بیهوشی عمومی در سزارین (۱)

بیھوشی Anesthesia

قطع تمام حس ھا (sensation) از جمله درد با استفاده از تجویز داروھای کاھنده فعالیت سلول ھای عصبی را بیھوشی گویند.

ارتباط بیمار با متخصص بیھوشی جھت یک عمل مشخص از نظر زمانی سه مرحله دارد:

مرحله قبل از جراحی، مرحله حین جراحی و مرحله بعد از جراحی

الف) مرحله قبل از جراحی

بیھوشی و جراحی بر روی سیستم داخلی بدن اثر دارد، در نتیجه برای متخصص لازم است ھرچه بیشتر از سوابق بیمار اطلاعات داشته باشد. متخصص بیھوشی به دقت سوابق بیماری ها را ارزیابی نموده و از وضعیت داروھای مصرفی مطلع می گردد.

ب) مرحله حین جراحی

متخصص بیھوشی مسئول ایجاد راحتی و بی دردی و سلامت بیمار در حین جراحی خواھد بود و در اتاق عمل مسئول حفظ سلامت و اداره شرایط حیاتی از جمله ضربان قلب، دما، تنفس، میزان مایع و خون در صورت نیاز می باشد. تعیین نوع بیهوشی و تنظیم میزان درجه بیھوشی با متخصص بیهوشی است. چون در بسیاری از موارد اشخاصی که تحت عمل جراحی قرار می گیرند دارای بیماری ھای داخلی دیگر از جمله آسم، دیابت، اختلال مفاصل، افزایش فشار خون و ناراحتی قلبی ھستند.

ج) مرحله بعد از جراحی

متخصص بیھوشی بلافاصله بعد از عمل ھمچنان مسئول سلامتی در بخشی به نام بازگشت از بیھوشی یا ریکاوری (Recovery Room) خواھد بود. در این قسمت پرسنل آموزش دیده توسط متخصص بیھوشی وضعیت و علائم حیاتی را مورد بررسی و نظارت دقیق قرار میدھند. ترک ریکاوری و انتقال به بخش توسط متخصص بیھوشی مشخص می شود.

انتخاب بھترین روش بیهوشی برای هر خانم جهت سزارین، به عھده پزشک می باشد.

انواع بیھوشی در سزارین :

در مواقعی که زایمان طبیعی به خوبی پیشرفت نکند یا جنین دچار مشکل گردد یا به علل خاص مربوط به جنین یا مادر زایمان طبیعی به صلاح نباشد، از روش سزارین استفاده می گردد.

برای بیھوشی در سزارین از دو روش استفاده می شود:

1- بیھوشی جنرال یا عمومی

2- بیھوشی ناحیه ای یا نخاعی (Regional Anesthesia)

2.1 اپیدورال

2.2 اسپاینال

معمولاً اگر به ھر علتی امکان استفاده از هر کدام از روش های بیهوشی رژیونال (نخاعی) وجود نداشته باشد، از روش بیھوشی عمومی استفاده می شود. البته برای بھتر شدن ھر دو روش جنرال و رژیونال و کاھش خطرات آنھا توجه به نکات زیر الزامی است:

1- با شروع دردھای زایمان، باید از خوردن ھرگونه نوشیدنی یا خوراکی تا معاینه متخصص زنان و مشاوره با متخصص بیھوشی پرھیز گردد.

۲- در صورتی که سزارین از قبل تعیین گردیده است، حداقل زمان لازم جھت عدم مصرف مایعات شفاف نظیر آب، آب میوه ھای بدون قطعات میوه، چای و قھوه ۲ ساعت و جھت مواد غذایی ۶ تا ۸ ساعت می باشد.

3- در صورت داشتن ھرگونه سابقه بیماری یا مصرف داروی خاص با متخصص بیھوشی مشورت گردد.

۴- در صورت مصرف زیاد الکل، سیگار و اعتیاد، آن را به متخصص بیھوشی گوشزد نمود.

5- در صورت ھرگونه سابقه شخصی یا فامیلی، تجربه ناخوشایند بیھوشی از جمله تھوع، استفراغ ھای شدید و یا طولانی شدن زمان بیھوشی بعد از اتمام جراحی، می بایست متخصص بیھوشی را در جریان قرار داد.

