عوامل موثر بر باروری، فولیکول های آنترال چیست؟

در تخمدان های خانم هایی که در سن باروری شان هستند، فولیکول های تخمدان یک کیسه پر شده از مایع است که دربرگیرنده تخمک بالغ است. این فولیکول ها در تخمدان ها یافت می شوند. در طول تخمک گذاری تخمک بالغ از فولیکول ازاد می شود. با اینکه فولیکول های متعددی در هر دوره شروع به رشد می کند اما معمولا تنها یک مورد از آن ها به تخمک منجر می شود. فولیکول هایی که تخمک بالغ منتشر نمی کنند فرو می ریزند و تجزیه می شود.

تخمدان و فولیکول های آنترال به باروری چه ارتباطی دارند؟
حدود ۹۹ درصد از فولیکول های تخمدانی تجزیه می شوند و هرگز به اندازه کافی بالغ نمی شوند تا بتوانند تخمک ازاد کنند. رسد و توسعه فولیکول ها در طول درمان های باروری مورد بررسی قرار می گیرد . در طول superovulation که در طول درمان های IVF مورد استفاده قرار می گیرد هدف تحریک کردن تخمدان ها برای توسعه فولیکول های بالغ متعدد است. بررسی سونوگرافی می تواند به عنوان بخشی از تست باروری هم انجام شود. این ازمایشا برای ارزیابی عملکرد تخمدان ها انجام می شود.

فولیکول های آنترال چیست و چگونه باروری را پیش بینی می کنند؟
از لحظ تئوری اگر بدانید چقدر فولیکول در تخمدان هایتان دارید می توانید تعداد تخمک های باقی مانده را هم حدس بزنید. اما به خاطر داشته باشید که شمارش تعداد فولیکول ها در تخمدان ها غیر ممکن است زیرا این ها بسیار کوچک هستند. با اینحال وقتی فولیکول ها به مرحله خاصی می رسند می توان آن ها را از طریق سونوگرافی دید.
فولیکول ها در آغاز دوره بسیار کوچک هستند. همه فولیکول های موجود در تخمدان به عنوان فولیکول های primordial شروع به کار می کنند. این نوع فولیکول ها تنها ۲۵ میکرومتر هستند. این فولیکول ها را با چشم غیر مسلح نمی توان دید و فقط با سونوگرافی دیده می شود. هر روز فولیکول های primordial توسط سیگنال های هورمونی بیدار می شوند و شروع به بلوغ می نمایند. هر چقدر این فولیکول ها بتوانند بیشتر زنده بمانند و وارد مرحله بعدی شوند، بزرگ تر و بزرگ تر می شوند. یکی از این مراحل، مرحله ثالث است. در طول این مرحله، فولیکول ها حفره پر از مایعی که آنتروم نام دارد را به دست می آورند. فولیکول هایی که آنتروم دارند را فولیکول های آنترال می نامند. قطر این ها بین ۲ و ۱۰ میکرومتر اندازه گیری شده است. از دیدگاهی، فولیکول های آنتروم که ۵ میکرومتر هستند ۲۰۰ برابر بزرگ تر از فولیکول های اولیه خواهند بود. فولیکول های آنتروم در نهایت با سونوگرافی قابل مشاهده هستند. تحقیقات انجام شده نشان می دهد تعداد فولیکول های آنتروم فعال در نخمدان با تعداد تخمک های احتمالی که آن را ترک می کند ارتباط دارد. شاید ندانید در کل چقدر فولیکول دارید اما وقتی فردی فولیکول آنترال بسیار پایینی در تخمدان هایش دارد، ممکن است با مشکلاتی مواجه شود. فولیکول های آنترال سطح بالایی از هورمون های شناخته شده با نام AMH را تولید می کنند. این هورمون جریان خون را به گردش می اندازد. سنجش سطح AMH از طریق آزمایش خون روش دیگری برای تعیین و ارزیابی عملکرد تخمدان هاست.

تست AFC یا تعداد فولیکول های آنترال چه نوع تستی است؟
تست AFC یک نوع تست باروری است. این تست از طریق سونوگرافی ترانس واژینال و گاهی از اوقات بین روز دوم و پنجم دوره انجام می شود. تکنسین سونوگرافی هر کدام از تخمدان ها را بررسی می کند و تعداد فولیکول هایی که اندازه آن ها بین ۲ و ۱۰ میلی متر است را می شمارد. پزشک ممکن است این تست را برای موارد زیر تجویز نماید:
- ارزیابی عملکرد تخمدان ها
- تشخیص اولیه مشکلات تخمدان ها
- کمک به تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
- تعیین باروری فرد بر اساس سن او
این تست ممکن است به عنوان بخشی از فرآیند باروری تعیین شود یا اینکه قبل از آغاز دوره درمان باروری تجویز گردد.

