حقیقت علمی جالب: چرا بعضی از آدم ها شاخ در می آورند؟

اگر بر روی سر انسان شاخی ببینید، شاید به یاد افسانه‌های کهن یا داستان‌های تخیلی بیفتید. اما این موضوع در واقع یک پدیده نادر پزشکی به نام «شاخ پوستی» یا در اصطلاح علمی «Cornu Cutaneum» است. این شاخ می‌تواند از یک برآمدگی کوچک تا ساختاری بزرگ و جلب‌توجه‌کننده متغیر باشد و شناسایی علل آن برای تشخیص ضروری است.

شاخ پوستی چیست؟

شاخ پوستی نوعی ضایعه پوستی است که از تجمع متراکم و فشرده کراتین (پروتئین تشکیل‌دهنده مو، ناخن و لایه بیرونی پوست) تشکیل می‌شود. این توده کراتینی از سطح پوست به سمت بیرون رشد می‌کند و ظاهری مشابه شاخ حیوانات دارد.

در بسیاری مواقع شکل این شاخ‌ها مخروطی یا خمیده و بافت آن‌ها سفت و سخت است. رنگ این ضایعات پوستی معمولاً بین زرد تا قهوه‌ای و گاهی خاکستری متغیر است. این تفاوت رنگ به دلیل میزان رنگدانه و مواد مرده‌ای است که هنگام شکل‌گیری در این توده‌های کراتینی به دام می‌افتند.

شاخ‌های پوستی چگونه شکل می‌گیرند؟

شاخ‌های پوستی به صورت خودبه‌خود ظاهر نمی‌شوند. این پدیده نتیجه هیپرکراتوز یا تولید بیش‌ازحد لایه شاخی پوست است. تولید انبوه کراتین، همواره از ضایعه‌ای پیشین در پوست آغاز می‌شود. این ضایعات می‌توانند یکی از سه نوع زیر باشند:

1. ضایعات خوش‌خیم: اغلب شاخ‌های پوستی (حدود ۶۰ درصد) خوش‌خیم و بی‌خطر هستند. این ضایعات ممکن است از مواری مانند زگیل‌های معمولی یا زگیل‌های ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) رشد کنند.
2. ضایعات پیش‌سرطانی: دسته دوم ضایعات دارای پتانسیل سرطان شدن، مانند کراتوز خورشیدی هستند. این ضایعات، که بر اثر آسیب ناشی از نور خورشید ایجاد می‌شوند، می‌توانند به مرور به شکل شاخ ظاهر شوند.
3. ضایعات بدخیم: برخی شاخ‌های پوستی، ناشی از ضایعات سرطانی هستند. تقریباً ۱۶ تا ۲۰ درصد از این شاخ‌ها، در پایه خود سرطانی هستند.

سرطان رایجی که باعث شکل‌گیری این شاخ‌ها می‌شود، کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma) است. این نوع سرطان از لایه سطحی پوست آغاز شده و با از دست دادن ساختار طبیعی سلول‌ها، تولید بیش‌ازحد کراتین باعث تشکیل شاخ می‌شود. اگر درمان نشود، این سرطان می‌تواند به بافت‌های عمیق‌تر پوست گسترش پیدا کند.

چه کسانی بیشتر در معرض این عارضه هستند؟

این عارضه در بزرگسالان مسن (اغلب بالای ۶۰ سال) و افراد دارای پوست روشن شایع‌تر است، زیرا پوست این افراد به نور خورشید حساس‌تر می‌باشد. عامل اصلی ایجاد این ضایعات، قرارگیری طولانی‌مدت و بدون محافظت در برابر اشعه فرابنفش (UV) ناشی از نور خورشید است. به همین دلیل، این شاخ‌ها اغلب در نواحی باز و در معرض نور مانند سر، صورت، گوش‌ها و دست‌ها ظاهر می‌شوند.

روش تشخیص و درمان

درمان شاخ پوستی معمولاً شامل برداشتن کامل آن با جراحی (اکسیزیون) است. از آنجا که درصد زیادی از این شاخ‌ها ممکن است سرطانی باشند، تنها راه تشخیص قطعی، ارسال شاخ برداشته‌شده به آزمایشگاه آسیب‌شناسی است. اگر تشخیص سرطان تأیید شود، ممکن است بیمار به درمان‌های اضافی مانند پرتودرمانی یا جراحی‌های پیشرفته‌تر نیاز داشته باشد.

موارد نادر و جالب توجه شاخ پوستی

برخی از شاخ‌های پوستی به ابعاد بسیار شگفت‌آوری می‌رسند. برای مثال، در سال ۲۰۲۴ یک زن مسن در چین با شاخ پوستی بزرگی که به طول ۱۰ سانتی‌متر رسیده بود، خبرساز شد. همچنین، موارد دیگری از جمله شاخ‌هایی به شکل «شاخ شیطان» در هند دیده شده‌اند.

اما بزرگترین شاخ پوستی ثبت‌شده در تاریخ، مربوط به زنی فرانسوی به نام مادام دیمانش در قرن نوزدهم است. شاخ او به طول ۲۵ سانتی‌متر رشد کرد و قبل از جراحی، پایین‌تر از چانه او رسیده بود.