قطع عادت ماهانه، علتش چیست؟

همان قدر که برای بیشتر دختران نوجوان، اولین عادت ماهانه شان نگران کننده و ناآشناست، برای خانمی که طی زندگی خود دوره های ماهانه منظمی داشته، قطع قاعدگی می تواند نگران کننده باشد. زنان متاهل، اولین تصورشان در چنین مواقعی، بارداری است. اما به جز بارداری، به چه دلایلی ممکن است این اتفاق بیفتد؟

با دکتر اعظم السادات موسوی، متخصص بیماری های زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره قطع قاعدگی (که پزشکان به آن، آمنوره می گویند) گفتگو کرد ه ایم.

▪ خانم دکتر! قطع قاعدگی به چه دلایلی ممکن است اتفاق بیفتد؟
ـ بگذارید برای پاسخ به این سوال، از تعریف آمنوره (یا همان قطع قاعدگی) شروع کنم. آمنوره یک نوع اختلال در دوره ماهیانه زنان است و به حالتی اطلاق می شود که خون ریزی ماهیانه در یک زن برای بیش از سه ماه قطع شود.

آمنوره را می توان به انواع اولیه و ثانویه تقسیم کرد: آمنوره اولیه که فقدان دوره ماهانه از آغاز وجود دارد و معمولاً برای تمام طول عمر ادامه می یابد. در این حالت خون ریزی دوره ماهانه در دوران بلوغ هرگز اتفاق نمی افتد. اما در آمنوره ثانویه معمولاً به دلیل یک عامل جسمی، چنین اتفاقی می افتد و نسبت به آمنوره اولیه، دیرتر آغاز می شود. در این حالت، دوره های دوره ماهیانه که در آغاز طبیعی و منظم بوده اند، به تدریج غیرطبیعی، نامنظم و یا قطع می شود.

▪ و چه عواملی آمنوره را ایجاد می کنند؟
ـ آمنوره (قطع دوره ماهانه) علل متعددی دارد از جمله این موارد:

۱) بارداری: خانم ها در دوران بارداری، تخمک گذاری ندارند و بنابراین دوره ماهیانه به طور موقت قطع می شود.

۲) اختلال در تخمک گذاری: اختلال در تخمک گذاری معمولاً بی نظمی شدید دوره ماهیانه یا قطع مکرر خون ریزی ماهیانه را سبب می شود.

۳) نقص های زمان تولد، اختلالات آناتومی یا ساختمانی و سایر بیماری ها: در صورتی که خون ریزی ماهیانه مثلا در یک دختر نوجوان ?? ساله آغاز نشده باشد، باید به وجود نقایص زمان تولد، اختلالات ساختمانی و سایر بیماری ها شک کنیم.

۴) اختلالات غذا خوردن: زنانی که به بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی دچار هستند، به آمنوره (قطع دوره ماهانه) مبتلا می شوند. علت این امر آن است که به دلیل پایین نگه داشتن وزن بدن، بدن آمادگی باردار شدن را نخواهد داشت. در نتیجه، دستگاه تولید مثلی به منظور حمایت بدن از کار می افتد چرا که بیش از اندازه تحلیل رفته است.

۵) ورزش بیش از اندازه و سنگین: بسیاری از زنان جوان ورزشکار، دچار قطع دوره ماهیانه می شوند زیرا مقدار چربی بدن آنها بسیار کم است.

۶) اختلال کارکرد تیرویید: در بسیاری از موارد، کم کاری یا پرکاری غده تیرویید، مسوول قطع دوره ماهیانه است.

۷) چاقی: زنان چاق معمولاً به آمنوره (قطع دوره ماهانه) دچار می شوند؛ زیرا وجود مقدار زیاد چربی در بدن در فرآیند تخمک گذاری اختلال ایجاد می کند.

▪ چگونه می توان آمنوره را تشخیص داد؟
ـ تشخیص توسط پزشک متخصص زنان و با گرفتن تاریخچه پزشکی و معاینه جسمی از جمله معاینه لگنی انجام می شود. با رد کردن سایر اختلالات دوره ماهانه، بیماری های داخلی و نقش داروهایی که می توانند بیماری را سبب شده یا آن را بدتر کنند، تشخیص آمنوره قطعی است. به علاوه، برای تشخیص آمنوره لازم است قطع خون ریزی ماهیانه برای سه دوره متوالی و زمانی که زن باردار نباشد، ادامه یابد.

▪ چه کسانی باید مورد ارزیابی قرار بگیرند؟
ـ دختران نوجوانی که در سن ۱۶ سالگی هنوز قاعده نشده اند، باید بلافاصله مورد بررسی قرار بگیرند چرا که تشخیص و درمان به موقع بسیار ضروری است. همچنین زنانی که به صورت ثانویه به آمنوره مبتلا شده اند، باید از نظر بارداری (در صورت متاهل بودن) یا در صورت باردار نبودن از نظر بیماری های دیگر مورد بررسی قرار گیرند.

