رفلاکس نوزادان چیست؟

زمانی که شیری را که کودک قورت داده است (چه از سینه و چه شیر خشک ) دوباره در مری بالا می‌آید و به دهان او باز می‌گردد رفلاکس اتفاق افتاده است. همان طور که بارها دیده اید ،این عمل در شیرخواران بسیار متداول بوده و معمولا باعث نگرانی والدین نمیشود.البته باید بدانیم ،اسیدی که در معده کودکان وجود دارد وبه هضم غذای آنها کمک می‌کند هم همراه شیر به مری بازمیگردد و همانطور که ترش کردن در بزرگسالان موجب ناراحتی میشود ، کودکان نیز در نتیجه این برگشت غذایی اذیت می‎‌شوند اما این ناراحتی خیلی سریع و خودبه‌خود برطرف می‌شود.در حقیقت رفلاکس در کودکان تا سن ۴ ماهگی طبیعی است و نمی‌توان آن را بیماری به‌شمار آورد. تقریبا نیمی از نوزادان در سه ماه نخست زندگی، یک یا دوبار در روز دچار رفلاکس معده می‌شوند و درصد بسیار کمی از نوزادان دچار رفلاکس مزمن هستند که برای آنها مشکل ایجاد می‌کند.

چه چیزی موجب رفلاکس نوزادان می‌شود؟

همان طور که میدانید مری به شکل یک لوله است که مانند کانال ارتباطی بین معده و دهان عمل میکند.در انتهای این لوله و جایی که به معده متصل میشوذد،دریچه ای وجود دارد که بعد از گذشتن غذا از این دریچه و ورود غذا به معده،با بسته شدن مانع از خروج غذا از معده به مری میشود.حال در نوزادان به علت این که هنوز این دریچه کامل نشده است و عملکرد صحیح ندارد، شیر بعد از گذشتن از این دریچه و بعد از پر شدن معده به سمت مری برمیگردد و گاهی حتی تا دهان بالا میآید. ظرفیت معده نوزادان چند روزه به اندازه یک تیله کوچک است. در روز دهم، به اندازه یک توپ پینگ-پونگ رشد می‌کند و بزرگ می‌شود. دریچه مری و معده نیز در طول این زمان قوی‌تر می‌شود. به این مفهوم که هر چه این اندام بیشتر رشد می‌کنند و قوی‌تر می‌شوند، مشکل رفلاکس نوزادان نیز کم‌تر می‌شود تا حدی که در حدود ماه‌های 10 تا 12، فقط 5 درصد از کودکان دچار رفلاکس می‌شوند.

البته گاهی مشکل رفلاکس در کودکان در نتیجه ضعیف بودن عملکرد سیستم گوارشی است. در این مواقع، غذا برای مدت طولانی در معده باقی می‌ماند و باعث برگشت و رفلاکس میشود.هم چنین کودکانی که به غذای خاصی حساسیت دارند نیز به علت عدم پذیرش آن غذا توسط دستگاه گوارش ممکن است دچار استفراغ و برگرداندن غذا شوند مثل حساسیت به شیر گاو. باید توجه داشت اگر بالا آوردن شیر در نوزادان ناشی از رفلاکس نباشد، می‌تواند نشانه ابتلا به یک بیماری عفونی یا نوعی حساسیت غذایی باشد که معمولا در چنین حالتی این وضعیت بلافاصله پس از خوردن غذا اتفاق نمی‌افتد و چند ساعت پس از خوردن شیر، نوزاد به چنین وضعیتی مبتلا می‌شود.

مشکلاتی نظیر سرفه، کاهش وزن و بی‌اشتهایی از علائم و نشانه‌های ابتلا به رفلاکس است که گاه موجب ترشح بیش از حد بزاق، گریه غیرعادی و تحریک‌پذیری نوزاد خواهد شد.

علائم رفلاکس نوزادان چیست؟

کودکتان بعد از هر بار شیرخوردن ممکن است مقدار کمی شیر را بالا بیاورد یا دچار سکسکه شود.

