رفع ریفلاکس معده در بارداری

اگر شما تغییرات شایع دوران بارداری را بشناسید حتما می دانید که برخی از این تغییرات بر روی سیستم گوارشی رخ می دهد، مضاف بر آن، رعایت نکردن برخی نکات باعث ایجاد ناراحتی های گوارشی بارداری خواهد شد. در این مطلب توضیحاتی پیرامون یکی از شایع ترین ناراحتی های گوارشی بارداری یعنی ریفلاکس معده و علل بروز و همچنین درمان آن را برای شما آماده کرده ایم.

ریفلاکس معده
ریفلاکس اسید معده در دوران بارداری عارضه شایع و شناخته شده است و در حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از زنان در مرحله ای از بارداری خود، این مشکل راتجربه می کنند که علت آن برگشت محتویات معده به مری است و باعث بروز علائم ناراحت کننده ای در فرد می شود.
دکتر مریم امین زاده، متخصص زنان و عضو هیئت علمی دانشگاه ایران، چهار عامل را در به وجود آوردن این عارضه دخیل می داند: فشار داخل مری، عضلاتی که مری از آن عبور کرده و به معده متصل شده است، عضلاتی که دهانه تحتانی مری و معده را ساخته است.

وی می گوید: از آنجا که مری، لوله ای عضلانی است که دهان را به معده متصل می کند، هر گاه بنا به عللی دهانه تحتانی مری، درست کار نکند، مواد غذایی اسیدی داخل معده وارد مری شده و در نتیجه احساس سوزش سر دل یا ترش کردن در فرد به وجود می آید.
سوزش زیر جناق سینه، احساس برگشت مواد غذایی به داخل دهان، درد قفسه سینه و سختی در بلع از دیگر علائم این بیماری محسوب می شود. در زنان باردار، دو عامل دیگر به عوامل به وجود آورنده فوق افزوده می شود که به گفته دکتر امین زاده شامل افزایش وزن زن در بارداری و فشار جنین به معده است.

افزایش وزن بخصوص افزایش محیط دور شکم باعث ایجاد فشار بر معده و دهانه تحتانی مری می شود. از طرفی رشد جنین و افزایش سایز رحم نیز بر معده فشار وارد کرده و باعث خروج مواد غذایی از معده به مری می شود.

ریفلاکس معده و تأثیر هورمون ها
دکتر مؤید علویان، فوق تخصص گوارش، در مورد تأثیر هورمون های ترشح شده در دوران بارداری بر ریفلاکس معده می گوید: استروژن و پروژسترون، دو هورمون زنانه هستند که در دوران حاملگی بیشتر ترشح می شوند و وجود آنها برای ادامه بارداری ضروری است. این دو هورمون باعث شل شدن عضلات رحم شده و اثرات جانبی مانند شل کردن عضله دریچه تحتانی مری و کند کردن هضم غذا را نیز به همراه دارند که هر دو این عوامل باعث برگشت مواد از معده می شود.
بارداری چند قلو، سابقه بیماری زمینه ای ناراحتی معده، حالت تهوع و استفراغ شدید، شغل های پر استرس و در نهایت هر عاملی که باعث افزایش ترشح هورمون ها در دوران بارداری شود، ریفلاکس معده را در این دوران شدید تر خواهد کرد.

ریفلاکس معده و نقش دارو ها
دکتر بهزاد رحمانی، متخصص گوارش در مورد نقش دارو ها در تشدید ریفلاکس معده می گوید: برخی از انواع دارو ها به دلیل افزایش میزان اسید معده باعث بروز علائمی مانند سوزش سر دل می شوند.
از این قبیل داروها می توان به مسکن هایی مانند ایبوپروفن و یا آنتی بیوتیک ها همراه با آسپرین و حتی قرص آهن و اسید فولیک نیز اشاره کرد.
با توجه به این که مصرف قرص آهن در دوران بارداری ضروری است، توصیه می شود قرص آهن پس از غذا همراه با یک لیوان آب میل شود و تا دو ساعت پس از خوردن آن فرد نخوابد و حالت خوابیده نداشته باشد.

