اذان و اقامه برای نوزاد، آموزش مفاهیم اعتقادی

دلیل اصلی اذان گفتن در گوش کودکی که به تازگی در یک خانواده مسلمان به دنیا آمده، این است که نخستین صدایی که گوش او دریافت می‌کند، اذان و اقامه باشد که شامل توصیف عظمت و بزرگی خداوند متعال است.

از قدیم، رسم بر این بود که وقتی کودکی به دنیا می‌آمد، او را در آغوش پدربزرگ یا مادربزرگش که سال‌ها مسلمانی کرده بود و آداب اسلامی را خوب می‌دانست، می‌گذاشتند تا با دهانی که بارها با آن ذکر خدا را گفته، در گوشش اذان و اقامه بخواند.

این رسم، هنوز هم در بین بسیاری از خانواده‌ها انجام می‌شود. البته شاید بعضی از خانواده‌ها به دلیل مشغله زیاد، از این کار مهم غافل شده باشند، اما خوب است بدانیم که گفتن اذان در گوش راست نوزاد و اقامه در گوش چپ او، سنتی است که پیامبر (ص) آن را انجام می‌دادند و این کار را به پیروانشان نیز سفارش می‌کردند.

سنت نبوی فراموش نشود
دکتر طاهره محسنی، استاد دانشگاه و پژوهشگر دینی در این باره در ماهنامه «همشهری آیه» می‌نویسد: خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد، از سنت‌های پیامبر گرامی اسلام (ص) است و بعد از او، ائمه معصوم (ع) هم به این روش توجه زیادی داشتند و این کار را به عنوان یکی از اولین اقدامات در بدو تولد کودک انجام می‌دادند و به مسلمانان دیگر نیز سفارش می‌کردند وقتی نوزاد به دنیا آمد، حتماً در نخستین زمان ممکن، در گوشش اذان و اقامه خوانده شود.

در جلد 43 کتاب «بحارالانوار» از امام زین‌العابدین (ع) روایت است: «زمانی که پدرم به دنیا آمد، پیامبر (ص) در گوشش اذان را تلاوت فرمود.» در جلد 104 همین کتاب به نقل از آن حضرت نوشته شده: «زمانی که امام حسن (ع) متولد شد، پیامبر (ص) در گوش او اذان و اقامه را قرائت فرمود.» علامه حر عاملی هم روایتی به نقل از مادر امام رضا (ع) نوشته‌اند با این مضمون؛ «وقتی امام رضا (ع) به دنیا آمد، امام کاظم (ع) در گوش راست او اذان گفت و در گوش چپش اقامه».

پیامبر (ص) می‌فرمود: «در گوش راست نوزاد اذان بگویید و در گوش چپش اقامه. زیرا این کار، کودک را از شر شیطان حفظ می‌کند. سپس در گوش او آیة‌الکرسی، سوره‌های فاتحة‌الکتاب، اخلاص، ناس، فلق و آیات آخر سوره حشر را بخوانید». در این خصوص، روایت‌های مستند دیگری به نقل از ائمه (ع) ثبت شده است که همگی آن‌ها مشخص می‌کنند این بزرگواران در زندگی خود، همین شیوه را اجرا و به یاران و دوستان خود نیز توصیه می‌کردند که این گونه عمل کنند و خواندن اذان و اقامه در گوش کودک تازه متولد شده را از یاد نبرند.

پیامبر (ص) می‌فرمود: «در گوش راست نوزاد اذان بگویید و در گوش چپش اقامه. زیرا این کار، کودک را از شر شیطان حفظ می‌کند.

تلقین اسلام در بدو تولد
دلیل اصلی اذان گفتن در گوش کودکی که به تازگی در یک خانواده مسلمان به دنیا آمده، این است که نخستین صدایی که گوش او دریافت می‌کند، اذان و اقامه باشد که شامل توصیف عظمت و بزرگی خداوند متعال است. چون انسان با شهادت دادن به یگانگی خدا، رسالت پیامبر (ص) و امامت حضرت علی (ع)، وارد دایره اسلام و مذهب تشیع می‌شود. به همین دلیل است که به محض تولد یک مسلمان، شعار اسلام در گوش او خوانده و به او تلقین می‌شود؛ همان طور که در زمان مرگ و خروج او از دنیا نیز یگانگی خدا و جمله توحید که ذکر «لااله الاالله» است به او تلقین خواهد شد.

