چرا نمی‌توانیم از فضای مجازی دل بکنیم؟

در مترو، کافه، کلاس درس و حتی پشت فرمان، سر‌های خم شده بر روی صفحه‌های کوچک گوشی، تصویری آشنا شده‌اند. فناوری که قرار بود ارتباطات را تسهیل کند، حالا خود به مانعی میان ما و زندگی واقعی تبدیل شده است. از کودکانی که پیش از راه رفتن، لمس صفحه نمایش را یاد می‌گیرند، تا بزرگسالانی که بدون گوشی احساس اضطراب می‌کنند، همه نشانه‌هایی از وابستگی دیجیتال هستند. اما این اعتیاد چگونه شکل می‌گیرد و چه تأثیری بر زندگی ما دارد؟

مرز میان استفاده و وابستگی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که چک کردن مداوم گوشی، باعث ترشح دوپامین در مغز می‌شود؛ همان ماده‌ای که هنگام مصرف مواد مخدر فعال می‌شود. این پاداش‌های کوچک، ما را به استفاده‌ی بیشتر سوق می‌دهد، تا جایی که بسیاری از ما بدون گوشی احساس کمبود یا اضطراب می‌کنیم. مریم رستمی، روانشناس بالینی، در این‌باره می‌گوید: «استفاده افراطی از گوشی‌های هوشمند می‌تواند منجر به افزایش اضطراب و کاهش کیفیت خواب شود. ما شاهد پدیده‌ای هستیم که به آن "هراس از دست دادن" یا FOMO (Fear of Missing Out) می‌گویند؛ یعنی کاربران دائماً نگران‌اند که چیزی را در فضای مجازی از دست بدهند، و این نگرانی باعث می‌شود که حتی لحظاتی از گوشی خود جدا نشوند.»

 اثرات روانی و اجتماعی وابستگی دیجیتال

افرادی که زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند، بیشتر در معرض استرس، افسردگی و کاهش تمرکز قرار دارند. همچنین، این وابستگی روابط انسانی را تحت‌تأثیر قرار داده است؛ گفت‌و‌گو‌های رو در رو کمتر شده و حتی در کنار دوستان و خانواده، هرکسی در دنیای خودش و غرق در صفحه‌ گوشی است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افرادی که مدت زیادی در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند، خود را بیشتر با دیگران مقایسه می‌کنند و این امر می‌تواند احساس نارضایتی و کاهش اعتمادبه‌نفس را در آنها افزایش دهد.

راهی برای بازگشت به زندگی واقعی

کمپ‌های دیجیتال دیتاکس؛ راهی برای بازگشت به زندگی واقعی؟ در برخی کشورها، کمپ‌هایی برای ترک اعتیاد دیجیتال ایجاد شده‌اند که در آن افراد برای مدتی کاملاً از فناوری دور می‌شوند. تجربه‌ شرکت‌کنندگان نشان می‌دهد که این جدایی ابتدا اضطراب‌آور است، اما بعد از مدتی، احساس آرامش و تمرکز بیشتری پیدا می‌کنند.

 دکتر رستمی در این‌باره می‌افزاید: «کمپ‌های دیجیتال دیتاکس می‌توانند راهی مؤثر برای بازگرداندن تعادل به زندگی باشند. اما مهم‌تر از آن، یادگیری استفاده‌ی آگاهانه از تکنولوژی در زندگی روزمره است.»

آیا راهی برای تعادل وجود دارد؟ 

برخی پیشنهاد می‌کنند که اختصاص ساعات مشخصی به استفاده از شبکه‌های اجتماعی و داشتن «ساعات بدون گوشی» می‌تواند به کاهش وابستگی کمک کند. اما شاید مهم‌تر از هر چیز، آگاهی از این موضوع است که کنترل فناوری در دست ما باشد، نه اینکه ما اسیر شآن شویم.

منبع: آنا