A . روش جنرال یا بیھوشی عمومی :

در روش بیھوشی عمومی، بیمار کاملاً بیهوش شده و هیچ‌گونه آگاهی از روند جراحی یا هر اتفاق دیگری نخواهد داشت و دردی نیز حس نمی کند. انواع مختلفی از داروها برای بیهوشی عمومی به کار می‌روند که به شکل گاز و بخار استنشاقی از طریق ماسک تنفسی یا لوله راه هوایی و یا به صورت وریدی تجویز می‌شوند. این داروھا وارد جریان خون شده و به تمام بافت ھا از جمله مغز می رسند که می توانند تمام رفلکس ھای حفاظتی از جمله سرفه بلع و یا تنفس را قطع نمایند. در نتیجه برای ادامه کار باید از ماسک یا لوله داخل تراشه نای جھت تنفس بیمار استفاده شود. چون داروی بیھوشی روی تمام بدن اثر می گذارد به خصوص ریه، کبد و کلیه، لذا عوارض ناشی از دارو در این روش شایع تر است.

البته در تمام طول این مدت، متخصص بیهوشی مراقب است تا مطمئن شود که قلب، ریه‌ها و کلیه‌های عملکرد مناسبی داشته باشند. خطر بیھوشی عمومی در طی 40 سال گذشته بسیار کاھش یافته است. زیرا متخصص بیھوشی دارای اطلاعات کافی از میزان و نحوه اثر داروھای مختلف می باشد. تنوع داروھای مختلف بر اساس نیاز بیماران ھم به طور چشمگیری افزایش یافته است. روش ھای حفاظتی و مانیتورینگ بیماران به طور وسیعی گسترش یافته و موجب کاھش عوارض و خطرات حین بیھوشی گردیده است، به طوریکه در دھه گذشته میزان مرگ و میر در بیھوشی به یک بیست و پنجم تقلیل یافته یعنی از یک مرگ در ھر 10000 بیھوشی به یک مرگ در ھر 250000 بیھوشی کاھش یافته است.

این روش که فقط در موارد سزارین به کار می رود، با وجود کاهش عوارض در سال های اخیر، در کشورھای توسعه یافته مقبولیت چندانی ندارد و علت آن عوارض زیادتر این روش نسبت به رژیونال (اپیدورال یا اسپاینال) می باشد.

مراحل بیهوشی عمومی (جنرال) :

در ابتدا برای تزریق داروهای لازم، یک سرم به دست وصل می‌شود. سپس داروهایی که کمک می‌کند تا فرد به خواب رود، از طریق این سرم تزریق می‌شود. از این به بعد فرد دیگر متوجه هیچ‌چیز نخواهد شد، تا زمانی‌که جراحی به پایان برسد، بیهوشی از بین برود و فرد بیدار شود.

ممکن است متخصص بیهوشی یک لوله در راه هوایی فرد قرار دهد که این لوله به دستگاه تنفس مصنوعی وصل شده و کمک می‌کند اکسیژن کافی و گازهای بیهوشی از این طریق به بدن رسیده و بیمار را در خواب نگه ‌دارد. پس از اتمام جراحی، فرد از خواب بیدار می‌شود. هنگامی که قدرت تنفس خودبخودی را به دست آورد، لوله تنفسی بیرون آورده شده و به اتاق ریکاوری یا بخش مراقبت ویژه منتقل می‌شود. پرستاران این بخش مراقب هستند تا فرد به‌طور کامل هوشیاری خود را به دست آورد. در طول عمل جراحی، ضربان قلب، فشارخون و میزان اشباع اکسیژنی خون و دی اکسیدکربن بازدمی به‌طور دقیق توسط متخصص بیهوشی با کمک ابزارهای پزشکی پایش می‌شوند.

عارضه های بیهوشی عمومی (جنرال) :

همان طور که گفته شد، به‌دلیل پیشرفت‌های اخیر در زمینۀ فناوری و داروها، بیهوشی عمومی نسبتاً بی‌خطر است؛ ولی به هر حال در هر روشی خطرات و عوارض جانبی ممکن است وجود داشته باشد که می‌توان از بسیاری از آن‌ها پیشگیری کرد.

در صورتی که سابقه ابتلا به برخی از اختلالات سلامتی از قبیل بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی، صدمات مغزی و آسیب‌های کبدی وجود داشته باشد، حتماً باید قبل از عمل، متخصص بیهوشی در جریان قرار داده شود.

