زایمان طبیعی چیست و چگونه است؟

از آغاز بارداری تا پایان حاملگی، پر از انتخاب های شخصی است. هنگامی که زمان خوشامدگویی به فرزندتان فرا برسد، اگر می خواهید که در هنگام تولد فرزندتان به هوش باشید و آغوش گرمتان را پذیرای وجودش کنید، زایمان طبیعی گزینه مناسبی برای شما است. اما زایمان طبیعی واقعا به چه معناست و آیا شما شرایط لازم برای آن را دارید؟ پس بهتر است درباره مزایا و ریسک های زایمان طبیعی بیشتر بدانید، تا بتوانید آگاهانه درباره نحوه زایمانتان تصمیم بگیرید.

زایمان طبیعی چیست؟
زایمان طبیعی می تواند معنای متفاوتی برای افراد مختلف داشته باشد. برخی از مادرها تصور می کنند که زایمان طبیعی، وضع حمل از طریق کانال زایمان است حتی اگر مداخله های پزشکی زیادی مانند داروهای تسکین دهنده درد یا دارو های تسریع کننده زایمان به کار روند. در حالی که زایمان طبیعی برای برخی دیگر از زنان به معنای وضع حمل و تحمل درد زایمان بدون استفاده از هیچ گونه داروی مسکن و بدون هرگونه مداخله پزشکی است.
تعریف زایمان طبیعی از دید متخصصان زنان چیزی بین این دو تعریف است. با این تعریف، پزشکان در انتخاب میزان استفاده از خدمات پزشکی در هنگام وضع حمل زنان آزادی عمل بیشتری دارند. این حرف به این معنی است که در صورتیکه بیمار نیاز به استفاده از داروهای مختلف را در حین زایمان طبیعی داشته باشد، پزشک می تواند در صورت لزوم از آنها استفاده کند. در حقیقت، در تعریف ما ایرانیها، زایمان طبیعی در مقابل زایمان سزارین قرار دارد که این روزها در جوامع صنعتی محبوبیت زیادی یافته است. در زایمان طبیعی برخلاف سزارین که یک عمل جراحی محسوب می شود، سعی در به حداقل رساندن مداخلات پزشکی به خصوص استفاده از مداخلات جراحی و بیهوشی دارد.
معمولا زایمان طبیعی را در حالتهای زیر پیشنهاد نمی دهیم:
چندقلو باردار بودن
عدم تحمل درد شدید
عفونت با استرپتوکوک گروه B
تحمل دیگر عوارض بارداری مانند دیابت بارداری یا مسمومیت بارداری
زودرس بودن یا کمتر از 37 هفته باردار بودن در زمان زایمان (بیشتر بخوانید: روشهای پیشگیری از زایمان زودرس)
اضافه وزن داشتن یا افزایش وزن شدید در زمان بارداری
قرار داشتن جنین در وضعیت بریچ یا نشسته.

مزایای زایمان طبیعی
شما در زایمان طبیعی به جای این که بیهوش بر روی تخت دراز کشیده باشید و لحظه به دنیا آمدن فرزندتان را از دست بدهید، از بدن و غرایزتان به طور کامل آگاه هستید و از آنها برای تسریع زایمان استفاده می کنید. این کار موجب می شود که احساس قدرت و کنترل در طی روند زایمان داشته باشید. اگر شما این مسیر را انتخاب کنید، احتمال درد و ناراحتی را به عنوان بخشی از روند زایمان پذیرفته اید. اما با آمادگیهای مناسب قبل از زایمان، اغلب زنان از انتخاب زایمان طبیعی بسیار راضی خواهند بود.
از دیگر مزایای زایمان طبیعی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-بیشتر تکنیک های زایمان طبیعی غیر تهاجمی هستند، بنابراین احتمال وقوع آسیب یا اثرات جانبی برای شما یا فرزندتان بسیار کم خواهد بود.
-در زایمان طبیعی، احتمال موفقیت در تغذیه با شیر مادر بیشتر خواهد بود. مطالعات نشان داده اند که برقراری تماس پوستی بین مادر و نوزاد پس از تولد در برقراری رابطه عاطفی بین آنها موثر است. این رابطه می تواند تغذیه با شیر مادر را آسان تر کند و همچنین خواب، وزن گیری و رشد مغز نوزاد را بهبود بخشیده و در عین حال میزان گریه نوزاد را کاهش می دهد.
-در این نوع از زایمان، شما می توانید حرکت کنید و راه بروید. بسیاری از زنان توانایی حرکت کردن و راه رفتن را روشی برای غلبه بر درد می دانند. البته اگر از بی حسی اپیدورال استفاده کنید، مجبورید که در تخت بمانید.
-وضع حمل بهتری خواهید داشت. مطالعات نشان داده اند که اگرچه بی حسی اپیدورال در تسکین درد بسیار موثر است، اما به طور متوسط زمان وضع حمل را به میزان یک ساعت در زنان در طی نخستین زایمان و 16 دقیقه در مادرانی که بیش از یک زایمان داشته اند، افزایش می دهد. عدم استفاده از مسکن موجب می شود که اصلا دچار بی حسی نشوید و راحت تر بتوانید حرکت کنید و زایمان سریع تری داشته باشید.
-در زایمان طبیعی، پس از زایمان زودتر قادر به راه رفتن خواهید بود. شما می توانید سریعتر از رختخواب برخیزید و پس از زایمان حرکت کنید. راه رفتن نیز سرعت بهبودی بعد از زایمان را افزایش داده و مانع یبوست می شود (که یکی از ناراحتی های رایج پس از زایمان است.)
-همسرتان می تواند در کنار شما باشد و به شما در تسکین درد کمک کند.