چقدر فولیکول آنترال طبیعی است؟
به خاطر داشته باشید که عملکرد تخمدان ها با افزایش سن ممکن است کاهش پیدا کند. پس چیزی که برای فرد ۲۵ سال طبیعی است الزاما نمی تواند برای فردی که ۳۸ سال سن دارد طبیعی باشد. با وجود تمام این ملاحظات می توان گفت تعداد فولیکول آنترال ۳ تا ۶ کم در نظر گرفته می شود.
یکی از مطالعات کلاسیک که بر روی تعداد فولیکول های آنترال در خانم هایی که باروری تایید شده داشتند انجام شده است. زنان برای اینکه بتوانند در این مطالعه حضور داشته باشند باید مشخصات و ویژگی های زیر را می داشتند:
- دوره های قاعدگی منظمی داشته باشند که از ۲۱ الی ۳۵ روز در افراد متغصر است.
- تخمک گذاری داشته باشند. اینکار با تعیین دمای بدن انجام می شود.
- در گذشته حداقل یکبار بچه به دنیا آورده باشند
- بیماری های مرتبط با الت تناسلی یا هورمونی نداشته باشند
- مصرف قرص های ضد بارداری را حداقل دو ماه قبل از مطالعه متوقف کرده باشند.
جدول زیر نتایج AFC را به همراه محدوده مدنظر نشان می دهد:
داشتن تخمدانی که عملکرد پایینی دارد به این معنی نیست که شما هرگز باردار نخواهید شد. اما این موضوع بدین معنی است که احتمال دارد به اندازه سایر افراد به درمان ها و داروهای باروری پاسخ مناسبی ندهید.
مهارت تکنسین سونوگرافی و تجهیزات به کار رفته می تواند بر روی نتایجی که به دست می اید تاثیر بگذارد. اگر در یک مرکز نتایج ضعیفی حاصل شد می توانید گزینه های دیگری را هم امتحان کنید. زنانی که تعداد فولیکول های آنترال آن ها بسیار کم است و زیر ۴۰ سال سن دارند ممکن است با مشکل نارسایی اولیه تخمدان شناسایی شوند. تعداد فولیکول های آنترال با افزایش سن کاهش پیدا می کند و این موضوع طبیعی است. اگر تعداد این فولیکول ها به طور غیر طبیعی بالا باشد ممکن است فرد با مشکلاتی همچون سندرم تخمدان پلی کیستیک دست و پنجه نرم نماید.

نقش فولیکول ها در چرخه قاعدگی:
چرخه قاعدگی شما به دو بخش اصلی تقسیم بندی می شود: فاز فولیکولی و فاز luteal. در فاز فولیکولی، فولیکول ها در مرحله ثالث توسعه فرآیندی را آغاز می کنند که در نهایت به تخمک گذاری منجر می شود. در حالیکه فولیکول های متعددی ممکن است از این مسابقه خارج شوند اما تنها یک یا دو مورد از ان ها می توانند به بلوغ کامل برسند و تخمک را منتشر نمایند. اگر از داروهای باروری استفاده می کنید فولیکول های متعددی ممکن است به مرحله تخمک شدن برسند. فولیکول ها خودشان مسئول موارد زیر هستند:
تغذیه کردن و محافظت نمودن از اووسیت
تولید هورمون های تولید مثل ضروری همچون estradiol و inhibin B که به غده هیپوفیز و هیپوتالاموس سیگنال می دهند تا آزاد شدن GnRH, FSH و LH را افزایش یا کاهش دهند.
انتقال به corpus luteum بعد از تخمک گذاری که هورمون های پروژسترون و استروژن را آزاد و منتشر می کند.

