آزمایش پرولاکتین در زمان قاعدگی

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: پرولاکتین من بالابود که قرص خوردم. دوباره می خوام آزمایش بدم الان هم پریودم میشه. تو دوران پریودم برم آزمایش بدم مشکلی نداره؟

پاسخ دکتر عارفه سالاری، متخصص زنان و زایمان:
این آزمایشی است که محدودیتی برای انجام آن در طول سیکل قاعدگی نیست چون در بعضی افراد این تست در روز 2یا 3 پریود انجام می شود اما از 24 ساعت قبل نباید نزدیکی داشته باشید و حتما برای انجام آزمایش لازم است تا حدود 3 ساعت پس از بیدار شدن نمونه گیری کرد.

مهمترین مطالب در این‌باره:
آزمایش پرولاکتین برای اندازه گیری مقدار هورمون پرولاکتین که توسط غده هیپوفیز در خون تولید می شود، می باشد.
خانم باردار مقدار زیادی پرولاکتین دارد که به تولید شیر در سینه کمک می کند. در طول بارداری مقدار پرولاکتین ده تا بیست برابر افزایش می یابد. بعد از تولد فرزند، اگر شیردهی انجام شود سطح پرولاکتین بالا می ماند. در خانم هایی که فرزند را شیر نمی دهند، بعد از تولد مقدار پرولاکتین به سطح نرمال برمی گردد. بعد از چند ماه شیردهی نیز مقدار پرولاکتین به سطح نرمال می رسد (حتی اگر شیردهی ادامه داشته باشد).
غده هیپوفیز خانم غیرباردار و آقایان پرولاکتین تولید می کند اما دلیل تولید آن در بدن هنوز مشخص نیست.
مقدار پرولاکتین در طول روز متغیر می باشد. بیشترین مقدار در هنگام خواب و مدت کوتاهی بعد از بیداری می باشد. همچنین در هنگام استرس های احساسی و فیزیکی نیز سطح پرولاکتین افزایش می یابد.
بیشتر داروها باعث افزایش مقدار پرولاکتین می شوند. تومورهای غده هیپوفیز گاهی باعث افزایش مقدار پرولاکتین می شوند. یک غده هیپوفیز آسیب دیده نمی تواند مقدار نرمالی پرولاکتین تولید کند به همین دلیل مقدار آن کاهش می یابد.

دلیل انجام آزمایش پرولاکتین
آزمایش پرولاکتین به دلایل زیر انجام می شود:
- برای تعیین دلیل ترشحات غیرطبیعی پستان ، پریود نشدن خانم یا باردار نشدن خانم
- در آقایان هنگامی که احتمال وجود مشکل در غده هیپوفیز باشد، این آزمایش انجام می شود. همچنین هنگامی که تمایل جنسی در مرد کم باشد یا در هنگام نعوظ مشکل وجود داشته باشد، برای بررسی مقدار پرولاکتین، آزمایش انجام می شود. همچنین هنگامی که مقدار تستوسترون در آقایان پایین است نیز این آزمایش انجام می شود.
- همچنین برای بررسی این که تومور موجود در غده هیپوفیز، پرولاکتین زیادی تولید می کند یا خیر، این آزمایش انجام می شود.

آماده شدن برای آزمایش پرولاکتین
- پیش از انجام آزمایش پرولاکتین ، به مدت چند ساعت چیزی نخورید (نه غذا و نه نوشیدنی).
- آزمایش پرولاکتین معمولا سه ساعت بعد از بیدار شدن شما انجام می شود (بین ساعت هشت و ده صبح).
- استرس احساسی یا ورزش های تنش زا پیش از انجام آزمایش، باعث افزایش سطح پرولاکتین می شوند. بنابراین پزشک از شما می خواهد نیم ساعت استراحت کنید.
- تحریک نوک پستان باعث افزایش مقدار پرولاکتین می شود. بیست و چهار ساعت پیش از انجام آزمایش پرولاکتین، از تحریک کردن نوک پستان بپرهیزید. خانمی که ترشحات نوک پستان دارد، پیش از آزمایش باید از عواملی که باعث افزایش ترشحات می شود اجتناب کند.

چگونگی انجام آزمایش پرولاکتین
پزشک اقدامات زیر را انجام می دهد:
- یک باند الاستیک بالای بازوی شما می بندد تا جلوی جریان خون را بگیرد. این کار باعث بزرگ تر شدن رگ های پایین باند می شود بنابراین فرو کردن آمپول در رگ آسان تر می شود.
- قسمتی که آمپول فرو می شود را با الکل تمیز می کند.
- آمپول را داخل رگ می کند. ممکن است چند سوزن مورد نیاز باشد.
- مقداری خون از رگ کشیده می شود.
- هنگامی که به اندازه کافی خون گرفته شد، باند را باز می کند.
- یک پد گاز استریل یا پنبه بر روی دست شما، قسمتی که سوزن وارد شد، قرار می دهد.
- بر روی دست فشار وارد میکند سپس آن را با باند می بندد.

