رتبه ایران در سزارین، چندم دنیاست؟

برخی آمارها نشان می‌دهند روش زایمان ترجیحی ۶/۵۷درصد ماماها و ۲/۶۲درصد متخصصان زنان و زایمان، سزارین است. حال جای سوال است متخصصی که خود از زایمان طبیعی فراری است و مامایی که درس خوانده تا زایمان طبیعی را ترویج کند چگونه می‌توانند خانم‌های باردار را به زایمان طبیعی تشویق کنند؟

دغدغه‌ و دلمشغولی‌های فرزند دار شدن برای زوج‌های جوان از همان ابتدا که تصمیم به بچه دار شدن می‌گیرند وجود دارد؛ نگرانی‌های متفاوت اقتصادی و اجتماعی. در شروع این دل مشغولی‌ها زایمان را می‌توان جزو اولین قدم‌ها برای ورود به دنیای پر استرس و البته متفاوت و زیبای نقش پدر و مادری دانست. زایمان به علت‌های مختلف اقتصادی و علمی ‌در کشور ما در اکثر موارد برای مادرها سوال‌هایی را پیش می‌آورد که انتخاب زایمان طبیعی یا سزارین، کدام درست‌تر است؟ این انتخاب حق طبیعی هر مادر است و آگاهی اطلاعاتی که رسانه‌ها و پزشکان در اختیار او قرار می‌دهند و تجربیات اطرافیان و شرایط پزشکی و امکانات بیمارستان‌ها در این انتخاب تاثیر بسیاری دارند. شاید اگر از یک پزشک این سوال پرسیده شود که بدون در نظر گرفتن جوانب اقتصادی، کدام راه درست‌تر است پاسخ او زایمان طبیعی باشد. در اکثر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه نیز تشویق به انتخاب زایمان طبیعی و دادن برنامه‌های مشخص به مادران به منظور ایجاد توانایی برای زایمان طبیعی مسئله‌ی مورد توجه متخصصان زنان است. این را هم باید در نظر داشت که سزارین محصول علم دنیای جدید است و لزوم برای استفاده از این راه در شرایط خاص از جمله عدم تطابق سرجنین بالگن مادر، تغییرات بارز در تعداد ضربان قلب جنین، طرز قرار گرفتن غیر عادی جنین، مشکلات مربوط به جفت و بند ناف و... وجود دارد. اما به هر روی در جهان تحقیقات متفاوتی در این زمینه انجام می‌شود که تا حد امکان نوزادان با زایمان طبیعی قدم به این دنیا بگذارند.

در فرهنگ ما موانع و کلیشه‌های ذهنی در این زمینه وجود دارد که به علت کمبود آگاهی همچنان به قوت خود باقی مانده‌اند از جمله ترس از درد زایمان طبیعی که عده‌ای آن را درد غیرقابل تحملی می‌دانند و اینکه قدرت جسمانی فرد که این را مادرهای آن‌ها تشخیص می‌دهند! و مواردی ازین دست همچنان به عنوان عواملی است که باعث شده گرایش به سزارین بیشتر شود، علت دیگر افزایش تعداد سزارین، خود بیماران هستند. متأسفانه برخی از خانم‌ها سزارین را یک مد می‌پندارند و فکر می‌کنند که هر کس مدرن‌تر یا امروزی‌تر است باید سزارین شود. برخی هم فکر می‌کنند سزارین برای نوزادشان بهتر است، چراکه فشار برروی سر بچه وارد نمی‌شود! پزشکان به چنین خانم‌هایی تذکر داده‌اند که همین فشاری که جنین تحمل می‌کند برای او حتی مفید هم هست چراکه با حالت مکشی که ایجاد می‌کند ریه‌های او را پاک می‌کند و به همین علت است که نوزادان زایمان طبیعی مشکلات تنفسی کمتری دارند. از نظر مد و هم‌آوایی با دنیای مدرن هم باید بدانیم که امروزه در کشورهای پیشرفته زایمان طبیعی را یک موفقیت بزرگ برای زنان می‌دانند و سزارین را یک شکست تلقی می‌کنند به طوری که کلوپ‌های حمایت از سزارینی‌ها تشکیل می‌شود تا آن‌ها را از نظر روحی حمایت کنند چراکه معتقدند قادر به کسب یک موفقیت بزرگ نشده‌اند.