علاوه بر آن سابقه تزریق قبلی خون، ابتلا به دیابت، پرفشاری‌خون، یرقان، افسردگی یا سایر مشکلات جسمی و یا روان‌پزشکی بایستی به متخصص بیهوشی گزارش شوند. هم‌چنین هرگونه سابقه بیهوشی قبلی و چگونگی واکنش به آن باید ذکر شود. از جمله نکات دیگری که باید به اطلاع متخصص بیهوشی رسانده شوند عبارتند از: خروپف هنگام خواب، وجود دندان مصنوعی، دندان لق، افتاده و یا موارد مربوط به ارتودنسی، و مصرف هرگونه دارو حتی داروهایی که بدون نسخه استفاده می‌شوند مثل آسپرین یا مسکن‌های مختلف؛ چرا که این داروها ممکن است با داروهای بیهوشی تداخل ایجاد کرده یا در زمان جراحی باعث خونریزی شدید شوند.

در صورت حساسیت به غذا یا دارویی خاص، حتماً به پزشک اطلاع داده شود. این کار به پزشک کمک می‌کند تا داروهایی را که منجر به ایجاد حساسیت در بدن می‌شوند، از لیست داروهای انتخابی حذف کند. از آنجایی که واکنش ناخواسته به داروهای بیهوشی ممکن است جنبه ارثی داشته باشد، سابقه وجود هرگونه واکنش به داروهای بیهوشی در خانواده را به پزشک اطلاع دهید. یکی از عوارض احتمالی، واکنش‌های حساسیتی در طول جراحی می‌باشند. ممکن است افراد به چسب‌ها، لاتکس (ماده‌ای که در برخی از اقلام پزشکی ازجمله دستکش ها به کار می‌رود) و محلول‌های حاوی ید حساسیت داشته باشند.

از دیگرعوارض بیهوشی که پس از جراحی ممکن است رخ‌ دهد، تهوع و استفراغ است که معمولاً با استفاده از داروهای ضدتهوع کنترل می‌شود. از آنجایی که حین بیهوشی ممکن است نیاز به لوله‌گذاری راه هوایی شود، در این موارد لوله تنفسی از طریق دهان و حلق وارد تراشه می‌شود، که ممکن است پس از بیهوشی موجب احساس ناراحتی در حلق شود. به علاوه آسیب به لب‌ها، زبان، دندان‌ها و طناب صوتی جزء عوارض احتمالی لوله‌گذاری داخل تراشه‌ای است که البته احتمال وقوع این صدمات بسیار پایین است.

متخصص بیهوشی آمادۀ درمان واکنش‌ به داروهایی است که در اتاق عمل استفاده می‌شوند. علی‌رغم این‌که کوشش بسیاری در این زمینه صورت می‌گیرد در موارد کاملاً نادری این واکنش‌ها ممکن است خطرناک باشند. بنابراین بسیار مهم است که پزشک بیهوشی در مورد تمام حساسیت‌های شناخته شدۀ فرد اطلاع‌ داشته باشد.

یکی از عوارض بیهوشی جنرال در حین سزارین، امکان استفراغ بیمار بلافاصله بعد از بیھوش نمودن او می باشد. زیرا در مادران باردار علی رغم مدت طولانی گرسنگی به علت فزونی فشار داخل شکم و حرکات کاھش یافته معده، معده بیمار پر بوده و احتمال استفراغ بالاست. در اثر استفراغ احتمال ورود محتویات معده به داخل ریه و تخریب شدید ریه وجود دارد و این عارضه حتی گاھی منجر به مرگ مادران باردار می شود.

از معایب بیھوشی عمومی عدم ھوشیاری مادر و عدم درک زمان تولد کودک توسط وی می باشد. به طور خلاصه باید گفت با پیشرفت‌هایی که در علم بیهوشی به دست آمده است، اعتقاد بر این است که بیهوشی عمومی به خودی خود و بدون همراهی عوامل خطرزا، خطر عمده‌ای به دنبال ندارد. با این حال بسیاری از عوارض از طریق برقراری ارتباطات صحیح بین پزشک و بیمار قابل پیشگیری هستند.

