افتادگی مثانه و رحم، اطلاعاتی جامع و کامل

افتادگی رحم و مثانه زمانی رخ می‌دهد که رباط‌ها و عضله‌های کف لگن کشیده و ضعیف شود و نتواند به خوبی رحم را نگه دارد. در نتیجه رحم به پایین و داخل واژن می‌لغزد و از آن بیرون می‌زند.

افتادگی مثانه چه مشکلاتی در پی دارد؟

رحم یک اندام عضلانی است که توسط عضلات و رباط‌های حمایت و نگهداری می‌شود. اگر این عضلات یا رباط‌ها کشیده یا ضعیف شوند، دیگر قادر به حمایت از رحم و نگه داشتن رحم در جای خود نیستند و باعث بروز پرولاپس می‌شوند. پرولاپس رحم زمانی اتفاق می‌افتد که رحم دچار افتادگی و از حالت طبیعی خود خارج شود و به واژن یا کانال زایمان پیشروی کند. پرولاپس رحم ممکن است ناقص یا کامل باشد. پرولاپس ناقص زمانی اتفاق می‌افتد که رحم تنها به مقدار کمی به سمت واژن پیشروی کرده باشد. پرولاپس کامل توصیف وضعیتی است که در آن رحم به قدری دچار افتادگی می‌شود که در برخی موارد، مقداری از بافت آن از واژن خارج می‌شود.

علائم افتادگی رحم

شدت افتادگی رحم در تمام بانوان یکسان نیست. افتادگی گاهی اوقات خفیف است و هیچ نشانه یا علامتی ندارد. اما موارد متوسط تا شدید افتادگی با علائم زیر همراه است:

- احساس سنگینی یا کشش در لگن

- بیرون زدن بافت از واژن

- مشکلات ادراری ماننند ترشح و بی اختیاری ادراری یا احتباس ادراری

- دشواری در دفع مدفوع

- کمر درد

- برخی بیماران حس می‌کنند که روی یک توپ کوچک نشسته‌اند یا این که جسمی دارد از واژنشان بیرون می‌افتد.

- نگرانی‌های جنسی مانند گشاد شدن واژن و شل شدن بافت واژن

- تجربه علائمی که صبح‌ها خفیف‌تر است و در طول روز تشدید می‌شود.

علل افتادگی رحم

افتادگی رحم و مثانه نتیجه ضعف عضله‌های لگن و بافت‌های نگهدارنده است که به علل زیر رخ می‌دهد:

- بارداری

- آسیب‌دیدگی هنگام زایمان

- وضع حمل نوزادی با جثه بزرگ

- زایمان و وضع حمل دشوار

- کاهش حجم عضلانی و شل شدن عضلات

- کاهش گردش استروژن پس از یائسگی

عوامل خطر

بعضی عوامل احتمال افتادگی رحم را افزایش می‌دهد:

- پشت سر گذاشتن یک یا دو بارداری و زایمان طبیعی

- بالا رفتن سن

- بلند کردن مکرر اشیاء سنگین

- سرفه مزمن

- سابقه جراحی لگن

- تقلای زیاد هنگام دفع

- به لحاظ ژنتیکی مستعد ضعیف شدن بافت‌های پیوندی بودن

عوارض افتادگی رحم

عوارض احتمالی افتادگی رحم و مثانه به شرح زیر است:

زخم:

در موارد شدید افتادگی (پرولاپس) رحم، بخشی از بافت پوششی واژن به دلیل پایین آمدن رحم جابجا می‌شود، از بدن بیرون می‌زند و به لباس زیر ساییده می‌شود. این سایش باعث زخم شدن بافت واژن می‌شود. زخم در موارد نادر عفونی می‌شود.

افتادگی دیگر اندام‌های لگن:

احتمال افتادگی همزمان رحم و دیگر اندام‌های حفره لگنی مانند مثانه و راست روده وجود دارد. افتادگی مثانه (سیستوسل) به برجستگی بخش جلویی واژن گفته می‌شود که ادرار کردن را دشوار می‌کند و احتمال بروز عفونت‌های مجاری ادراری را افزایش می‌دهد. ضعف بافت پیوندی روی راست روده (رکتوم) نیز به افتادگی آن (رکتوسل) منجر می‌شود که دشواری دفع را به دنبال دارد.

