درمان ناباروری با میکرواینجکشن، روش انجام و توضیحات

به طور کلی در روش میکرواینجکشن (ICSI)، یک اسپرم در محیط آزمایشگاه داخل یک تخمک تزریق می شود که به دنبال آن لقاح و تقسیم سلولی صورت می گیرد و جنین تشکیل می شود. میکرواینجکشن نیز مانند IVF شامل چند مرحله تحریک تخمدان،‌ تخمک گیری، تزریق اسپرم داخل تخمک و لقاح و انتقال جنین است.
میکرواینجکشن یا ایکسی به معنای تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم است. در این روش، یک اسپرم زنده از نمونه جمع آوری شده از شوهر انتخاب می شود و به درون یکی از تخمک های همسرش تزریق می گردد. این روش در سال 1992 در بلژیک ابداع شد و پس از آن، مردان نابارور بسیاری توانستند صاحب فرزند شوند. تفاوت این روش با روش آی-وی-اف در تعداد اسپرم های لازم برای تولید جنین است.در روش آی- وی- اف باید تعداد و کیفیت اسپرم موجود در نمونه انزالی کافی باشد. ولی در روش ایکسی حتی در صورتی که بیمار دارای تعداد بسیار کمی اسپرم زنده در نمونه انزالی، یا بافت بیضه باشد، می توان برای او اقدامات لازم را برای تشکیل جنین انجام داد.
در هر سیکل درمان ایکسی چندین تخمک برداشت می شود که احتمال دارد تمامی این تخمک ها به جنین های خوبی تبدیل شوند. در هر سیکل انتقال جنین، حداکثر ۳ جنین به رحم منتقل می شود. در صورتی که سایر جنین ها با کیفیت باشند می توان آنها را منجمد کرد. فایده انجماد این است که اگر در سیکل فعلی حاملگی رخ ندهد، در سیکل های بعدی جنین های منجمد شده مجددا ذوب می شوند و در صورتی که کیفیت خوب خود را حفظ کرده باشند، به رحم منتقل می شوند. در این صورت دیگر نیاز به تکرار مراحل پرهزینه تحریک تخمک گذاری و عمل برداشت تخمک نیست. نتایج حاصل از انتقال جنین های منجمد شده مشابه سیکل های با انتقال جنین تازه است.

چه دستورالعمل هایی را باید قبل ازدرمان با میکرواینجکشن رعایت کنیم؟
۱- داروها و آمپول های تجویز شده باید در جای خنک نگه داری شوند، در ضمن از یخ زدگی آنها جلوگیری گردد. اگر امکان دارد داروها بیش از نیم ساعت در مسیر رفت وآمد بیرون از یخچال بمانند، بهتر است ، داروها را در فلاسک یخ بگذارید.
2- به تاریخ هایی که کلینیک برای شما تعیین می کند، بسیار توجه داشته باشید. در صورت تاخیر در مراجعه ، ادامه درمان شما مختل می شود. لطفا به موقع مراجعه کنید.
۳- ممکن است در حین درمان و مصرف داروها، کلینیک نیاز به تماس با شما داشته باشد، لطفا در ارائه شماره تلفن و آدرس به مسئول پذیرش دقت کنید. مطمئن باشید که اطلاعات شخصی شما در کلینیکها محفوظ خواهند ماند.
4- در هنگام پذیرش برای انجام عمل ایکسی باید حتما کپی برگ اول و دوم شناسنامه را همراه با اصل شناسنامه به همراه داشته باشید.
۵- تزریق داروهای تجویز شده، انجام آزمایش های تشخیصی جهت بیماری های اچ آی وی و هپاتیت، آزمایشات هورمونی و آزمایش تعیین حاملگی، معمولاً در مراکز درمان ناباروری انجام می شود.
6- زمان تزریق داروها و روش تزریق (زیرجلدی یا عضلانی) بسیار مهم می باشد. لطفا دستورات دارویی را به طور دقیق انجام دهید.
۷- زوجین باید در روز ۷ یا ۸ سیکل قاعدگی جهت انجام سونوگرافی به کلینیک زنان مرکز ناباروری مراجعه کنند.
8- زمانی که تخمکها به مرحله بلوغ می رسند، تزریق هاش سی جی انجام می شود تا تخمک های بالغ رشد نهایی خود را انجام دهند و تخمدان برای برداشت تخمک آماده شود. اگر در هر زمان بعد از تزریق هاش سی جی در قسمتهای زیر شکم احساس درد کردید، فورا با پزشک تماس بگیرید. شاید نیاز باشد که برای عمل شما برنامه ریزی مجدد شود.
۹- حفظ آرامش و روحیه خوب در طول درمان کمک زیادی به موفقیت شما می کند، لطفا همیشه خونسردی و آرامش خود را حفظ کنید و به نتیجه درمان امیدوار باشید.