ریفلاکس معده و ورزش
وی در مورد انجام حرکات ورزشی و ارتباط آن باتشدید ریفلاکس می گوید: انجام ورزش قبل از بارداری باعث تقویت عضلات و کاهش احتمالی بروز ریفلاکس معده می شود در حالی که تمرینات ورزشی شدید که در آن سرپائین تر از بدن قرار می گیرد و یا دراز نشست و برداشتن وزنه که باعث افزایش فشار در داخل شکم می شود، می تواند باعث تشدید ریفلاکس معده شود.
بنابراین توصیه می شود ازانجام حرکات ورزشی شدید در بارداری خودداری کرده و در انتخاب نوع ورزش، دقت بیشتری شود.

ریفلاکس معده و تهوع و استفراغ
برگشت محتویات معده به مری در دوران بارداری، طبیعی است به همین دلیل نیاز به درمان ندارد و با رعایت مواردی می توان از آن پیشگیری کرده و یا آن را کاهش داد.
دکتر فرزانه نیک نفس، متخصص زنان، یکی دیگر از علل وقوع سوزش معده را در بارداری التهاب قسمت انتهایی مری در اثر تماس آن با اسیدمعده می داند و می گوید: تهوع و استفراغ که از عوارض شایع نیمه اول دوران بارداری است، باعث برگشت محتویات معده می شود که در این صورت ممکن است اسید معده، لایه های سطحی مخاط مری را از بین برده و باعث زخم شود.
در بسیاری از زنان نیز اختلال در پاکسازی محتویات پس زده شده معده از مری نیز در ایجاد این آسیب نقش دارد.

ریفلاکس معده و روحیه
وی در مورد نقش افسردگی می افزاید: ریفلاکس معده در افرادی که از افسردگی رنج می برند، بیشتر دیده می شود، ولی در زنانی که مشغول کار و فعالیت هستند و روحیه خوبی نیز دارند کمتر بروز پیدا می کند.
زیرا این دسته از زنان در صورت ابتلا نیز اشتیاق بیشتری برای برطرف کردن آن از خود نشان می دهند.

ریفلاکس معده و اصلاح رژیم و الگوی تغذیه
نوع غذای مصرفی در بروز و تشدید این بیماری نقش بسزایی دارد. ضروری است زنان به محض احساس ترش کردن معده، وجود ماده تلخی در دهان و سوزش سردل که به دنبال خوردن غذاهای پر چرب و حجیم به وجود می آید، نسبت به درمان این بیماری و پیشگیری از آن اقدام کنند.
دکتر امین زاده، با توجه به ممنوعیت مصرف بسیاری از داروها در بارداری، اصلاح رژیم غذایی را بهترین روش می داند. وی استفاده ازغذاهای کم فیبر، پر چرب، غذاهای آماده، پر خوری، مصرف مایعات زیاد بین غذا، کم تحرکی و سریع خوردن غذا را از جمله علل مهم بروز و تشدید بیماری ریفلاکس معده می داند که باید از آنها اجتناب کرد.
مصرف کاکائو، نوشابه، ترشیجات، قهوه، شکلات، ادویه و سیگار بر مشکل اضافه می کند. زیرا باعث شل شدن دریچه تحتانی مری می شود، از طرفی باید میزان استفاده از غذاهای حجیم را مانند نخود، لوبیا، عدس و ماش در این دوران کاهش داد.
توصیه می کنیم مطالب تغذیه صحیح دوران بارداری و تغذیه در دوران بارداری از دیدگاه طب سنتی را نیز مطالعه نمائید.
دکتر علویان نیز در این خصوص متذکر می شود: برخی از عادات مانند کار کردن، دراز کشیدن و خم شدن پس از خوردن غذا و یا محکم بستن کمر ، باعث بروز و یا تشدید ریفلاکس معده و برگشت اسید به مری می شود.