خون گرفتن طی آزمایش پرولاکتین
نمونه برداری از دست شما انجام می شود. باند دور دست سفت بسته می شود. ممکن است هیچ چیزی حس نکنید یا یک ضربه سریع یا نیش زدن سریع در هنگام فرو کردن سوزن حس کنید.

خطرات خون گرفتن طی آزمایش پرولاکتین
احتمال خطر در هنگام خون گرفتن خیلی کم است.
خطرات آزمایش خون
- ممکن است کبودی کوچکی در قسمت فرو کردن آمپول ایجاد شود. احتمال ایجاد کبودی خیلی کم است.
- در موارد نادر امکان دارد رگ بعد از خون گرفتن، ورم کند. برای حل این مشکل کیسه آب گرم چند بار در روز بر روی رگ قرار می دهند.
- در افرادی که مشکلات خونی دارند امکان بند نیامدن خون وجود دارد. قرص هایی مانند آسپرین، وارفارین و قرص های رقیق کننده خون باعث ایجاد این مشکل می شوند. اگر مشکل لخته شدن خون دارید یا قرص رقیق کننده خون مصرف می کنید پیش از انجام آزمایش به پزشک اطلاع دهید.

تفسیر نتیجه آزمایش پرولاکتین
آزمایش پرولاکتین مقدار هورمون پرولاکتین را اندازه گیری می کند که توسط غدد هیپوفیز تولید شده و وارد خون می شود. مقدار پرولاکتین در طول روز متفاوت است. بیشترین مقدار در هنگام خواب و کمی بعد از بیدار شدن می باشد.
پرولاکتین نرمال
مقادیر نرمال پرولاکتین در ادامه لیست شده است. این مقادیر در آزمایشگاه های متفاوت فرق می کند. همچنین پزشک براساس سلامتی شما و فاکتورهای دیگر این مقادیر را تعیین می کند.
مقدار پرولاکتین:
در خانم های غیر باردار : ۲۳-۴ نانوگرم در هر میلی لیتر
در آقایان : 15-3 نانوگرم در هر میلی لیتر
خانم باردار : ۳۸۶-۳۴ نانوگرم در هر میلی لیتر
کودکان : 20-3 نانوگرم در میلی لیتر
اگر واحد mIU/l باشد : مقادیر بین ۶۰۰-۳۰ طبیعی است.
مقادیر بالای پرولاکتین
مقادیر بالای پرولاکتین به معنی وجود تومور غده هیپوفیز است. هر چقدر مقدار پرولاکتین بالاتر باشد، احتمال وجود تومور غده هیپوفیز بیشتر است. اگر مقدار پرولاکتین بیشتر از دویست نانوگرم در میلی لیتر باشد، ام آر آی انجام می شود. کم بودن یا نرمال بودن مقدار پرولاکتین به معنی نبود تومور غده هیپوفیز نمی باشد. ام آر آی در حالی که احتمال وجود تومور باشد انجام می شود.
مقدار بالای پرولاکتین به معنی تولید بیش از حد پرولاکتین بدون دلیل می باشد.
عوامل دیگر که موجب بالا بودن پرولاکتین می شود شامل بارداری، بیماری های کبدی، بیماری های کلیوی و کم کاری تیروئید می باشد.

چه چیزی بر روی آزمایش پرولاکتین تاثیر گذار است؟
در چه شرایطی نمی توانید آزمایش را انجام دهید یا نتیجه آزمایش به درد شما نمی خورد:
- استرس احساسی زیاد یا ورزش تنش زا پیش از آزمایش انجام داده باشید.
- مشکل در خوابیدن؛ مقدار پرولاکتین در هنگام خواب افزایش می یابد. بنابراین اگر به درستی نخوابید، مقدار پرولاکتین از حد نرمال پایین تر می رود.
- تحریک نوک سینه.
- مصرف برخی قرص ها مانند قرص ضدبارداری ، قرص فشار خون بالا، قرص ضد حساسیت یا قرص های روانی.
استفاده از کوکائین.
- اگر یک هفته پیش از آزمایش پرولاکتین، آزمایش رادیواکتیو انجام داده باشید، آزمایش پرولاکتین درست نمی باشد.

چه زمانی نیاز به انجام آزمایش پرولاکتین است؟
- آقایان و خانم های غیرباردار به طور نرمال مقدار پرولاکتین کمی دارند. تنها مشکل کمبود پرولاکتین، تولید نشدن شیر بعد از بارداری می باشد. بنابراین افرادی که مقدار پایین پرولاکتین دارند نیز درمان نمی شوند.
- در هنگامی که مرد تمایل جنسی نداشته باشد یا در هنگام نعوظ مشکل داشته باشد، آزمایش پرولاکتین انجام می شود. مقدار پرولاکتین در هنگامی که مقدار تستوسترون مرد پایین است، مورد بررسی قرار می گیرد.
- درمان تومور غده هیپوفیز که منجر به تولید بیش از حد پرولاکتین می شود، شامل مصرف قرص، برداشتن غده هیپوفیز، رادیوگرافی غده می باشد. انتخاب نوع درمان به اندازه تومور و سلامتی و سن فرد بستگی دارد.