علائم دندان درآوردن نوزاد _ زمان‌بندی و روش های آرام کردن کودک

دندان درآوردن از چه سنی شروع می‌شود؟

شروع دندان‌درآوردن معمولاً از ۴ تا ۷ ماهگی است. در بعضی نوزادان دندان‌ها زودتر و در برخی دیرتر ظاهر می‌شوند. دندان‌های جلو در فک پایین معمولاً اولین دندان‌هایی هستند که رشد می‌کنند. روند کامل رویش دندان‌های شیری تا حدود ۲.۵ تا ۳ سالگی ادامه دارد.

مراحل رویش دندان‌های شیری

رویش دندان‌های شیری معمولاً با ترتیب زیر اتفاق می‌افتد:

• ۶ تا ۱۰ ماهگی: دندان‌های پیشین مرکزی پایین
• ۸ تا ۱۲ ماهگی: دندان‌های پیشین مرکزی بالا
• ۹ تا ۱۳ ماهگی: دندان‌های پیشین کناری
• ۱۳ تا ۱۹ ماهگی: دندان‌های آسیای اول
• ۱۶ تا ۲۲ ماهگی: دندان‌های نیش
• ۲۵ تا ۳۳ ماهگی: دندان‌های آسیای دوم

این زمان‌ها تقریبی هستند و اختلاف چند ماه کاملاً طبیعی است.

 دندان درآوردن نوزاد از بالا نشانه چیست؟

اگر دندان‌های نوزاد بر اساس زمانبندی معمول رویش نیاورند و مثلاً دندان‌های بالا قبل از دندان‌های پایین رشد کنند، اغلب این موضوع کاملاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد. رویش دندان‌ها می‌تواند در نوزادان متفاوت باشد و ترتیب و زمان‌بندی استاندارد تنها یک الگوی معمول است، نه قاعده قطعی.

عوامل ژنتیکی، تفاوت‌های فردی در رشد لثه و فک، تغذیه و سلامت کلی کودک می‌توانند باعث این اختلاف شوند. تنها در صورتی که تا حدود ۱۸ ماهگی هیچ دندانی ظاهر نشده یا با علائم غیرعادی همراه باشد، مشورت با پزشک لازم است.

بیشتر بخوانید: رابطه هوش و دندان درآوردن نوزاد _ از شایعه تا واقعیت

علت عدم رویش یک یا چند دندان

ممکن است یک یا چند دندان شیری رشد نکنند یا تأخیر داشته باشند. این وضعیت که در اصطلاح پزشکی به آن هیپو دنشی یا عدم رویش دندان گفته می‌شود، معمولاً به دلیل عوامل ژنتیکی یا مشکلات رشد لثه و فک رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، این دندان‌ها به‌صورت طبیعی در زمان بعدی رشد می‌کنند، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به ارزیابی دندان‌پزشکی یا تصویربرداری برای بررسی علت عدم رشد وجود داشته باشد. همچنین برخی اختلالات ژنتیکی یا سندرم‌های نادر می‌توانند باعث عدم رویش دائمی یک یا چند دندان شوند.

 دلایل زود دندان درآوردن نوزاد

زود دندان درآوردن نوزاد معمولاً به عوامل ژنتیکی و ارثی مرتبط است؛ اگر والدین یا نزدیکان نوزاد در سنین پایین دندان‌های شیری خود را درآورده باشند، احتمال دارد کودک نیز زودتر دندان درآورد. علاوه بر ژنتیک، تغذیه مناسب، سطح هورمون‌ها، سلامت کلی نوزاد و حتی وزن هنگام تولد می‌توانند روی زمان رویش دندان تاثیر بگذارند. نوزادانی که رشد سریع‌تری دارند یا سیستم هورمونی آن‌ها فعال‌تر است، ممکن است دندان‌های خود را زودتر از حد معمول تجربه کنند، در حالی که عوامل محیطی و مراقبتی نقش کمتری در این روند دارند.

