ورم سر نوزاد، علتش پس از زایمان طبیعی

فشار‌های ناشی از عبور نوزاد از کانال زایمان موجب ورم سر نوزاد می‌شود. این عارضه نیاز به درمان خاصی ندارد و ظرف چند روز برطرف می‌شود. ورم سر نوزاد نباید با سفالوهماتوما اشتباه گرفته شود.
گذار از رحم و کانال زایمان و ورود به این جهان موجب تغییراتی در اندام‌های نوزاد می‌شود. یکی از این تغییرات ورم سر نوزاد است. اما دلایل و علائم آن چیست؟ آیا عوارضی دارد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ برای آگاهی بیشتر نسبت به این امور با ما در این مطلب همراه باشید.

ورم سر نوزاد چیست؟
"Capuced succedaneum" یا ورم سر نوزاد، به معنای تورم پوست سر نوزاد است که پس از زایمان به صورت یک توده روی سر نوزاد مشاهده می‌شود. ورم سر نوزاد در این شرایط نگران کننده نیست و به علت فشار بر روی سر نوزاد در هنگام زایمان ایجاد شده است. این تورم آسیب به مغز یا استخوان‌های جمجمه را نشان نمی‌دهد. اما ممکن است منجر به مسائل دیگر مانند زردی در نوزادان شود.
اگر چه ظاهر و نشانه‌های ورم سر نوزاد مشابه سفالوهماتوما (تورم جمجمه) است، اما نباید با آن اشتباه گرفته شود. سفالوهماتوما شرایطی است که موجب به خونریزی در زیر پوسته سر می‌شود.

علت ورم سر نوزاد چیست؟
در فرایند زایمان، اعمال فشار طولانی مدت از گردن رحم و دیواره واژن بر سر نوزاد باعث تورم، پف کردن و کبودی می‌شود. تمام این‌ها علائم نشانگر Capuced succedaneum هستند. زایمان طولانی و سخت، همراه با فشار زیاد می‌تواند موجب بروز این وضعیت شود. استفاده از مکش یا مکش خلاء نیز احتمال بروز این نوع تورم را در نوزادان افزایش می‌دهد.
در شرایطی که غشای آمنیوتیک زود پاره شود (پاره شدن کیسه آب) نیز احتمال بروز ورم سر نوزاد وجود دارد. در برخی موارد، اگر غشاء آمنیوتیک خیلی زود پاره شود و یا مایع آمنیوتیک کمی داخل آن باشد، استخوان‌های لگن مادر روی سر نوزاد فشار وارد می‌کنند. در نتیجه، موجب بروز ورم سر نوزاد پیش از تولد می‌شوند که در سونوگرافی نیز دیده می‌شود.
به طور کلی، هرچه کیسه مایع آمنیوتیک دیرتر پاره شود و مدت زمان بیشتری در اطراف سر نوزاد باشد، احتمال بروز ورم سر نوزاد کمتر است.

علائم ورم سر نوزاد چیست؟
نشانه اصلی Capuced succedaneum؛ تورم زیر پوسته سر است. پوست سر متورم و نرم است و با فشار دادن تو می‌رود. ورم سر نوزاد ممکن است در یک طرف سر باشد و یا در خط میانی سر گسترده شده باشد. تورم معمولا در آن قسمت از جمجمه نوزاد که زودتر از کانال زایمان خارج می‌شود، دیده می شود.
ممکن است اندکی تغییر رنگ یا کبودی در محل تورم وجود داشته باشد، اما به اندازه سفالوهماتوما نیست. هنگامی که تورم از بین رفت، ممکن است متوجه شوید که سر نوزاد کمی تغییر شکل داده است. این تغییر شکل به علت فشار روی استخوان‌های سر در طول زایمان است. اما نگران نباشید، این شرایط با گذشت زمان از بین می‌رود. زیرا استخوان‌های سر نوزاد هنوز سخت نشده‌اند و می‌توانند بدون بروز آسیبی تغییر شکل دهند.
معاینه فیزیکی نوزاد تازه متولد شده تمام اطلاعات مورد نیاز را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