راهکارهایی برای کاهش ریفلاکس
این متخصص به بیماران توصیه می کند تا دو ساعت پس از خوردن غذا دراز نکشند و هنگام استراحت نیز ناحیه سر و سینه را بالاتر از سطح بدن قرار دهند بطوری که زاویه ای ۳۰ درجه با افق داشته باشند. باور غلط زنان این است که برای کاهش بروز این عارضه، هنگام خواب سرشان باید بالاتر از گردن قرار بگیرد در حالی که این عادت غلط باعث آرتروز زودهنگام گردن خواهد شد.
وی همچنین توصیه می کند زنان باردار بجز مصرف آب، از خوردن غذا و دیگر مایعات نزدیک به ساعات خواب شب خودداری کنند، حجم وعده های غذایی خود را کاهش دهند و در مقابل، دفعات وعده را افزایش دهند.
مصرف دارو نیز در موارد شدید بیماری منعی ندارد و معمولاً از داروهای بی خطر برای جنین استفاده می شود لذا در صورت مصرف دارو قبل از بارداری نیز با پزشک خود برای ادامه درمان مشورت شود.
برخی مردم معتقدند ترش کردن معده و سوزش سردل در زنان باردار ناشی از شروع دوره رویش و رشد موها در جنین است. دکتر لیلا محمدی، متخصص زنان می گوید: این فرضیه فقط در حد اعتقاد و افکارعمومی است و صحت ندارد و با توجه به این که ریفلاکس معده یک عارضه شایع در سه ماهه سوم بارداری است پس از زایمان و کاهش سطح هورمون های بدن به میزان نرمال، از بین خواهد رفت بنابراین توصیه می شود علاوه بر رعایت موارد گفته شده فوق، از مصرف غذاهای اسیدی یا محرک، نوشابه های گازدار، نوشیدنی های کافئین دار، قهوه ، شکلات و غذاهای تند اجتناب شود و میوه های خانواده مرکبات، گوجه، پیاز و غذاهای چرب و سرخ شده را کمتر استفاده کنند.
از طرفی حمایت خانواده و همسر نقش مهمی در سلامت زن باردار دارد. دوری از محیط استرس زا، آرامش و استراحت کافی، شرایط کاری مناسب، کاهش اضافه وزن و در کل تغییر سبک زندگی در کاهش علائم این بیماری و یا جلوگیری از بروز آن مؤثر است.
ریفلاکس معده، پیامد خطرناکی برای بارداری نخواهد داشت ولی در موارد شدید آن باید به پزشک مراجعه شود تا در صورت وجود بیماری خاصی مانند زخم معده، درمان آغاز شود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
بسیاری از بانوان در دوران حاملگی از سوزش سردل می نالند. شاید این سوال در این باره پیش آید: برای از رفع این مشکل چه باید کرد؟ آیا معالجه این مشکل به جنین آسیبی نمی‌رساند؟

دلایل ایجاد سوزش سرمعده در دوران بارداری چیست؟
در طی فرآیند معمولی هضم، غذا از مری به سمت معده می‌رود، در این بین غذا از بخش ماهیچه‌ای در انتهای مری به نام اسنفکتر نیز می‌گذرد و سپس وارد معده می‌شود. در واقع اسفنکتر دریچه‌ی ورود غذا به معده است.
هنگام غذا خوردن این دریچه باز می‌شود و غذا می‌تواند وارد معده شود، پس از آن، اسفنکتر بسته می‌شود تا اسید معده به سمت مری برگشت نکند. وقتی به سوزش سرمعده یا « ریفلاکس معده » مبتلا می‌شوید، در واقع اسفنکتر کاملاً بسته نمی‌شود ومقداری اسید به سمت مری برمی‌گردد.
برگشت اسید ممکن است سبب درد و سوزش در ناحیه قفسه سینه شود. در دوران باردای، هورمون‌هایی در بدن ترشح می‌شوند که ممکن است سبب شل شدن ماهیچه‌ی اسفنکتر شوند.
در نتیجه مقداری اسید به مری بازمی‌گردد، به ویژه وقتی غذا زیاد می‌خورید یا در حالت خوابیده قرارمی‌گیرید. علاوه بر این، با بزرگ شدن جنین در ماه‌های هفتم به بعد، رحم فشار بیشتری به معده وارد می‌کند.
همین فشار نیز ممکن است سبب برگشت اسید معده به مری شود.