آزمایش‌ و تشخیص افتادگی مثانه

آزمایش‌ها یا معاینات زیر برای تشخیص افتادگی رحم انجام می‌شود:

معاینه لگن:

پزشک هنگام معاینه لگن از بیمار می‌خواهد در وضعیت دفع قرار بگیرد تا بتواند حداکثر میزان پایین آمدن رحم در واژن را بررسی کند. پزشک برای بررسی قدرت عضله‌های لگن از بیمار می‌خواهد تا عضلات را مانند زمان نگه داشتن ادرار منقبض کند. این معاینه در حالت ایستاده و خوابیده انجام می‌شود.

پرسش‌نامه:

پزشک با توجه به فرم تکمیل شده توسط بیمار متوجه می‌شود که افتادگی رحم و مثانه تا چه حد بر کیفیت زندگی بیمار اثر گذاشته است. همچنین این اطلاعات به متخصص کمک می‌کند تا روش مناسب درمان را انتخاب کند.

آزمایش‌های تصویربرداری:

آزمایش‌هایی مانند سونوگرافی یا ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) معمولاً برای تشخیص افتادگی رحم انجام نمی‌شود. با این حال متخصص گاهی برای تعیین شدت افتادگی دستور تصویربرداری می‌دهد.

درمان افتادگی مثانه بدون جراحی

درمان غیر جراحی افتادگی مثانه شامل مدیریت محتاطانه علائم و استفاده از دستگاه های مکانیکی است.

- درمان افتادگی مثانه با ورزش قابل انجام است. تمرینات کگل از درمان های مدیریت افتادگی مثانه هستند. هدف این درمان کاهش علائم، ممانعت از بدتر شدن افتادگی اندام درون لگن و اجتناب از یا به تاخیر انداختن جراحی است.

- درمان یبوست

- کنار گذاشتن دخانیات

- کاهش وزن

- پساری ها به طور رایج در افرادی به کار می روند که قادر به انجام جراحی نیستند یا انجام جراحی برای آنها ضروری نیست. اگر واژن بسیاری عریض یا کوتاه باشد، پساری ممکن است به خوبی جا نیفتد. عوارض پساری شامل فرو رفتن پساری در واژن، درد ناحیه لگن، ترشحات واژن، بی اختیاری اداری، مشکلاتی در حین ادرار کردن و حرکات روده است.

چه داروهایی برای درمان افتادگی مثانه به کار می روند؟

درمان جایگزین هورمونی استروژن می تواند به بدن برای تقویت عضلات درون و حول واژن کمک کند البته مصرف استروژن در افراد مبتلا به سرطان رحم یا سرطان تخمدان ممنوع است. معمولا تخمدان ها پس از یائسگی تولید استروژن را متوقف می کنند و در نتیجه عضلات واژن ضعیف می شوند. در موارد خفیف افتادگی مثانه، استروژن ممکن است برای از بین بردن علائم افتادگی مثانه مانند ضعف عضلات واژن و بی اختیاری ادراری تجویز شود.

برای موارد شدیدتر افتادگی مثانه، استروژن درمانی همراه با درمان های دیگر به کار می رود. استروژن را می توان به صورت خوراکی به شکل قرص مصرف کرد یا کرم های حاوی استروژن را به کار برد. کرم تاثیر موضعی دارد و بر کل سیستم بدن تاثیر نمی گذارد از این رو به نسبت قرص خوراکی، داروی بهتری است اما مصرف استروژن به هر شکلی بدون تجویز و نظارت پزشک مجاز نیست. استعمال استروژن در ناحیه واژن و پیشاب به صورت موضعی می تواند در کاهش علائم تکرر ادرار و نیاز فوری به ادرار کردن موثر باشد.