ریسک ها و خطرات زایمان طبیعی
همانند هر تصمیم دیگری، زایمان طبیعی نیز ریسک هایی دارد که باید آنها را در تصمیم نهایی خود در نظر بگیرید. مداخلات پزشکی مانند تسریع زایمان و استفاده از بی حسی اپیدورال در هنگام زایمان طبیعی موجب افزایش ریسک می شوند. از این رو بهتر است که در صورت عدم ضرورت، از آنها اجتناب کنید. در ادامه به چند مورد از ریسک های زایمان طبیعی اشاره می شود:
-درد زیاد
بعضی از زنان ممکن است تازه حین زایمان بفهمند درد زایمان بیش از آن چیزی است که پیش بینی کرده بودند. البته فراموش نکنید در صورت عدم تحمل درد می توانید تقاضای بی حسی اپیدورال کنید.
-پارگی ناحیه پرینه
پرینه به بافت نرم میان واژن و مقعد گفته می شود. این بافت نرم در هنگام زایمان طبیعی کشیده می شود و ممکن است پارگی های کوچک یا بزرگ در آن رخ دهد. پارگی ناحیه پرینه چیزی است که اغلب مادران باردار انتظار آن را دارند و اغلب نیز از آن می ترسند.
می توان با روش های زیر ریسک پارگی پرینه را کم کرد:
- از اپیزیاتومی (ایجاد برش توسط پزشک یا ماما در ناحیه پرینه) خودداری کنید.
- درباره استفاده از مسکن ها آگاهانه تصمیم بگیرید. اگر در هنگام وضع حمل قادر به حس کردن نباشید، احتمال ریسک پارگی پرینه در شما بیشتر خواهید بود زیرا شما قادر به تشخیص علائم بدنتان برای کاهش فشار در موقع زایمان نخواهید بود.
- کمپرس گرم بر روی ناحیه پرینه می تواند گردش خون و کشسانی پوست را افزایش دهد.
- از زایمان با ابزار کمکی ماند فورسپس یا وکیوم خودداری کنید.
در برخی موارد، علیرغم انجام احتیاط های لازم، پارگی اتفاق می افتد. خوشبختانه این پارگی ها اغلب به خوبی بهبود می یابند، به خصوص اگر به خوبی از آنها مراقبت شود.
-آسیب به کف لگن
در برخی مواقع، کف لگن (مجموعه عضلات متصل شده به لگن) ممکن است در حین زایمان آسیب ببینند. این آسیب ممکن است منجر به درد موقتی یا مزمن لگن شود.
در حالی که فیزیوتراپی و برخی دارو ها می توانند برای جلوگیری از این آسیب موثر باشند، در بسیاری از زنان در دوره پس از زایمان این آسیب به درستی تشخیص داده نمی شود. ممکن است که به آنها گفته شود: " بهبود یافتن پس از زایمان مدتی طول می کشد یا بیش از حد به بهبودی طبیعی پس از زایمان حساس هستند." برای برخی از زنان، آسیب به کف لگن در طی روند زایمان رخ می دهد و در برخی دیگر ناشی از فشار وزن بارداری بر روی کف لگن است. بنابراین، حتی اگر عمل سزارین هم انجام دهید، ممکن است پس از زایمان دچار آسیب کف لگن شوید.
در ادامه توصیه هایی برای کاهش ریسک آسیب به کف لگن آورده شده است.
- ماساژ مرتب می تواند موقعیت جنین را به طور بهینه ای تنظیم کند و لگن مادر را به طور مناسبی آماده زایمان کند.
- از مهمترین آسیبهای کف لگن می توان به افتادگی رحم و افتادگی مثانه اشاره کرد.
- انجام تمرین های ورزشی تقویت لگن در حین بارداری مانند تمرینات کیگل و اسکات
- اجتناب از اپیزیاتومی غیر ضروری
- اجتناب از زایمان با ابزار کمکی مانند فورسپس چون ممکن است به عضلات کف لگن آسیب وارد کند (و همچنین نیازمند اپیزیاتومی است)
- همچنین درباره استفاده از دارو های مسکن آگاهانه تصمیم بگیرید زیرا می توانند بر میزان حس و تحرک شما تاثیر بگذارند.
اگر دچار آسیب به کف لگن شدید، حتما به دنبال درمان خود باشید. یکی از عملهای پرتقاضا بعد از زایمان طبیعی، عمل زیبایی واژن است. همچنین بعضی از ختنمها به دلیل آسیبهای وارده به عضلات کف لگن نیازمند ترمیم واژن هستند. در این رابطه پیشنهاد می کنیم مقاله زیر را مطالعه بفرمایید.