زود دندان درآوردن نوزاد خوب است یا بد؟

 زود دندان درآوردن نوزاد به‌خودی‌خود خوب یا بد محسوب نمی‌شود؛ این موضوع بیشتر یک ویژگی طبیعی رشد است و تحت تأثیر ژنتیک، تغذیه و عوامل فیزیولوژیک نوزاد است. نوزادانی که زود دندان درمی‌آورند ممکن است کمی ناراحتی و بی‌قراری بیشتری را تجربه کنند، اما این موضوع به سلامت کلی یا رشد جسمی و ذهنی کودک آسیب نمی‌زند. بنابراین نگرانی از بابت زود یا دیر دندان درآوردن معمولاً بی‌مورد است، مگر اینکه با مشکلات دیگر مثل کمبود مواد معدنی یا بیماری‌های خاص همراه باشد که در این صورت باید با پزشک مشورت شود.

دلایل دیر دندان درآوردن نوزاد

دیر دندان درآوردن نوزاد معمولاً به عوامل ژنتیکی و خانوادگی مرتبط است؛ اگر والدین یا بستگان نزدیک کودک دندان‌های خود را دیر درآورده باشند، احتمالاً نوزاد نیز روند مشابهی خواهد داشت. علاوه بر ژنتیک، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند کلسیم و ویتامین D، مشکلات تغذیه‌ای، وزن پایین هنگام تولد، برخی اختلالات رشد یا بیماری‌های مزمن می‌توانند باعث تاخیر در رویش دندان شوند. در بیشتر موارد، دیر دندان درآوردن نوزاد بدون عارضه جدی است، اما در صورت عدم ظاهر شدن دندان‌ها تا حدود ۱۸ ماهگی، مشورت با پزشک توصیه می‌شود.

بیشتر بخوانید: مراحل رشد نوزاد تا یک سالگی ـ راهنمای کامل ماه به ماه

چه کار کنیم نوزاد زودتر دندان درآورد؟

در واقع، زمان رویش دندان‌ها بیشتر تحت تاثیر ژنتیک و عوامل فیزیولوژیک نوزاد است و نمی‌توان آن را به‌طور طبیعی جلو انداخت. هیچ روش علمی اثبات‌شده‌ای وجود ندارد که بتواند باعث شود نوزاد زودتر دندان دربیاورد.

با این حال، مراقبت‌های عمومی می‌توانند روند رشد سالم دندان‌ها را حمایت کنند:

• تغذیه مناسب: دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر و ویتامین D از طریق شیر مادر یا مکمل‌های توصیه شده.
• مراقبت از لثه‌ها: ماساژ آرام لثه با گاز استریل یا مسواک انگشتی نرم، که باعث تحریک طبیعی لثه می‌شود.
• سلامت کلی نوزاد: توجه به خواب، رشد و سلامت عمومی کودک، زیرا رشد طبیعی بدن به رویش دندان‌ها کمک می‌کند.

نکته مهم این است که تلاش برای تسریع مصنوعی دندان درآوردن نوزاد توصیه نمی‌شود، زیرا فشار، دارو یا روش‌های غیرعلمی می‌توانند باعث آسیب به لثه و دندان‌های آینده شوند.

دندان درآوردن نوزاد چند روز طول می‌کشد؟

فرآیند درآمدن هر دندان نوزاد معمولاً چند روز تا چند هفته طول می‌کشد. در بیشتر نوزادان، دندان از زمانی که نوک آن زیر لثه دیده می‌شود تا کامل بیرون آمدن، حدود ۳ تا ۷ روز طول می‌کشد، اما گاهی این روند می‌تواند تا ۲ هفته ادامه پیدا کند. شدت و مدت ناراحتی لثه‌ها در این دوران متفاوت است و برخی نوزادان بی‌قراری بیشتری دارند، در حالی که برخی دیگر تقریبا بدون مشکل دندان در می‌آورند.

 تفاوت دندان درآوردن در نوزاد دختر و پسر

به طور کلی، تفاوت محسوسی بین زمان یا نحوه دندان درآوردن در نوزاد پسر و دختر وجود ندارد. مطالعات پزشکی نشان داده‌اند که هر دو جنس روند مشابهی را طی می‌کنند و تفاوت‌ها بیشتر به اختلاف‌های فردی و ژنتیکی مربوط است تا جنسیت.