جراحی افتادگی مثانه چه زمانی لازم است؟

افتادگی های شدید مثانه را نمی توان با پساری یا تمرینات کگل و کاهش وزن مدیریت کرد و معمولا نیاز به جراحی برای حل مشکلات ناشی از موارد شدید این بیماری وجود دارد. بسته به شدت افتادگی مثانه و تاثیر این افتادگی بر دیگر اندام ها، انواع متفاوتی جراحی وجود دارد. جراحی افتادگی مثانه معمولا از طریق واژن انجام می شود و هدف تثبیت مثانه در محل صحیح آن است.

افتادگی مثانه با ایجاد برشی در دیواره واژن ترمیم می شود. ناحیه دچار افتادگی ترمیم شده و دیواره واژن برای محافظت از مثانه تقویت می شود که این تقویت با استفاده از بافت های خود فرد یا با استفاده از پیوندهایی انجام می شود که می توانند بیولوژیک (استفاده از دیگر بافت ها) یا مصنوعی (برای مثال مش) باشند. اگر فرد دچار بی اختیاری ادراری باشد این مشکل نیز اصلاح می شود.

بسته به شیوه جراحی، می توان از بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی استفاده کرد. بیشتر زنان همان روز جراحی مرخص می شوند.

مواد متعددی برای تقویت ضعف عضلات لگن مرتبط با افتادگی مثانه مورد استفاده قرار می گیرند. جراح برای شما مزایا، عوارض و ریسک های بالقوه هر یک از این مواد را توضیح می دهد و همچنین شیوه جراحی را نیز برای قبل از انجام آن توضیح می دهد.

عوارض عمل افتادگی مثانه

عوارض عمل افتادگی مثانه شامل موارد زیر هستند:

- خونریزی

- عفونت

- درد

- بی اختیاری ادراری

- برگشت افتادگی مثانه

- مشکلاتی در حین ادرار کردن

- آسیب به مثانه

بهبودی پس از عمل افتادگی مثانه

پس از انجام جراحی افتادگی رحم، زنان معمولا شش هفته پس از انجام جراحی می توانند کارهای عادی خود را از سر بگیرند.

درمان های جدید افتادگی مثانه

درمان هایی مانند تحریک الکتریکی و بیوفیدبک نیز می توانند برای شناسایی و تقویت عضلات درون لگن به کار روند به ویژه در کسانی که تمرینات تقویت عضلات لگن در آنها موثر نبوده است.

تحریک الکتریکی:

پزشک پروبی را بر روی عضلات مورد نظر در واژن یا در کف لگن قرار می دهد. پروب به دستگاهی متصل است که جریان های الکتریکی کمی را به عضلات منتقل می کند که موجب انقباض عضلات می شوند. این انقباضات موجب تقویت عضلات می شود.

بیوفدبک:

سنسوری برای نظارت بر فعالیت عضله درون واژن و کف لگن به کار می رود. پزشک ممکن است تمریناتی را برای تقویت این عضلات توصیه کند. این تمرینات می تواند به تقویت عضلات برای کاهش و از بین بردن علائم مرتبط با افتادگی مثانه کمک کنند و پزشک می تواند تشخیص دهد که آیا این تمرینات برای عضلات مورد نظر مفید هستند یا خیر.

آیا پس از درمان افتادگی مثانه دوباره باید به پزشک مراجعه کرد؟

پس از انجام درمان، بیمار باید به طور مرتب توسط پزشک معاینه شوند تا وضعیت وی مورد بررسی قرار گیرد. برای ممانعت از عفونت، پساری ها بعد از مدت تعیین شده توسط پزشک باید برداشته شده و تمیز شوند.

راههای پیشگیری از افتادگی مثانه

- رژیم غذایی پر فیبر و مصرف روزانه مایعات می تواند به کاهش ریسک ابتلا به یبوست کمک کند که خود یکی از عوامل افتادگی مثانه است.

- در صورت ابتلا به یبوست مزمن باید به پزشک مراجعه کرد تا احتمال افتادگی مثانه کاهش یابد.

- وزنه برداری سنگین نیز با افتادگی مثانه مرتبط است و باید از آن دوری کرد.

- اضافه وزن نیز یکی عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به افتادگی مثانه است. کاهش وزن می تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.