آیا ممکن است دوره درمانی ایکسی لغو شود و به پایان نرسد؟
متاسفانه نه تنها همه سیکل های ایکسی منجر به حاملگی نمی شوند، بلکه ممکن است بعضی از آنها به دلایل زیر لغو شوند:
1- در صورتی که هیچ اسپرمی از نمونه انزالی، تسه و یا پسا به دست نیاید، سیکل درمان ادامه نمی یابد.
۲- اگر تخمدان ها به داروهای تحریک تخمک گذاری پاسخ مناسبی ندهند، احتمال دارد سیکل درمان لغو شود.
اگر تخمدان ها به داروهای تحریک تخمک گذاری بیش از حد حساسیت نشان دهنداحتمال وقوع OHSS وجود دارد. در این حالت، شرایط فیزیولوژیک بیمار برای پذیرش جنین مناسب نیست. بنایراین عمل برداشت تخمک انجام می شود و تخمک ها در آزمایشگاه لقاح یافته و جنین های حاصله منجمد می شوند . چند ماه بعد، وقتی بیمار دوباره شرایط مناسب خود را به دست آورد ، جنین های منجمد شده به داخل رحم منتقل می شوند.

انجام عمل ICSI ممکن است چه عوارضی داشته باشد؟
احساس درد در ناحیه‌ی شکم پس از انجام عمل تخمک کشی (پانکچر) ممکن است وجود داشته باشد که چنانچه با مصرف مسکن برطرف نگردد باید با پزشک مشورت کرد. - ممکن است لکه بینی یا خونریزی خفیفی طی یک تا دو روز بعد از عمل تخمک کشی دیده شود. چنانچه خونریزی به رنگ قرمز روشن و یا شدید باشد باید سریعاً با پزشک مشورت نمود.
تا ۲۴ ساعت پس از انجام عمل تخمک کشی ممکن است بیمار دچار تهوع یا سرگیجه‌ی خفیف شود که معمولاً از عوارض داروهای بیهوشی است. اگر این حالت پایدار باشد باید با پزشک مشورت کرد.
از آنجایی که در پاره‌ای از موارد تحریک بیش از حد تخمدان (هیپراستیمولیشن OHSS) رخ می‌دهد، لازم است بیمار به علائم این پدیده توجه داشته باشد. این علائم می‌تواند شامل بزرگ شدن شدید تخمدان، درد زیر شکم، تهوع و استفراغ، اتساع شکم و افزایش وزن به دلیل ورم (اِدِم) باشد.
درصورت بروز این علائم، فرد باید حدود ۸ لیوان آب در روز بنوشد و بلافاصله با کارشناسان مرکز ناباروری تماس بگیرد. این پدیده گرچه بسیار نادر است ولی می‌تواند برای بیمار بسیار خطرناک باشد و با لخته شدن خون در عروق به مغز و ریه‌ها آسیب برساند.
نشانگان تحریک‌پذیری بیش از اندازه‌ی تخمدان‌ها (OHSS) پی آمد پاسخ بیش از اندازه‌ی تخمدان‌ها به داروهای باروری است. به طور معمول به ۸ تا ۱۰ فولیکول نیاز هست، اما گاهی فولیکول‌های بیشتری رشد می‌کنند. این وضعیت ممکن است فقط با اندکی ورم همراه باشد یا ناراحتی‌های بیشتری پدید آورد و گاهی فرد را به بیمارستان بکشاند.
پزشکان در بررسی‌های آغازین می‌کوشند آن دسته از زنانی را که ممکن است به چنین عارضه‌ای دچار شوند، شناسایی کنند. مصرف دقیق داروهای باروری نیز می‌تواند از بروز آن پیش‌گیری کند. همچنین، در جریان مصرف داروها چند بار سونوگرافی انجام می‌شود تا پزشکان روند رشد فولیکول‌ها را پی گیری کنند و اگر نشانه‌هایی از بروز نشانگان تحریک‌پذیری بیش از اندازه‌ی تخمدان‌ها، دیدند، از مقدار مصرف داروها بکاهند.
در روش ICSI مثل هر روش دیگر کمک باروری (ART) خطر حاملگی چند قلوبی وجود دارد. چندقلوزایی عاملی نامطلوب است زیرا خطر زایمان زودرس و مرگ‌ومیر را در جنین‌ها افزایش می‌دهد.
خطر بارداری در لوله‌های تخمک بر (لوله‌های فالوپ) به جای رحم نیز وجود دارد. این بارداری بیرون از رحم چنانچه تشخیص داده نشود، می‌تواند خطرهایی به همراه داشته باشد. از این رو، پس از مثبت شدن آزمون بارداری از مادر می‌خواهند که دو هفته‌ی دیگر به سونوگرافی برود تا از این راه از سلامت بارداری و این که جنین درون رحم یا بیرون از آن است، آگاه شوند.
بارداری پس از لقاح در لوله‌ی آزمایش همانند بارداری معمولی پیش می رود. با وجود این، مادران ممکن است احساس نگرانی بیشتری داشته باشند. هر سال بیش از یک میلیون نوزاد در جهان به روش لقاح در لوله‌ی آزمایش پدید می‌آیند و بررسی‌های گوناگون نشان داده است که مادران آن‌ها و خود آن‌ها هیچ مشکل جدی ندارند.