همین‌طور که آمارها نشان می‌دهند در سال‌های اخیر گرایش به سزارین در کشور بالا رفته و چند برابر استاندارد جهانی است و ایران را در ردیف دوم جهان بعد از برزیل از نظر آمار سزارین قرار داده که مدتی است مسئولین برآنند که مادران را به زایمان طبیعی ترغیب کنند. در این تبلیغات قطعا امکانات و ایجاد امنیت خاطر برای مادرها بسیار مهم است چراکه بسیاری معتقدند برای زایمان طبیعی علی‌الخصوص در بیمارستان‌های دولتی امکانات مناسبی وجود ندارد و علاوه‌بر آن برخورد خوب و آرامش‌بخشی هم از پرستاران نمی‌بینند. در این خصوص دکتر ابوالفضل مهدی زاده، رییس بخش زنان بیمارستان امیراکرم و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران، یکی از مهم‌ترین دلایل بالا بودن آمار سزارین در کشور را نامناسب بودن زایشگاه‌ها و بخش‌های زنان در بیمارستان‌‌های مختلف می‌داند و معتقد است: «بیشتر زایشگاه‌ها، به خصوص زایشگاه‌های دولتی کشور ما در شأن یک بانوی ایرانی نیست و خانم بارداری که برای زایمان به آن‌ها مراجعه می‌کند، نه محیط مناسب و در خور شأن خود را می‌یابد و نه رفتار مناسبی از کارکنان می‌بیند.»

وی با اشاره به کمبود امکانات بیمارستان‌ها دولتی در شهرهای کوچک می‌افزاید: «نبود کارکنان آموزش دیده در زمینه رفتار درست با بیمار و کمبود امکانات و تجهیزات، زنان باردار را به سزارین راغب می‌کند. هرچند هم‌اکنون اوضاع در حال بهبود است اما به بودجه بیشتر و همکاری مردم نیاز دارد.» تایید براین مسئله را زمانی به خوبی درک می‌کنیم که برخی آمارها نشان می‌دهند روش زایمان ترجیحی ۶/۵۷درصد ماماها و ۲/۶۲درصد متخصصان زنان و زایمان، سزارین است. حال جای سوال است متخصصی که خود از زایمان طبیعی فراری است و مامایی که درس خوانده تا زایمان طبیعی را ترویج کند اما آن را برای خودشان نمی‌پسندند، چگونه می‌توانند خانم‌های باردار را به زایمان طبیعی تشویق کنند؟ و مادران باردار چطور می‌توانند به این تبلیغات اعتماد کنند. از سوی دیگر همین پزشکان به دلیل قابل پیش‌بینی بودن سزارین و مشخص بودن برنامه پزشک است که در نتیجه دغدغه کمتری را به او تحمیل می‌کند و چون تمام کادر مامایی با مسئولیت وی و تحت اختیار پزشک اداره می‌شود، مطمئن‌تر است و پزشک ترجیح می‌دهد با خاطری آسوه‌تر عمل خود را انجام دهد و این با برنامه بودن هم باعث می‌شود بتواند به تعداد مریض‌های بیشتری در طول یک روز برسد و این یعنی کسب درآمد بیشتر! این راه را به بیماران توصیه می‌‌کنند.

