زایمان طبیعی بدون درد، بی حسی اپیدورال

هنوز ترس از درد زایمان یکی از دلایل عمده امتناع زنان کشورمان از زایمان طبیعی است. با وجود تکنیک های ساده و دردسترس بی دردی، آگاهی زنان از شیوه های کمکی زایمان بسیار اندک است و اغلب آنان به سزارین روی می آورند.
دشواری تحمل درد طاقت فرسای زایمان بر کسی پوشیده نیست. هرچند که دانش پزشکی برای بسیاری از زنان دنیا این فرصت را فراهم آورده تا بر این درد جسمانی غلبه کنند، هنوز ترس از درد زایمان یکی از دلایل عمدهٔ امتناع زنان کشورمان از زایمان طبیعی است. با وجود تکنیک های ساده و دردسترس بی دردی، آگاهی زنان از شیوه های کمکی زایمان بسیار اندک است و اغلب آنان به سزارین روی می آورند.

دکتر لاله وثوقیان، متخصص بیهوشی و مراقبت های ویژه، ضمن اشاره به شیوه های جدید زایمان بی درد، زایمان طبیعی با کمترین درد را حق مسلم تمام زنان می داند.

استفاده از روش های کاهندهٔ درد برای تسهیل زایمان در اغلب کشورهای دنیا متداول است. این شیوه های کمکی تا چه اندازه در کشور ما شناخته شده هستند؟
امروزه در اکثر مراکز درمانی دنیا از روش های مهار درد برای زایمان طبیعی استفاده می شود. بر اساس آمارهای موجود رد منابع معتبر بیهوشی، ۸۱ درصد بیمارانی که در کشور امریکا زایمان طبیعی را انتخاب می کنند از یکی از شیوه های بی دردی دارویی بهره مند می شوند. از ۱۹ درصد باقی مانده نیز شمار زیادی از سایر روش های غیردارویی مانند هیپنوتیزم، زایمان در آب یا طب سوزنی استفاده می کنند.
نهایتاً افراد بسیار کمی خود را از روش های کمکی مهار درد بی نیاز می دانند. در کشورهای اروپایی، این رقم به بیش از ۹۰ درصد می رسد و این روش ها در میان مردم شناخته شده اند. متأسفانه در ایران، به دلایل متعددی از جمله نبود شناخت صحیح در مادران از شیوه های مهار درد زایمان، استفاده از این روش ها چندان متداول نیست.

چگونه می توان زایمان طبیعی بی درد داشت؟
روش های کاهندهٔ درد زایمانی به دو گروه اصلی تقسیم بندی می شوند:
گروه اول شامل روش های بی دردسازی عمومی از طریق تزریق داخل رگی یا عضلانی داروهای شناخته شده یا گازهای استنشاقی است. گروه دوم مشتمل بر روش های بی دردسازی موضعی یا ناحیه ای است که شایع ترین انواع آن عبارت اند از: بی حسی نخاعی (اسپانیال)، بی حسی دور نخاعی (اپی دورال) و بی حسی ترکیبی (اپی دورال ـ اسپانیال) بهترین و رایج ترین این روش ها بی حسی اپی دورال است.

چرا روش بی حسی اپی دورال را بهترین می دانید؟
در صورت انجام شدن صحیح این تکنیک، درد مهار می شود اما قدرت عضلانی باقی می ماند و مادر می تواند در روند زایمان شرکت کند. همچنین توانایی حرکت دادن پاها و خروج از بستر تا حد زیادی در او حفظ می شود. بنابراین در این روش تخفیف مؤثر درد با بیداری مادر و شرکت وی در امر زایمان همراه است. از طرفی، در مقایسه با سایر روش ها، احتمال ورود داروهای مصرفی به بدن جنین و بروز عوارض ناشی از آنها در این روش بسیار کمتر است.

آیا عوارضی مانند طولانی شدن سیر زایمان، کمردرد و سردرد در کاهش تمایل زنان باردار به انتخاب شیوه های بی حسی موضعی مؤثرند؟

این که بی حسی های موضعی سیر زایمان را طولانی تر می کنند یا نه، هنوز در محافل علمی دنیا مورد بحث است. آنچه مسلم است، در صورت صحت این امر نیز آسیبی به مادر یا جنین نخواهد رسید. مطالعات متعدد نشان داده اند که بی حسی اپی دورال باعث ایجاد کمردرد نمی شود و علت اصلی کمردرد پس از زایمان، افزایش وزن مادر در دوران بارداری، فشار جنین بر مهره ها و اعصاب کمری و همچنین قرارگیری نامناسب روی تخت های زایمان و اتاق عمل است، برخلاف تصور عموم، عبور سوزن از فضای بین مهره های کمری آسیبی به ستون مهره ها و نخاع وارد نمی کند.
عارضهٔ کمردرد متعاقب بی حسی نخاعی به علت عبور سوزن از پردهٔ محافظ نخاع ایجاد می شود. البته امروزه، به دلیل استفاده از سوزن های بسیار نازک، بروز این عارضه نسبت به گذشته کمتر شده است. در روش بی حسی اپی دورال، به دلیل سالم ماندن لایهٔ محافظ نخاع، احتمال بروز سردرد وجود ندارد.

استفاده از روش بی حسی موضعی برای چه کسانی ممنوع است؟
تقریباً می توان از این شیوه برای کاهش درد در تمام زنان باردار استفاده کرد. مورد ممنوعیت مطلق کاربرد بی حسی موضعی، عدم پذیرش زن باردار است. مشکلات بسیار نادری مانند بالا بودن فشار مایع مغزی نخاعی، افت شدید فشار خون، اختلالات عصبی و عفونت موضعی را باید پزشک متخصص بررسی کند.
چرا استقبال زنان ایرانی از شیوه های کاهندهٔ درد زایمانی بسیار اندک است.
یکی از دلایل اصلی امتناع افراد، ترس از عوارض احتمالی این شیوه هاست. زنان ما باید بدانند که در صورت اجرای صحیح این تکنیک ها به دست متخصصان مجرب، هیچ مشکلی سلامت آنان و جنین را تهدید نخواهد کرد. نقش رسانه های گروهی و مطبوعات در آگاه سازی زنان جامعه و ترغیب آنان به استفاده از روش های موجود بی دردی بسیار کارساز است. بر طبق نتایج به دست آمده، ترس از تحمل درد زایمان طبیعی شمار موارد سزارین را در ایران به میزان قابل توجهی افزایش داده است. اگر زنان کشورمان با روش های کاهندهٔ درد زایمانی آشنا شوند و عوارض جراحی سزارین را در مقایسه با فرایند طبیعی زایمان در نظر بگیرند، از تعداد موارد غیرضروری سزارین کاسته خواهد شد.