B . بیهوشی نخاعی یا ناحیه ای (Regional Anesthesia)

امروزه در اکثر نقاط دنیا بیشترین روش بیھوشی مورد استفاده در سزارین بیهوشی منطقه ای (اپیدورال یا اسپاینال) می باشد. این روش موجب می شود که مادر در اتاق عمل ھوشیار باشد و ھنگام تولد کودک خود را مشاھده نماید که این یکی از لذتبخش ترین لحظات برای مادران است.

حُسن این روش کنترل بھتر درد بعد از عمل و ھمچنین تھوع و استفراغ کمتر می باشد. در هنگام استفاده از این روش جهت بیهوشی سزارین، از ماده بی حسی در کنار طناب نخاعی استفاده می شود که در نتیجه قسمت بی حس شده، قسمت نیمه تحتانی بدن بوده و بر اساس محل تزریق در کنار نخاع به دو نوع اپیدورال و اسپاینال تقسیم می گردد.

1. در روش اپیدورال ماده بی حسی درست در قسمت خارجی غالفی که نخاع و مایع نخاعی را پوشانده (دور پرده دورا یا سخت شامه که اطراف نخاع را گرفته) در پشت و کمر تزریق می گردد و سوزن وارد مایع نخاعی نمی گردد.

۲. در روش اسپاینال سوزن از غالف نخاع عبور کرده و وارد مایع نخاعی می شود و در آن تزریق می گردد. در این روش سرعت شروع بی حسی نسبت به اپیدورال سریع تر است زیرا ماده بی حسی کاملاً نزدیک به نخاع تزریق می شود.

ممکن است ورود سوزن به پشت کمر کمی درد داشته باشد. به همین دلیل پیش از ورود سوزن، معمولاً پوست ناحیه با یک تزریق کوچکتر بی حس می شود. ممکن است در زمان ورود نوک سوزن به اطراف نخاع یک حس شوک یا برق گرفتگی و یا گزگز در ناحیه کمر احساس شود.

در هنگام تزریق ماده بیحسی در کمر ممکن است یک احساس گرما در پاها بوجود آید. معمولاً بعد از بی حس شدن پاها بیمار احساس می کند پاهایش به او تعلق ندارند. در ھر دو روش اسپاینال و اپیدورال جھت طولانی نمودن زمان بی حسی و یا بی دردی بعد از وارد کردن سوزن به داخل کمر، لوله بسیار نازکی به نام کاتتر را از داخل سوزن وارد محل می کنند (که در روش اسپاینال این لوله وارد مایع نخاعی در درون غالف و در روش اپیدورال خارج غالف و مایع نخاعی می گردد.) سپس سوزن را از روی این لوله خارج نموده و لوله ای نرم و انعطاف پذیر در این محل برای تزریقات بعدی باقی می ماند. به این روش، روش اپیدورال یا اسپاینال با کاتتر و بی حسی و یا بی دردی حاصل از آن را بی دردی مداوم با کاتتر اپیدورال یا اسپاینال گویند. در ادامه به توضیح دقیق تر هر دو روش خواهیم پرداخت.

اپیدورال مداوم با کاتتر

امروزه شایع ترین روش کنترل درد در حین زایمان روش اپیدورال مداوم می باشد که ھمانطور که قبلاً توضیح داده شد، در این روش لوله پلاستیکی باریکی توسط یک سوزن راھنما در محل اپیدورال و در بیرون غالف نخاع (فضای بیرون طناب نخاعی) در کمر قرار داده می شود و از طریق آن مواد بی حس کننده و ضد درد تزریق می شود و تا زمان مورد نیاز این لوله در محل باقی می ماند و موجب بی دردی در بیشتر طول زایمان که می تواند از 25 دقیقه تا 20 ساعت باشد، می گردد.

در اپیدورال با کاتتر مواد و داروھای بی حسی بر اساس نیاز و درد بیمار تزریق می گردد و بعد از تزریق احتمال بروز ضعفی گذرا در پاھای بیمار در ھنگام راه رفتن وی وجود دارد که این حالت با گذشت زمان بھبودی می یابد و بیمار علی رغم داشتن بی دردی خوب قادر به راه رفتن خواھد بود.