این روش تا چه اندازه موفقیت‌آمیز است؟
همه‌ی مراکز درمان ناباروری و نازایی امیدوارند که همه‌ی زوج‌هایی که لقاح خارج رحمی انجام می‌دهند با موفقیت و سلامتی بچه‌دار شوند. با وجود این، میزان موفقیت این روش در پیشرفته‌ترین مراکز جهان نیز کمتر از ۴۰ درصد است. میزان موفقیت در ایالات‌متحده‌ی آمریکا در هر بار لقاح خارج رحمی، به شرح زیر است:
-۳۰ تا ۳۵ درصد برای زنان زیر ۳۵ سال
-۲۵ درصد برای زنان ۳۵ تا ۳۷ سال
-۱۵ تا ۲۰ درصد برای زنان ۳۸ تا ۴۰ سال
-۶ تا ۱۰ درصد برای زنان بالای از ۴۰ سال
بر اساس نتایج اعلام‌شده در انجمن جنین شناسی و تولیدمثل اروپا (ESHRE) درصد موفقیت در حاملگی در سال ۲۰۱۰ با استفاده از روش میکرو اینجکشن ۳۲/۱درصد بوده است.با وجود این، جای نگرانی نیست، چرا که کارشناسان می‌کوشند دلایل شکست را ریشه‌یابی کنند و با انجام دوباره‌ی روند لقاح در آزمایشگاهی سرانجام شادکامی را برای زوج‌ها به ارمغان آورند.

مزایا و محدودیت های این عمل

یکی از مزایای میکرواینجکشن این است که حتی اگر یک اسپرم سالم از مرد وجود داشته باشد این عمل قابل انجام است. مزیت دیگر میکرواینجکشن این است که اگر بیمار فاقد لوله های رحمی باشد نیز مشکلی در انجام این عمل به وجود نمی آید. اما محدودیت میکرواینجکشن آن است که میزان بارداری در زنان بالای 40 سال به علت پایین بودن کیفیت تخمک های زن کاهش می یابد.

آیا ممکن است دوره درمانی ایکسی لغو شود و به پایان نرسد؟
متاسفانه نه تنها همه سیکل های ایکسی منجر به حاملگی نمی شوند، بلکه ممکن است بعضی از آنها به دلایل زیر لغو شوند:
1- در صورتی که هیچ اسپرمی از نمونه انزالی، تسه و یا پسا به دست نیاید، سیکل درمان ادامه نمی یابد.
۲- اگر تخمدان ها به داروهای تحریک تخمک گذاری پاسخ مناسبی ندهند، احتمال دارد سیکل درمان لغو شود.
اگر تخمدان ها به داروهای تحریک تخمک گذاری بیش از حد حساسیت نشان دهنداحتمال وقوع OHSS وجود دارد. در این حالت، شرایط فیزیولوژیک بیمار برای پذیرش جنین مناسب نیست. بنایراین عمل برداشت تخمک انجام می شود و تخمک ها در آزمایشگاه لقاح یافته و جنین های حاصله منجمد می شوند . چند ماه بعد، وقتی بیمار دوباره شرایط مناسب خود را به دست آورد ، جنین های منجمد شده به داخل رحم منتقل می شوند.