برخی تحقیقات کوچک نشان داده‌اند که دختران ممکن است کمی زودتر از پسران دندان درآورند، اما این اختلاف معمولاً چند هفته است و از نظر بالینی اهمیت زیادی ندارد. بنابراین والدین نباید جنسیت کودک را عامل تعیین‌کننده در انتظار رویش دندان در نظر بگیرند، بلکه توجه به رشد طبیعی و نشانه‌های سلامت کلی نوزاد اهمیت دارد.

علائم دندان درآوردن نوزاد

بروز علائم، شدت و مدت آن در هر نوزاد متفاوت است، اما نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:

• افزایش بزاق: نوزاد هنگام دندان‌درآوردن معمولاً بزاق بیشتری تولید می‌کند که ممکن است باعث خیس شدن لباس یا تحریک پوست اطراف دهان شود.
• جویدن اجسام: فشار روی لثه باعث می‌شود کودک تمایل داشته باشد هر چیزی را بجود تا از این احساس خلاص شود.
• بی‌قراری و گریه: التهاب لثه و فشار دندان می‌تواند باعث بی‌تابی شود. برخی نوزادان، به‌خصوص شب‌ها، ناآرام‌تر هستند.
• کم‌خوابی: بی‌قراری شبانه و خواب‌های کوتاه‌تر از الگوهای رایج این دوره است.
• اشتهای کمتر: برخی نوزادان به‌دلیل درد لثه تمایل کمتری به شیر خوردن نشان می‌دهند، اما معمولاً این کاهش شدید و طولانی نیست.
• ورم یا قرمزی لثه: لثه‌ها ممکن است متورم یا کمی برجسته شوند؛ گاهی حتی نوک سفید دندان زیر لثه دیده می‌شود.
• مالیدن گوش یا گونه: این رفتار به دلیل ارجاع درد از لثه‌ها به صورت و گوش مشاهده می‌شود.

آیا دندان‌درآوردن با تب همراه است؟

در این دوران ممکن است دمای بدن کمی بالاتر از حد معمول باشد اما تب واقعی یا بالا معمولاً ناشی از سرماخوردگی، ویروس‌ها یا دلایل دیگر است. تب بالاتر از ۳۸ درجه، نشانه دندان‌درآوردن محسوب نمی‌شود.

 تغییر رنگ مدفوع هنگام دندان درآوردن

در طول دوران دندان درآوردن، برخی والدین تغییرات جزئی در مدفوع نوزاد را مشاهده می‌کنند، اما این تغییر معمولاً خفیف و موقت است. مدفوع ممکن است کمی شل‌تر یا رنگ آن کمی روشن‌تر شود که اغلب به دلیل افزایش بزاق و بلع بیشتر آن یا تغییرات جزئی در تغذیه نوزاد است. این تغییرات معمولاً کوتاه‌مدت هستند و نیاز به نگرانی ندارند، اما اگر مدفوع نوزاد دارای اسهال شدید، خون، مخاط زیاد یا تغییر رنگ غیرعادی طولانی باشد، بهتر است با پزشک مشورت شود تا سایر علل احتمالی بررسی شود.

 چه چیزهایی علائم دندان‌درآوردن نیست؟

دندان‌درآوردن می‌تواند باعث بی‌قراری شود، اما تب بالا، اسهال شدید یا استفراغ علائم معمول این روند نیستند. اگر نوزاد این نشانه‌ها را دارد، بهتر است پزشک وضعیت را ارزیابی کند.

 دندان درآوردن نوزاد و اسهال

در دوران دندان درآوردن، برخی والدین متوجه شل‌تر شدن مدفوع یا اسهال خفیف در نوزاد می‌شوند، اما مطالعات نشان می‌دهند که دندان‌درآوردن به‌طور مستقیم باعث اسهال شدید نمی‌شود. شل شدن مدفوع معمولاً به دلیل افزایش بزاق و بلع آن، تغییرات جزئی در تغذیه یا تحریک لثه است و کوتاه‌مدت است. اگر نوزاد دچار اسهال شدید، مداوم، همراه با تب یا خون در مدفوع باشد، این نشانه‌ای از بیماری دیگر است و باید حتماً توسط پزشک بررسی شود.