متخصصین بیھوشی به ھمراه تکنسین ھای بیھوشی میزان نیاز به داروھای بی حس کننده بیمار را مورد ارزیابی قرار می دھند. بعد از یک تزریق اولیه مناسب در کاتتر اپیدورال بقیه تزریق دارو توسط پمپ تزریق کننده دارو انجام می گیرد به طوری که پمپ تا زمان تولد کودک به طور اتوماتیک و بر اساس تنظیم متخصص بیھوشی، دارو را از راه کاتتر به بیمار تزریق می نماید.

جھت انجام اپیدورال ابتدا بیمار در یک وضعیت ایده آل قرار می گیرد تا متخصص بیھوشی بتواند با سھولت بیشتر سوزن اپیدرورال را از بین مھره کمری وارد فضای اپیدورال که در خارج غالف نخاعی است قرار دھد.

بھترین پوزیشن یا وضعیت برای بیمار آن است که بیمار مھره ھای کمر خود را به حالت یک کمان در آورد و در حالیکه قسمت پایین کمر را به طرف خارج خم کرده (مھره ھای کمر به حالت حرف C در می آید)، ھمزمان شانه خود را به طرف پایین نگه داشته و چانه خود را به سینه بچسباند. این حالت می تواند در حالت نشسته یا حالت خوابیده به یک طرف و روی پھلو انجام گیرد. سپس متخصص بیھوشی در قسمت مھره ھای کمر با دست نقاط مشخص را که راھنما ھستند در بین مھره ھا لمس و محل مورد نظر را مشخص می نماید. در این حالت تمام کارھا به صورت استریل انجام گرفته و بیمار نباید حرکت کند و یا محیط را از حالت استریل و تمیزی خارج نماید.

در این زمان متخصص بیھوشی پس از پوشیدن دستکش محل را ضد عفونی نموده و با مقدار کمی داروی بی حسی پوست را بی حس نموده و سپس سوزن اپیدورال را وارد فضای اپیدورال می نماید و پس از قرار گرفتن در محل مورد نظر، لوله کوچک یا کاتتر را وارد سوزن کرده و در محل قرار می دھد.

سپس سوزن اپیدورال خارج و دارو از راه لوله در محل تزریق می گردد. (در ھنگام تزریق گاھی احساس خنکی در کمر ایجاد می شود.) 10تا 15 دقیقه پس از تزریق بیمار احساس می کند که دردھای زایمان کاھش یافته و از شدت کاسته می شود تا حدی که ممکن است اصلاً احساس درد ننماید.

اسپاینال

در این روش مطابق آنچه قبلاً توضیح داده شد، سوزن وارد غالف می گردد و در درون مایع نخاعی قرار می گیرد. این روش در حالت نشسته یا خوابیده به یک طرف قابل انجام است. روش انجام آن و وضعیت قرار گرفتن مانند روش اپیدورال می باشد. اما در این روش نسبت به روش اپیدورال مقدار بسیار کمتری ماده بی حسی یا مخدر در مایع نخاعی تزریق می گردد و شروع و سرعت اثر آن ھم سریع تر از روش اپیدورال بوده و از سوزن باریک تری استفاده می گردد.

عوارض آن مانند روش اپیدورال است با این تفاوت که احتمال سر درد، کاھش فشار خون و ضربان قلب در این روش شایع تر می باشد.

عارضه های اپیدورال و اسپاینال

عوارض مربوط به مادر:

سردرد

بروز سر درد پس از بی حسی های اپیدورال و اسپاینال، بسیار کم و کمتر از یک درصد می باشد که علت آن سوراخ شدن غالف دور نخاع (دورا) و خروج مایع مغزی - نخاعی است. دلیل اصلی اﻳﻦ سردرد پس از پاره شدن دورا، از دﺳﺖ دادن ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻐﺰی - ﻧﺨﺎﻋﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﻛﺸﺶ و ﻓﺸﺎر روی اﺟﺰای درون ﻣﻐﺰ و ﮔﺸﺎدی ﻋﺮوق ﻣﻲ ﺷﻮد . این سر درد معمولاً ۲۴ ساعت بعد از اپیدورال ایجاد می شود و ممکن است ﺗﺎ ۷ روز ﺑﻌﺪ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ در ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﺷﺪن زﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮی زﻧﺎن ﭘﺲ از ﺳﺰارﻳﻦ وﺟﻮد دارد، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮوز آن در زﻣﺎﻧﻲ روی دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺎدر از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﺮﺧﺺ ﺷﺪه است.