نکته قابل توجه این است که هر چند کودک تازه متولد شده، جملات اذان و اقامه و مفهوم آن را درک نمی‌کند، اما خواندن همین ذکرها بر روح و جسم او اثر می‌گذارد و روحیه مسلمانی او را تقویت خواهد کرد. به همین دلیل لازم است پدران و مادران، این سنت مهم و زیبای اسلامی را که از پیامبر (ص) آموخته‌ایم، مورد توجه داشته باشند.

وقتی شیطان رانده می‌شود

درست است که کودک تازه متولد شده، توان درک مفاهیم والای جمله‌ها و عبارت‌های اذان و اقامه را ندارد، اما نباید با این بهانه، از اجرای این سنت مهم و پسندیده پیامبر (ص) و ائمه معصوم (ع)، غافل شد. زیرا خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد، آثار و برکات بسیار مهمی برای او به همراه دارد که غفلت از آن می‌تواند آسیب‌هایی را متوجه جسم نحیف و روح آسیب پذیر او کند. در همین خصوص، در کتاب «بحارالانوار» روایتی نوشته شده مبنی بر این که پیامبر (ص) فرموده‌اند: «کسی که نوزادی برایش به دنیا می‌آید، در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگوید، بدین ترتیب، شیطان به او آسیب نمی‌رساند».

حکمت گفتن «اذان» و «اقامه» در گوش نوزاد
بنابراین بر اساس روایت‌های اسلامی، یکی از مهم‌ترین آثار خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد، این است که شیطان را از وجود او دور می‌کند. آوردن نام خدای متعال در هر مکانی، موجب فرار شیطان می‌شود. شیطان که در صدد نفوذ به قلب پاک انسان تازه متولد شده است، با آوردن عبارت‌های اذان و اقامه، راهی جز فرار نخواهد داشت.

در این خصوص باید توجه داشته باشیم که بر اساس روایت‌های مستند، شیطان هر لحظه منتظر است انسانی به دنیا بیاید تا او را گمراه کند. طبیعی است چنین انتظاری در خصوص کودکانی که در خانواده‌های مسلمان متولد می‌شوند، بیشتر است. در چنین شرایطی است که خواندن عبارت آرامش بخش اذان و اقامه در گوش نوزاد، شیطان را از گمراه کردن و فریب دادن او ناامید می‌کند. نوزاد نیز در همان لحظات اول ورودش به دنیا با شنیدن اذان و اقامه که ذکر توحید خدا و رسالت پیامبر گرامی اسلام (ص) و امامت حضرت علی (ع) است، دعوت به سوی خداوند متعال و دین اسلام را لبیک می‌گوید و فرصتی برای شیطان باقی نمی‌ماند تا با وسوسه‌ها و وعده‌های پوچ خود، بذر بدی و شر را در دل پاک او بکارد.

آموزش مفاهیم اعتقادی
تربیت کودک، کار پیچیده‌ای است که زمینه آن باید حتی قبل از تولد و نوزادی ایجاد شود. یعنی این طور نیست که وقتی کودک به دنیا آمد و چند ساله شد، تازه آداب اسلامی به او یاد داده شود. یکی از مواردی که زمینه تربیت صحیح اسلامی را در وجود کودک شکل می‌دهد، خواندن اذان و اقامه در گوش اوست. در واقع، خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد، نه تنها پریشانی را از او دور می‌کند و آثار معنوی بسیار خوبی برای او به همراه دارد، بلکه باعث می‌شود کودک با مفاهیم اعتقادی و مذهبی آشنا شود و به مرور زمان، علاقه و انس بیشتری با این مفاهیم برقرار کند.