از سوی دیگر مساله هزینه‌های زایمان‌ طبیعی و سزارین نیز مطرح است، نرخی حدودا بین ۳ تا ۴ میلیون تومان در بیمارستان‌های خصوصی برای سزارین و همین میزان برای زایمان طبیعی. البته اگر به این مقدار، نرخ کلاس‌های توجیهی و ورزشی که برای زنان باردار مایل به زایمان طبیعی، توصیه می‌شود اضافه کنیم، هزینه‌ها بسیار بیشتر می‌شود. در بیمارستان‌های نیمه دولتی نیز بدون احتساب بیمه، نرخ زایمان سزارین حدودا ۲میلیون و ۲۰۰هزار تومان و زایمان طبیعی یک میلیون و۵۰۰هزار تومان است که اگر به این مقدار دستمزد پزشک یا به عبارتی همان زیرمیزی را اضافه کنیم، می‌بینیم شرایط متفاوت زیادی با بیمارستان‌های خصوصی ندارند. علاوه‌بر این، در بیمارستان‌های دولتی تا زمانی‌که بیمار درد زایمان طبیعی را تحمل نکند و برای پزشک محرز نشود که زایمان به روش طبیعی امکان‌پذیر نیست، اجازه سزارین داده نمی‌شود.یک مسئله دیگر که قابل توجه است کمبود امکانات برای زایمان طبیعی در بیمارستان‌های دولتی است.

اعظم السادات موسوی، رییس انجمن زنان و زایمان معتقد است: «با وجود افزایش آمار زایمان طبیعی در کشور و بالا رفتن فرهنگ بانوان در این زمینه امکانات برای زایمان طبیعی در بیمارستان‌های دولتی مطلوب نیست. بیشترین کمبودی که در حال حاضر وجود دارد، امکانات زایمان بی‌درد است که در حد مطلوب ایجاد نشده است و بعد مانیتورینگ جنین است که با توجه به اینکه خیلی تجهیز مهمی ‌است، اما نواقصی در این زمینه وجود دارد.» رییس انجمن زنان و زایمان همچنین معتقد است: «مساله‌ای که برای سلامت بانوان مهم بود، این بود که متخصصان زنان و و مامایی بتوانند، سونوگرافی بیماران خود را انجام دهند که این موضوع با مشکلاتی روبه‌رو بود که البته با تلاش‌هایی که در این راستا انجام شده، این مشکلات نیز در حال مرتفع شدن است.» این در حالی است که به کار بردن سیاست‌های مختلف مسئولین برای ترغیب به زایمان طبیعی برخی از بیمارستان‌های خصوصی برخلاف این مسیر پیش رفته‌اند و حتی هزینه‌های زایمان طبیعی را بیشتر کرده‌اند که در این صورت سزارین برای بعضی از خانواده‌ها راه به صرفه‌تری محسوب می‌شود.

چندی پیش جام جم در گزارشی مختص این موضوع و گشتی در بیمارستان‌ های خصوصی این مسئله را تایید کرد؛ به‌ طور مثال در این گزارش آمده بود که در یکی از بیمارستان‌های خصوصی و مشهور پایتخت در جنوب غرب تهران، هزینه زایمان طبیعی حدود شش میلیون تومان است در حالی‌که عمل پرعارضه سزارین با هزینه پنج میلیون تومانی در این بیمارستان انجام می‌شود حتی یکی از مادران باردار به جام‌جم می‌گوید که برای انجام عمل زایمان طبیعی در این بیمارستان، با هزینه‌های جانبی حدود هفت میلیون و ٢٠٠ هزار تومان پرداخت کرده است. در یکی از بیمارستان‌های خصوصی شمال شرق تهران هم هزینه زایمان طبیعی ٥,٥ میلیون تومان و هزینه سزارین ٤.٥ میلیون تومان تعیین شده است.در هر صورت انتخاب این روش به عهده مادران است اما در وهله‌ی نخست این مسئله بسیار حائز اهمیت است که مسئولین قبل از تبلیغات در این زمینه ابتدا شرایط و امکانات موجود را از همه جوانب بررسی کنند و به رفع کاستی‌ها بپردازند تا پزشکان نیز نسبت به این مسئله متعهدتر باشند و با راهنمایی‌های درست و توصیه‌های پزشکی، تغذیه‌ای و ورزشی برای داشتن زایمان بدون درد به مادران کمک کنند تا در صورت نداشتن شرایط خاص زایمان طبیعی را انتخاب کنند که در نتیجه این‌ها مادران نیز با اعتماد و آسودگی خاطر بتوانند آگاهانه انتخاب درستی برای خود داشته باشند و شنیدن صدای گریه و دیدن اولین لبخند فرزندشان برای آن‌ها همراه با آرامش باشد.