آیا بارداری سبب سوزش سردل می‌شود؟
بارداری احتمال ایجاد سوزش سرمعده یا ریفلاکس را افزایش می‌دهد. در طی سه ماهه‌ی اول بارداری، ماهیچه‌های مری، کندتراز همیشه غذا را به سوی معده می‌فرستند و معده هم زمان بیشتری لازم دارد تا خالی شود و غذا را بیرون بفرستد.
این کار سبب می‌شود که میزان جذب مواد غذایی در معده افزایش یابد اما به هر حال مضرات نظیر سوزش سرمعده نیز ممکن است همراه داشته باشد.
در طی سه ماهه‌ی سوم بارداری، رشد جنین ممکن است معده را از حالت عادی‌اش خارج کند و سبب سوزش سر معده شود.
البته هر زنی شرایط متفاوتی را در حین بارداری تجربه می‌کند و این علائم لزوما برای همه یکسان نیست و به عواملی بسیاری نظیر حالت روحی، رژیم غذایی، و عادات روزانه بستگی دارد.

آیا ریفلاکس معده در زنان نشانه‌ی بارداری است؟
البته ممکن است، اما لزوماً چنین نیست. در هر حال اگر دچار سوزش سرمعده شده‌اید و نشانه‌های دیگر بارداری مانند قطع پریود ماهانه و تهوع نیز دارید می‌توانید آزمایش بارداری انجام دهید.

آیا استفاده از داروهای سوزش سرمعده در دوران بارداری بی‌خطر هستند؟
بیشتر پزشکان استفاده از داروهای آنتی اسید را که حاوی مقدار زیادی سدیم هستند توصیه نمی‌کنند، زیرا سبب جمع شدن مایعات در بافت‌های بدن می‌شوند. همچنین داروهای آنتی اسید حاوی آلومینیم (آلومینیم هیدروکساید یا آلومینیم کربنات) نیز توصیه نمی‌شود.
اما داروهایی که حاوی کربنات کلسیم یا منیزیوم هستند بهترین انتخاب هستند. اما بهتر است در سه ماهه‌ی آخر بارداری از این نوع داروها نیز استفاده نشود.
درمان‌های دیگری نظیر طب سوزنی و مدیتیشین نیز وجود دارند که قبل از استفاده از آنها باید با پزشکتان مشورت کنید.

چگونه سوزش سرمعده را در دوران بارداری متوقف کنیم؟
خلاصی از سوزش سرمعده در دوران بارداری همراه با آزمون و خطاست. تغییر عادات روزمره برای کاهش سوزش سرمعده یکی از سالم‌ترین روشها برای مادر و نوزاد است. برای مثال:
• وعده‌هایی غذایی کوچکتری بخورید و با غذا، مایعات نخورید. در عوض بین وعده‌های غذایی، آب بنوشید.
• آهسته غذا بخورید و هر لقمه را کاملاً بجوید.
• از غذا خوردن، درست پیش از خوابیدن، پرهیز کنید.
• از خوردن غذاهای محرکِ معده مانند شکلات، خوراکی‌های چرب و پرادویه، و غذاهای ترش و نوشیدنی‌های کافئینی پرهیز کنید.
• تا یک ساعت بعد از صرف غذا، در حالت خوابیده قرارنگیرید. در عوض به آهستگی قدم بزنید تا به هضم غذا کمک کنید.
• لباس‌های راحت بپوشید.
• وزن خود را در حد سلامتی حفظ کنید.
• هنگام خوابیدن بخش بالایی بدن‌تان را به کمک بالش بالاتر نگه دارید.
• پس از غذا آدامس بدون شکر بجوید. افزایش بزاق دهان می‌تواند اسید برگشتی به اسفنکتر و مری را خنثی کند.
• هنگام احساس سوزش سرمعده، کمی ماست بخورید یا شیر بنوشید تا حالت سوزش از بین برود.
• کمی عسل به چای بابونه یا آب گرم بیافزایید و بنوشید.
• به سمت چپ بخوابید - اگر به سمت راست بخوابید معده بالاتر از دریچه‌ی اسفنکتر قرارمی‌گیرد و ممکن است سبب برگشت اسید معده به مری شود.