسیم موجود در لبنیات در جذب آهن بدن اختلال ایجاد می کند.

مکمل مولتی ویتامین (ساده یا مینرال):
در دوران بارداری نیاز به ویتامین ها و املاح معدنی افزایش می یابد و باید اطمینان حاصل شود که برنامه غذایی روزانه، مواد مغذی مورد نیاز خانم باردار را تا حد زیادی تامین می کند. خصوصا" در شرایطی که ترکیب برنامه غذایی روزانـــه خانم باردار از تعادل و تنوع کافی برخوردار نیست و یا خانم باردار بعلت حاملگی های مکرر و به ویژه با فاصله کم، ذخایر بدنی کافی ندارد باید مصرف مکمل های مولتی ویتامین توصیه شود. معمولا" در کشورهای در حال توسعه به دلیل وضعیت نامطلوب اقتصادی و یا فرهنگی ممکن است خانم باردار دریافت کافی مواد مغذی از رژیم غذایی روزانه نداشته باشد در این صـــورت مکمل یاری مولتی ویتامین باید انجام شود. سیاست گذاری های مرتبط با مکمل یاری توسط مسئولین بهداشتی هر کشور با توجه به وضعیت موجود صورت می گیرد و رعایت دستورالعمل های کشوری الزامی است.
در کشور ما بر اساس دستورعمل کشوری، کلیه خانم های باردار از پایان ماه چهارم (هفته ۱۶) تا سه ماه بعد از زایمان باید روزانه یک عدد کپسول مولتی ویتامین ساده یا مینرال مصرف نمایند.

مکمل اسید فولیک:
نیاز به اسید فولیک در دوران بارداری افزایش می یابد. به دلیل نقش اسید فولیک در پیشگیری از نقص مادرزادی لوله عصبی، بهتر است مصرف این مکمل از سه ماه قبل از بارداری شروع شود و برای خانم های بارداری که از قبل تصمیم به بارداری نداشته اند به محض اطلاع از بارداری مصرف روزانه یک عدد از این مکمل توصیه می شود. مصرف منابع غذایی غنی از اسید فولیک مانند جگر، سبزی های سبز تیره مثل اسفناج و حبوبات در برنامه غذایی روزانه توصیه می شود.
با توجه به اینکه بخش عمده ای از اسید فولیک در اثر پخت سبزی ها از بین می رود، باید توصیه شود از سبزی های تازه (مثل سبزی خوردن) در برنامه غذایی روزانه استفاده شود. البته باید توجه داشت مصرف کافی منابع غذایی این ویتامین به تنهایی نیاز بدن خانم های باردار به اسید فولیک را تامین نمی کند و نمی تواند جایگزین مکمل اسید فولیک شود.

توجه: از پایان ماه چهارم بارداری که کپسول مولتی ویتامین مصرف می شود، در صورتی که این کپسول ها حاوی اسید فولیک باشند، مصرف قرص اسید فولیک باید قطع شود و در غیر این صورت مصرف هر دو مکمل در دوره های زمانی تعیین شده ضروری است.