▪ این آمنوره اولیه، درمانی هم دارد؟
ـ بله، حتما. اما باید بدانیم که درمان خاص آمنوره براساس این موارد توسط پزشک تعیین می شود: سن، وضعیت سلامتی و تاریخچه پزشکی بیمار، وسعت بیماری، علت بیماری (اولیه یا ثانویه)، تحمل بیمار نسبت به داروها، روش ها و درمان های خاص، انتظارات ما نسبت به دوره بیماری، دیدگاه یا انتخاب بیمار. درمان آمنوره ممکن است شامل موارد زیر باشد:

ترکیبات پروژسترون (درمان هورمونی)، قرص های خوراکی ضد بارداری (که مانع از تخمک گذاری می شوند)، رژیم غذایی مناسب (شامل غذا های حاوی چربی و کالری بالا) ودر بیشتر موارد، پزشکان با تجویز دارو، در خانم هایی که باردار نیستند و دو دوره یا بیشتر قطع دوره ماهانه داشته اند، خون ریزی مصنوعی ایجاد می کنند.

▪ آیا عوارضی هم ممکن است به وجود آید؟
ـ البته در صورتی که آمنوره درمان نشود، بله، به وجود می آید؛ عوارضی نظیر پریشانی روانی در رابطه با تکامل جنسی و ناتوانی در باردار شدن. در مواردی که مشکلات غدد درون ریز موجب بروز آمنوره شده است، عوارض ناشی از ابتلا به این مشکل نیز به وجود خواهد آمد.

▪ آمنوره ثانویه به چه عارضه ای گفته می شود؟
ـ آمنوره ثانویه عبارت است از توقف دوره ماهانه برای حداقل ۳ ماه در خانمی که قبلاً دوره ماهانه داشته است .

▪ چرا این نوع آمنوره به وجود می آید؟
ـ بارداری، شیردهی به کودک شیرخوار، قطع مصرف قرص های ضدبارداری ، یائسگی (در صورتی که سن بیش از ۳۵ سال بوده و بارداری وجود نداشته باشد)، استرس عاطفی یا اختلال روانی ، جراحی و برداشتن تخمدان ها و رحم ، اختلال غدد درون ریز، از جمله هیپوفیز، هیپوتالاموس ، تیرویید، پاراتیرویید، غدد فوق کلیوی، و تخمدان ها، دیابت ، بیماری سل ، چاقی ، بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی .

▪ و عوارض آن شامل چه مواردی است؟
ـ امکان دارد بعضی از علایم مانند کمبود استروژن ، مثل گُرگرفتگی و خشکی مجرای تناسلی و مختل شدن توانایی بچه دار شدن ظاهر شود.

▪ درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
ـ اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم آمنوره را دارید، اگر دوره ماهانه ، علی رغم درمان ، تا ۶ ماه باز نگردد و اگر علایم جدید و نامنتظره بروز کنند.

● درمان قطع قاعدگی
اگر قطع دوره ماهانه به علت یک بیماری زمینه ساز مثل بیماری سل ، دیابت یا بی اشتهایی عصبی رخ داده است ، باید این بیماری های زمینه ساز درمان شود. اگر علت قطع دوره ماهانه مشخص نیست ، هیچ گونه روش خاصی برای پیشگیری وجود ندارد. تغذیه باید خوب باشد و باید سعی شود وزن در حد مناسب نگهداری شود.

اگر آمنوره ناشی از بارداری یا شیردهی باشد، دوره ماهانه بعد از اتمام آنها باز خواهد گشت . اگر ناشی از قطع قرص های ضدبارداری باشد، دوره ماهانه بعد از ۲ ماه تا ۲ سال باید باز گردد. اگر ناشی از یائسگی باشد، دوره ماهانه ها مرتباً کاهش یافته و شاید دیگر هیچ گاه برنگردد.

برداشتن رحم نیز باعث قطع دوره ماهانه به طور دایمی خواهد شد. اگر غدد درون ریز دچار اختلال شده باشند، با تجویز هورمون کاهش یافته معمولاً باعث بازگشت دوره ماهانه خواهد شد. اگر قطع دوره ماهانه ناشی از بیماری هایی چون بی اشتهایی یا پرخوری عصبی باشد، درمان موفقیت آمیز این بیماری ها برای بازگشت دوره ماهانه ضروری است . اگر قطع دوره ماهانه ناشی از دیابت یا بیماری سل باشد، امکان دارد دوره ماهانه هرگز باز نگردد.