بهترین زمان برای انجام آزمایش های هورمونی

پاسخ دکتر مریم یزدانی، متخصص زنان، زایمان و نازایی:

دوست عزیز بهتر است آزمایش های هورمونی را در روز سوم قاعدگی انجام بدهید. بهترین زمان برای آزمایش پرولاکتین سه ساعت بعد از بیدار شدن از خواب و به هنگام ناشتایی است.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
آزمایش خون هورمونی در روز سوم عادت ماهانه یکی از آزمایش‌های هورمونی مهم و متداول برای زنانی است که مشکل ناباروری دارند. این آزمایش که برای بررسی ذخیرۀ تخمدان درخواست داده می‌شود، میزان هورمون FSH خون را در روز سوم عادت ماهانه اندازه‌گیری می‌کند. در این مطلب با زمان انجام آزمایش هورمونی روز سوم عادت ماهانه و عوامل مورد بررسی در آن آشنا خواهید شد.
زمان انجام آزمایش
هورمون محرکه فولیکول یاFSH که توسط غدۀ هیپوفیز تولید می‌شود، مسئولیت فرایند بالغ ‌کردن تخمک‌ها را برعهده دارد. زمانی که ذخایر تخمدان رو به کاهش است، بدن با تولید میزان بیشتر FSH، سعی در تحریک تخمدان برای تخمک‌گذاری می‌کند. بالا بودن سطح این هورمون در روز سوم دورۀ عادت ماهانه می‌تواند نشان‌دهندۀ کاهش ذخیرۀ تخمدان‌ها باشد. پزشک این آزمایش را برای بررسی وضعیت عملکرد تخمدان درخواست می‌کند.
در این آزمایش که یک آزمایش خون ساده است، یک خانم باید در روز سوم بعد از شروع عادت ماهانه به آزمایشگاه مراجعه کند و از او نمونۀ خونی برای اندازه‌گیری سطح FSH گرفته شود. در این آزمایش ممکن است علاوه بر سطح هورمون FSH، سطح هورمون‌های دیگری مثل LH، استرادیول یا E2 و پرولاکتین نیز اندازه‌گیری شود. مقایسۀ سطح این هورمون‌ها به پزشک در بررسی دقیق‌تر مشکلات مربوط به عملکرد تخمدان کمک خواهد کرد.

عوامل مورد بررسی آزمایش
در آزمایش خون روز سوم دورۀ عادت ماهانه، سطح هورمون‌های زیر اندازه‌گیری می‌شود:
هورمون محرک فولیکول یا FSH
این هورمون که توسط غدۀ هیپوفیز تولید می‌شود، مسئولیت فرایند بالغ ‌کردن تخمک‌ها را بر عهده دارد. میزان این هورمون در روز سوم عادت ماهانه در بالاترین سطح آن قرار می‌گیرد و پزشک با اندازه‌گیری سطح این هورمون در این روز می‌تواند مشکلات تخمدان را بررسی کند. بالا بودن سطح این هورمون نسبت به میزان عادی در روز آزمایش ممکن است نشانۀ کاهش ذخایر تخمدان یا نارسایی زودرس تخمدان باشد. پایین بودن سطح این هورمون نیز ممکن است نشان‌دهندۀ سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا اختلال در عملکرد غدد جنسی باشد.
استرادیول یا E۲
این هورمون توسط فولیکول‌های تخمدان تولید می‌شود و سطح آن در اوایل دورۀ عادت ماهانه باید پایین باشد. میزان این هورمون در روز سوم عادت ماهانه، معمولاً باید در پایین‌ترین سطح خود باشد. بالا بودن سطح این هورمون در روز سوم ممکن است نشان‌دهندۀ وجود تخمدان پلی‌کیستیک یا کاهش ذخیرۀ تخمدان‌ها باشد.
هورمون لوتئینه‌کننده یا LH
این هورمون توسط غدۀ هیپوفیز ترشح می‌شود و معمولاً سطح آن پیش از تخمک‌گذاری افزایش می‌یابد. اگر نسبت هورمون LH به FSH بیشتر از دو به یک یا سه به یک باشد، ممکن است نشان‌دهندۀ سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد.
پرولاکتین
افزایش پرولاکتین در خون به دلیل وجود پرولاکتینوما که نوعی تومور در غدۀ هیپوفیز است، می‌تواند باعث اختلال در ترشح هورمون LH و FSH شود. هر نوع تغییر در سطح این دو هورمون می‌تواند باعث ایجاد اختلال در تخمک‌گذاری و عادت ماهانه شود.