اگر برگشت محتویات معده، از معده به داخل مری زیاد تکرار شود یا پایدار بماند به علت خاصیت اسیدی محتویات معده، تماس این مواد با بافت مری باعث سوزش و ا یجاد التهاب در بافت مری (ازوفاژیت) خواهد شد که در این شرایط است که شیرخوار بی قرار و تحریک‌پذیر می‌شود به طوری که گریه‌های طولانی‌مدت شیرخوار که به درمان با داروهای ضدکولیک مثل گریپ میکسچر یا دایمتیکون جواب نمی‌دهد در برخی موارد بعلت ریفلاکس و التهاب مری ناشی از آن است.

شیرخوار مبتلا به ریفلاکس سر را به عقب برمی‌گرداند و از شیرخوردن امتناع می‌کند و در صورتی که شیر بخورد، پس از زمان کوتاهی، از شیرخوردن دست می‌کشد و بی‌قراری می کند.این نوزادان به گونه ای این عمل را تکرار می‌کنند که مادر و اطرافیان نمی‌دانند که واقعاً شیرخوار گرسنه است یا تمایلی به شیرخوردن ندارد. وجود ریفلاکس در چنین شیرخواری دیگر فیزیولوژیک و طبیعی نیست و باید هر چه سریعتر درمان شروع شود در غیر این صورت نوزاد دچار کاهش وزن و عدم وزن‌گیری مناسب خواهد شد.

بازگشت اسید معده باعث به وجود آمدن ناراحتی های تنفسی نیز می شود زیرا شیر ممکن است به راه تنفسی کودک وارد شود.

چگونه می‌توان از رفلاکس جلوگیری کرد؟

در حالت عمودی به کودک شیر بدهید.

پس از هر بار شیر دادن، حدود 20 تا 30 دقیقه کودک را در حالت عمودی در آغوش نگه‌دارید.

به مقدار کم اما وعده‌های بیشتر به نوزاد شیر بدهید. برای پیشگیری از ایجاد ریفلاکس در نوزاد بهتر است یکبار در میان شیردهی و یک بار در پایان آن باد گلوی بچه را بگیرید و پس از شیرخوردن، شیرخوار را به آهستگی جابجا کنید و هنگام در آغوش گرفتن کودک به شکم او فشار نیاورید.

بهترین وضعیت خواباندن شیرخواری که ریفلاکس دارد، خواباندن به روی شکم یا دمر خواباندن است که این حالت می‌بایست با توجه به خطر مرگ ناگهانی شیرخوار در هنگام روز و در زمانی که مادر بر بالین او حاضر است انجام شود و برخی از پزشکان نیز خواباندن به پهلوی چپ در هنگام شب را توصیه می‌کنند.

اگر با شیشه کودک را تغذیه می‌کنید، هر دو سه دقیقه یک‌بار در میان شیرنوشیدن، اجازه دهید بادگلو کند. در ضمن، مطمئن شوید که سوراخ نوک پستانک شیشه خیلی باز نیست. اگر این‌طور باشد شیر با مقدار و سرعت بیشتر وارد دهان نوزاد می‌شود و می‌تواند موجب رفلاکس شود.

چه زمانی رفلاکس طبیعی نیست و باید کودک را نزد پزشک ببریم؟

همان‌طور که قبلا نیز اشاره کردیم، برگرداندن مقدار کمی شیر پس از هر تغذیه کاملا طبیعی است. اما اگر موارد زیر را در فرزند خود مشاهده کردید، باید با پزشک مشورت کنید.

- داشتن رفلاکس‌های مداوم و پی‌درپی

- داخلاقی در طول شیر نوشیدن یا پس از آن، گریه و خم کردن کمر

- بالا آوردن های پی‌درپی و به مقدار زیاد دست‌کم دوساعت پس از هر بار شیر نوشیدن

- امتناع از شیر نوشیدن اما مکیدن پستانک (اگر استفاده می‌کنید)

آیا برای رفلاکس درمانی وجود دارد؟

اگر رفلاکس معده نوزاد شما شدید است احتمالا پزشک موارد زیر را توصیه خواهد کرد.