سردرد بعد از بی حسی نخاعی، ھنگام ایستادن شدید شده و در حالت خوابیده کاھش می یابد. برخی کارھای ساده مانند دراز کشیدن، مصرف مایعات و داروهای ضد درد (ﻣﺴﻜﻦ ﻫﺎی ﻏﻴﺮ اﭘﻴﻮﻳﻴﺪی)و یا ﻣﺼﺮف ﻛﺎﻓﺌﻴﻦ موجب بھبود آن می گردد. در صورت سردرد پایدار و یا ھمراه با استفراغ، حساسیت به نور، شنیدن صدا در گوش احتیاج به درمان ھای بیشتری (نظیر ﺗﺰرﻳﻖ ﺧﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﭘﻴﺪورال) وجود دارد.

شیوع این مشکل در روش اپیدورال (به علت نوع سوزن مورد استفاده)، بیشتر از اسپاینال است. البته ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻮزن ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﻛﻤﺘﺮ ، ﺑﺮوز این مشکل در زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. (کمتر از یک درصد)

لرز

لرز در حین اپیدورال ممکن است رخ دھد و یک عارضه شایع می باشد که با گرم نگه داشتن بیمار این مسئله حل می شود.

کاھش فشار خون

این عارضه با گرفتن مقدار کافی سرم و کنترل دقیق فشار خون کنترل می گردد.

مختصر خارش در حین زایمان

علت آن مصرف بعضی مواد مخدر در بی حسی های نخاعی می باشد. در صورت شدید بودن خارش متخصص بیھوشی می تواند آن را درمان نماید. (بیشتر خانم ھا دارای موارد مختصر خارش ھستند.)

واکنش به مواد بی حسی

واکنش نسبت به مواد بی حسی بسیار نادر ولی خطرناک است. لذا در صورت وجود سابقه ھرگونه حساسیت به مواد بی حسی مثلاً در موارد دندانپزشکی باید قبل از اپیدورال آن را به اطلاع متخصص بیھوشی رسانید.

تزریق ماده بی حسی به داخل رگ

چون در حین حاملگی رگھای خانم باردار ملتهب است این خطر وجود دارد که کاتتر در فضای اپیدورال وارد رگ گردد و مواد بی حسی که تزریق می گردد به جای ورود به فضای اپیدورال وارد رگ شود.

برای جلوگیری قبل از ھربار تزریق متخصص بیھوشی یک دوز کم دارو را به صورت آزمایشی تزریق می نماید و از ایجاد شدن ھرگونه سرگیجه یا بی حسی در ناحیه گوش و یا اطراف لب یا افزایش ضربان قلب سؤال می کند که در صورت وجود این عوارض احتمال وجود کاتتر در رگ بالا می رود.

وجود درد زایمان علی رغم اپیدورال

در این صورت احتمال جابجایی کاتتر وجود دارد و بایستی متخصص بیھوشی آن را پیگیری و شرایط بی دردی کافی برای بیمار ایجاد نماید.

ایجاد بی حسی در پاھا

یک احساس گذرای تحریک عصبی در پاھا مانند یک شوک الکتریکی در حین گذاشتن کاتتر رخ می دھد که علت آن تحریک اعصابی است که در ناحیه اپیدورال وجود دارند. علی رغم این حس ایجاد ھرگونه آسیبی به عصب بسیار نادر است.

درد کمر

احتمال وجود درد محدودی در کمر ناشی از ورود سوزن به آن به مدت یک روز وجود دارد. از طرفی ممکن است درد وسیعی در ناحیه پشت ایجاد شود که معمولاً این احساس درد با اپیدورال رابطه ای ندارد. مطالعات نشان می دھد مادرانی که به طور طبیعی زایمان می کنند تا چند روز درد کمر دارند که به علت شرایط حاملگی و زایمان می باشد.

تهوع واستفراغ

در مواقعی ایجاد می شود که سطح بی حسی بالا رفته و فشار خون کاھش یافته است. در این موارد با گذشت زمان و اصلاح فشار خون، تھوع و استفراغ ھم درمان می شود.

تنگی نفس

به علت بی حسی در ناحیه فوقانی شکم روی می دھد و چون بیمار احساس بی حسی در قفسه سینه می نماید آن را با تنگی نفس اشتباه می گیرد. این احساس گذرا است و با اطمینان دادن به بیمار بھتر می شود.