در طول فاز فولیکولی چرخه قاعدگی چه اتفاقی رخ می دهد؟
فاز فولیکولی چرخه قاعدگی شما اولین روزه پریودتان آغاز می شود. قاعدگی به معنای انتشار بالاترین لایه بافت های رحمی است که برای شرکت در بارداری تجمع می یابند. در انتهای دوره قاعدگی، دیواره رحمی نازک تر خواهد شد. این دیواره دوباره بعد از تخمک گذاری رشد می کند و ضخیم تر از قبل می شود. اما قبل از اینکه چنین اتفاقی رخ دهد ، زمانی که در دوره قاعدگی تان قرار دارید تخمدان های شما تخمک بعدی را برای تخمک گذاری آماده می کنند. بین ۵ و ۶ فولیکول در هر تخمدان شروع به رشد می کند. هورمون FSH تولید شده و توسط غده هیپوفیز آزاد می شود. این هورمون می تواند رشد و بلوغ فولیکول ها را تحریک نماید. با افزایش اندازه فولیکول ها، استروژن بیشتر و بیشتری آزاد می کنند. افزایش سطح استروژن به غده هیپوفیز سیگنال می دهد تولید FSH را کندتر کند. اگرچه این فرآیند با ۵ یا ۶ فولیکول آغاز می شود اما تنها یک یا دو مورد از آن ها بالغ می شوند. کاهش سطح FSH باعث می شود فولیکول های کوچک تر با سرعت کندتری رشد کنند یا اینکه رشدشان به طور کلی متوقف شود. این در حالیست که فولیکول های بزرگ تر فرآیند ثابت رشدشان را ادامه می دهند.
به تدریج یک فولیکول به فولیکول بالغ و اصلی تبدیل می شود. رشد سایر فولیکول ها متوقف می شود و می میرند. زمانی که فولیکول به اندازه ماکزیمومش نزدیک می شود، استروژن بیشتری تولید می کند. با اینکه قبلا افزایش سطح استروژن به کاهش سطح FSH منجر شده بود، زمانی که سطح استروژن بسیار بالا می رود، نحوه واکنش غده هیپوفیز به هورمون ها هم تغییر می یابد. سطح بسیار بالای هورمون استروژن باعث می شود غده هیپوفیز هورمون LH را تولید و منتشر کند. این موضوع باعث می شود فولیکول آخرین مرحله رشد و توسعه اش را طی کند و در نهایت تخمک را آزاد نماید.حالا زمان تخمک گذاری فرا رسیده است.

Folliculogenesis: مرحله ای از توسعه فولیکولی
شاید فکر کنید که توسعه و رشد فولیکولی در طول فاز فولیکولی آغاز می شود و به پایان می رسد اما این موضوع درست نیست. دوره زندگی کامل فولیکولی قبل از اینکه دختر به دنیا بیاید به هنگام اولین دوره توسعه تخمدان هایش آغاز می شود. در این زمان، تخمدان ها در برگیرنده فولیکول های primordial هستند. فولیکول ها می توانند برای ۵۰ سال قبل از بیدار شدن در وضعیت خواب باقی بمانند و سپس وارد مرحله رشد و توسعه شوند. این موضوع چیزی بین شش ماه تا یکسال طول می کشد تا فولیکول از همان حالت اولیه به حالت بالغ برسد و آماده شود. در هر مرحله ای از توسعه فولیکولی، بیشتر فولیکول ها از رشد باز می ایستند و می میرند. همه فولیکول های primordial وارد مراحل مختلف نمی شوند. می توانید این شرایط را همانند رقابت در زمین المپیک در نظر بگیرید.
همه شرکت کنندگان در این مسابقات قرار نیست به مرحله نهایی برسند. فولیکول ها نیز اینگونه هستند. برخی از آن ها از بین می روند و برخی می توانند به زندگیشان ادامه دهند. کمتر از یک درصد فولیکول ها می توانند به شرایط نهایی برسند. مراحل folliculogenesis در برگیرنده موارد زیر است:
- فولیکول های Primordial( مرحله ای که همه فولیکول ها در تخمدان دختر تازه متولد شده هستند)
- فولیکول های اولیه( تبدیل چند فولیکول Primordial به فولیکول اولیه هر روز رخ می دهد. این شرایط از بلوغ آغاز شده و تا یائسگی ادامه پیدا می کند)
- فولیکول های ثانویه( این مرحله در برگیرنده اضافه شدن سلول های theca است که هورمون ترشح می کنند)
- فولیکول های ثالث که به عنوان فولیکول های آنترال هم شناخته می شوند( فولیکول هایی هستند که در برگیرنده حفره پر شده از مایعی می باشند که آنتروم نام دارد. فولیکول ها در این مرحله از طریق سونوگرافی ترانس واژینال قابل مشاهده خواهند بود)
- فولیکول های گراف: این ها فولیکول هایی هستند که به اندازه کافی بزرگ شده اند . تنها یک یا دو مورد از فولیکول های ثالث در هر دوره برای تخمک گذاری آماده می شوند.
- جسم زرد(Corpus luteum): این گزینه از لحاظ تئوری اصلا فولیکول نیست .

فولیکول ها چقدر باید بزرگ باشند؟
اگر از درمان های باروری استفاده می کنید پزشک ممکن است توسعه فولیکول ها را از طریق سونوگرافی پیگیری کند. در طول این سونوگرافی ها، تعداد فولیکول های در حال رشد مورد ارزیابی قرار می گیرد و شمارش می شود. این ها مورد سنجش قرار می گیرند تا وضعیت شان به خوبی روشن شود. فولیکول ها به صورت میلی متر اندازه گیری می شوند. معمولا پزشک شما تلاش می کند شات تحریک را زمانی که فولیکول ها به اندازه بلوغ کامل نزدیک شدند تجویز نماید. این اندازه حدود ۱۸ میلی متر است. فولیکول های بالغی که به تخمک گذاری نزدیک کی شوند بین ۱۸ الی ۲۵ میلی متر خواهند بود.