اضافه کردن غلیظ‌ کننده به شیر

می‌توانید با اضافه کردن غلیظ‌کننده به شیر مادر یا شیرخشک به مدت دو هفته تا اندازه‌ای از رفلاکس معده جلوگیری کنید. البته این کار را نباید سرخود انجام داد و حتما باید با تجویز پزشک آن را استفاده کنید. داروخانه‌ها نیز بدون نسخه آن را عرضه نمی‌کنند.

قطع کردن شیر گاو

نشانه‌های حساسیت به شیر گاو بسیار مشابه نشانه‌های رفلاکس است. تا ۴۰ درصد از موارد همین حساسیت به شیر گاو موجب ایجاد رفلاکس می‌شود. مادرانی که از سینه خود به نوزاد شیر می‌دهند، احتمالا باید نوشیدن شیر گاو یا غذاهایی که حاوی شیر گاو است را از برنامه غذایی خود حذف کنند.

مصرف داروی ضداسید مخصوص نوزادان

اگر موارد مذکور چاره‌ساز نبودند، ممکن است پزشک برای نوزاد، داروی ضد اسید معده تجویز کند. البته این دارو تضمینی برای درمان رفلاکس به شمار نمی‌رود.

تاثیر رژیم غذلیی مادر بر رفلاکس نوزاد

گفته شد که رفلاکس در نوزادان طبیعی است، اما مصرف مواد غذایی نفاخ و آلرژن توسط مادر می تواند رفلاکس نوزاد را تشدید کرده و موجب درد و ناراحتی شود.

مادران این نوزادان باید از مصرف مواد غذایی نفاخ مانند انواع کلم (مخصوصاٌ کلم خام)، گندم، تخم مرغ، سویا، انواع مغزها (مخصوصاً بادام زمینی)، ماهی، و غذاهای پر چرب اجتناب کنند.میوه هایی نظیر موز، انجیر، نارگیل، و سبزیجاتی مانند گوجه فرنگی، خیار، کلم، و ریواس ،انواع مرکبات نظیر لیمو و آبلیمو، سرکه، سس های حاوی سرکه، و آلو نیز مواد آلرژن دارند و میتواند در بعضی افراد ایجاد آلرژی کنند. نوشیدنی هایی نظیر نوشابه، قهوه، چای، و شیر نیز می توانند از جمله مواد آلرژن باشند.

از آنجایی که این مواد برای همه افراد آلرژتن نیستند، برای اینکه متوجه شوید که مصرف این مواد غذایی برای نوزاد شما ایجاد مشکل می کنند یا نه، بهتر است در ابتدا مصرف این مواد را قطع کنید. 4 روز یا یک هفته بعد این مواد را به صورت موردی مصرف کنید. اگر پس از گذشت 2 روز هیچ نشانه ای در نوزاد مشاهده نکردید، می توانید آن مواد غذایی را به رژیم غذایی خود بازگردانید و با خیال راحت مصرف کنید. اما اگر نوزاد احساس ناراحتی کرد، آن مواد غذایی برای او مضر هستند و باید از رژیم غذایی مادر و کودک حذف شوند.

رعایت نکات زیر میتواند کمک کننده باشد

- بهتر است مادران کودکان رفلاکسی،حجم وعده غذایی خود را کاهش داده و تعداد وعده ها را افزایش دهند.

- همراه با غذا لبنیات مصرف نکنید.

- شام را زودتر و حدود ۲ الی ۳ ساعت پیش از خواب بخورید.

- بلافاصله بعد از غذا نخوابید.

- از آلودگی، و دود انواع دخانیات دوری کنید.

- سعی کنید از مواد عطری و یا اسپری های خشبو کننده هوا در منزل استفاده نکنید.

- مادران کودکان مبتلا به رفلاکس همیشه فکر میکنند که بوی شیر ترشیده میدهند و این موضوع ممکن است باعث آزار و دلخوری آنان شود.همیشه با خود چند تکه حوله یا پارچه تمییز داشته باشید تا هنگام در آغوش گرفتن کودک آنرا روی شانه خود بیندازید و از ریختن شیر روی لباس وشانه تان جلوگیری کنید.در ضمن همراه داشتن چندین دست لباس و ملحفه برای کودکتان را فراموش نکنید.در هر حال به یاد داشته باشید که این مشکل قابل حل و گذراست.