روش‌های کاهش ناراحتی نوزاد در دوران دندان درآوردن

با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید درد دندان نوزاد را به مقدار زیادی کاهش دهید:

 استفاده از دندان‌گیر

دندان‌گیرهای سیلیکونی یا ژلی که در یخچال سرد شده باشند، فشار و خارش لثه را کاهش می‌دهند. بهتر است از مدل‌هایی که در فریزر کاملاً یخ می‌زنند استفاده نشود چون برای لثه خیلی سفت هستند.

بیشتر بخوانید: دندانگیر برای نوزادان، بهترین جنس کدام است؟

 ماساژ لثه‌ها

شستن دست‌ها و ماساژ آرام لثه کودک می‌تواند درد را به شکل چشمگیری کاهش دهد. این روش یکی از قدیمی‌ترین و موثرترین راه‌هاست.

 کمپرس سرد

یک پارچه تمیز و خنک یا قاشق سرد می‌تواند التهاب لثه را کمتر کند.

 توجه بیشتر و آرام‌سازی

توجه کردن، نوازش و بازی‌های آرام گاهی بیشترین تاثیر را روی کاهش بی‌قراری دارند.

 داروها

اگر کودک خیلی بی‌قرار باشد، پزشک ممکن است استفاده موردی از استامینوفن مناسب سن را توصیه کند. مصرف ژل‌های بی‌حس‌کننده موضعی برای نوزادان معمولاً پیشنهاد نمی‌شود و باید با نظر پزشک باشد.

 غذاهای مناسب برای نوزاد در دوران دندان‌درآوردن

در دوران دندان درآوردن، نوزاد معمولاً لثه‌های حساس و کمی متورم دارد، بنابراین غذاهای نرم، سرد و قابل جویدن بهترین انتخاب هستند. این غذاها هم التهاب لثه را کاهش می‌دهند و هم کودک را راحت‌تر تغذیه می‌کنند. نمونه‌های مناسب عبارت‌اند از:

• پوره میوه‌های خنک: سیب، گلابی، موز یا هلو که تازه له شده و سرد شده باشند.
• ماست ساده و خنک: نرم و قابل بلع، به کاهش التهاب لثه کمک می‌کند.
• خیار یا هویج نرم و سرد: تکه‌های کوچک و نرم که فشار لثه را کاهش می‌دهند (برای نوزادانی که توانایی جویدن دارند).
• غذاهای پوره‌شده و نرم دیگر: مثل پوره سبزیجات یا سیب‌زمینی پخته شده و له شده.
• بیسکویت‌های مخصوص نوزاد یا دندان‌گیر خوراکی: بعضی از مدل‌ها بافتی مناسب دارند و جویدن آن‌ها باعث آرامش لثه می‌شود.

از دادن غذاهای سفت یا بسیار گرم و تند در این دوران خودداری کنید تا لثه‌های حساس کودک تحریک نشوند.

 مراقبت از دندان‌های تازه روییده

از لحظه‌ای که اولین دندان ظاهر می‌شود، باید مراقبت از آن آغاز شود. می‌توان از گاز استریل یا مسواک انگشتی نرم برای پاک کردن دندان‌ها استفاده کرد. بهتر است مصرف مواد شیرین محدود شود تا خطر پوسیدگی دندان در سال‌های اول کاهش یابد.

رعایت قانون ۲ ۲ ۲ نیز ضروری است:

 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

مراجعه به پزشک زمانی ضروری است که:

• نوزاد تب بالا دارد

• اسهال شدید یا استفراغ طولانی دیده می‌شود

• علائم غیرعادی مانند بثورات پوستی گسترده وجود دارد

• نوزاد به‌طور غیرمعمول بدخلق و بی‌قرار است

• سن کودک از حد معمول دندان‌درآوردن گذشته اما هیچ دندانی درنیامده است

سخن پایانی

دندان‌درآوردن دوران طبیعی رشد است و بیشتر نوزادان آن را با بی‌قراری متوسط پشت سر می‌گذارند. شناخت علائم طبیعی، تمایز آنها از نشانه‌های بیماری، و آشنایی با روش‌های ساده و خانگی برای کاهش ناراحتی، والدین را در عبور از این مرحله کمک می‌کند. مراقبت از دندان‌های تازه روییده، نقش مهمی در سلامت دهان و دندان در سال‌های بعد دارد.