در طول دوره درمان با کلومید چند عدد فولیکول باید داشته باشم؟
به طور ایده آل،شما به یک یا دو فولیکول با اندازه خوب در طول این دوره نیاز دارید. زمانی که متوجه شوید تنها یک یا دو فولیکول بالغ و بزرگ برای باروری می توانید کافی باشد احساس نا امیدی خواهید کرد. با اینحال به خاطر داشته باشید که تعداد فولیکول های زیاد الزاما چیز خوبی نیست. در فولیکولی که به اندازه بلوغ می رسد می تواند تخمک آزاد کند و آن تخمک بارور شود. اگر شما دو فولیکول داشته باشید ممکن است دو قلو باردار شوید. ممکن هم هست اصلا باردار نشوید. در این شرایط حتی احتمال دارد یک بچه باردار شوید. تخمک گذاری بارداری را تضمین نمی کند.

برای IUI یا دوره گانادوتروپین چه تعداد فولیکول طبیعی است؟
همانند دوره درمان با کلومید، شما در این دوره ها هم به یک یا دو فولیکول بالغ نیاز خواهید داشت. داروهای تزریقی باروری باعث می شوند فرد بیشتر از یک جنین داشته باشد و احتمال باروری دوقلو یا چندقلو را بالا می برد. در چنین شرایطی احتمال توسعه دو، سه، چهار یا جتی چند دوقلو وجود خواهد داشت. اگر چهار یا چند فولیکول داشته باشید پزشک ممکن است دوره درمان تان را لغو کند. این موضوع ممکن است به معنای کنسل کردن فرآیند IUI زمانبندی شده ، لغو کردن شات تحریک یا اجتناب از برقرار رابطه جنسی باشد. اگر پزشک به شما بگوید رابطه جنسی نداشته باشید باید به حرف او گوش دهید. زمانی که فولیکول های زیادی دارید احتمال چندقلو باردار بودن به شدت افزایش پیدا می کند. بارداری چندقلویی شما و جنین هایتان را در معرض خطر قرار می دهد. پس بهتر است منتظر بمانید و دوره دیگری را امتحان کنید.

در طول دوره درمانی IVF چند فولیکول باید داشته باشم؟
در طول دوره IVF، پزشک تلاش می کند تخمدان هایتان را تحریک کنید تا فولیکول های متعددی به بلوغ برسند. هر جایی بین ۸ الی ۱۵ فولیکول در این شرایط به عنوان مقدار قابل پذیرش در نظر گرفته می شود.. در طول بازیابی تخمک ها، پزشک فولیکول ها را با سوزن سونوگرافی خالی می کند. هر فولیکولی الزاما دربرگیرنده تخمک با کیفیت نیست. پس اگر تعداد تخمک های بازیابی شده کمتر از تعداد فولیکول های سالم بود زیاد شگفت زده نشوید.

سخن نهایی:
اندازه و تعداد فولیکول ها می تواند باعث استرس تان شود. در طول این تست، اگر بدانید تعداد فولیکول های آنترال تان به اندازه ای که می خواستید نیست قطعا نگران خواهید شد. تشخیص برخی از شرایط مرتبط با ناباروری برای افراد سخت است. پزشک توصیه می کند از IVF با تخمک اهدا شده استفاده شود. این مسیری است که خیلی از زوج ها دوست ندارند آن را طی کنند. تعداد فولیکول ها در طول دوره درمان های باروری می تواند مشکلات عاطفی و احساسی زیادی برایتان داشته باشد. آیا تخمدان های شما تخمک زیادی آزاد می کند؟ تخمدان هایتان تخمک کمی تولید می کند؟ معنی این حرف ها اصلا چیست؟
با اینکه تعداد فولیکول ها نشانه مهمی از باروری است و در طول درمان، تعداد فولیکول ها را می توان تعیین کرد، اما به خاطر داشته باشید یک عدد نمی تواند تعریف کننده شما و وضعیت باروری تان در آینده باشد. زنانی هستند که حتی با تعداد فولیکول های آنترال پایین هم می توانند باردار شوند. پس انجام یک سونوگرافی در طول دوره درمان نمی تواند پاسخگوی سوالات شما باشد. باید به حرف های پزشک تان خوب گوش دهید و داروها را سر وقت مصرف نمایید. اگر نمی دانید معنی تعداد فولیکول ها چیست از پزشک تان سوال کنید. از اینکه به سراغ گزینه های ثانویه باروری بروید و نتایج را دوباره مرور کنید واهمه ای نداشته باشید. مطمئن شوید که از حمایت دیگران استفاده می کنید. تست باروری و درمان آن می تواند برایتان استرس زا باشد. پس نباید این شرایط را به تنهایی تحمل کنید.