کنترل وضعیت سلامت نوزاد پس از تولد چگونه است؟
به محض اینکه نوزاد متولد شد، پرستار یا پزشک متخصص کودک، وضعیت سلامتی او را بررسی می‌کند. این بررسی " تست آپگار Apgar Test " نام دارد که به نام پدیدآورنده آن، خانم " ویرجینا آپگار" شناخته شده است. این آزمایش ظرف ۵ دقیقه اول تولد نوزاد انجام می‌شود. اطلاعات این آزمایش به پزشکان و متخصصان کمک می‌کند تا بفهمند که کودک نیاز به اقدامات پزشکی کمکی دارد تا با محیط جدید سازگار شود یا خیر.
در تست آپگار موارد زیر بررسی می‌شوند:
- ضربان قلب
- تنفس
- کشیدگی عضلات
- واکنش‌های کودک
- رنگ بدن و ظاهر نوزاد
این آزمایش فقط نشان دهنده وضعیت عمومی سلامتی کودک به هنگام تولد است و نمی‌تواند پیش بینی کند او در آینده با مشکلاتی روبرو خواهد شد یا خیر؟
نمره آپگار
در این آزمایش به هر دسته ای، نمره از صفر تا ۲ داده می‌شود. نمره ۲ نشان دهنده پاسخ خوبی از یک ناحیه اندازه گیری شده است. برای مثال اگر ضربان قلب نوزاد بیش از ۱۰۰ ضربه در دقیقه باشد، نمره ۲ می‌گیرد.
نمره ۲ به تنفس خوب، فعالیت بدنی زیاد، گریه‌های قوی و رنگ صورتی بدن نیز تعلق می‌گیرد. سپس نمرات با هم جمع می‌شوند و نمره نهایی (از ۱۰ نمره) اعلام می‌شود.
بیشتر نوزادان در تست آپگار نمره‌ای بالای ۷ می‌گیرند. البته موارد اندکی نیز نمره کامل ۱۰ را به دست می‌آورند. اگر عدد آپگار نوزاد در بیشتر موارد پایین باشد (مانند داشتن تنفس ضعیف و نامنظم، شربان قلب پایین، شلی اندام‌ها و رنگ پریدگی پوست) به او اکسیژن داده می‌شود. اگر پس از کمک‌های پزشکی، نمره آپگار نوزاد بازهم پایین باشد، او نیازمند مراقبت‌های ویژه پزشکی است.

آیا درمان خاصی برای ورم سر نوزاد وجود دارد؟
خیر. ورم سر نوزاد معمولا در عرض چند روز پس از تولد از بین می‌رود. هر گونه تلاش برای تخلیه مایع از پوست سر می‌تواند منجر به مسائل دیگر مانند عفونت شود.

عوارض احتمالی ورم سر نوزاد چیست؟
کبودی و ورم سر نوزاد ممکن است خطر ابتلا به زردی را در نوزاد افزایش دهد. زردی ناشی از افزایش سطح بیلی روبین در خون است که موجب زردی پوست نوزاد می‌شود. با توجه به اعلام کلینیک مایو Mayo clinic، زردی نوزاد معمولا در طول دو تا سه هفته بدون درمان، از بین می‌رود. گاهی اوقات زردی درمان نشده نوزادان موجب بروز مشکلات جدی می‌شود، به همین دلیل بهتر است هر گونه نگرانی پیرامون زردی نوزاد را با پزشک در میان بگذارید.
اگر زردی نوزادتان ظرف چند هفته بهبود نیافت، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است برای تعیین علت اصلی زردی نوزاد، انجام آزمایش خون ضروری باشد.

جمع بندی
ورم سر نوزاد در زایمان‌های طبیعی و به علت بروز فشار به سر نوزاد در کانال زایمان ایجاد می‌شود.
ورم سر نوزاد معمولا بدون درمان خاصی بهبود می‌یابد و عوارض جانبی طولانی مدت ندارد. تورم با گذشت چند روز پس از تولد نوزاد کاهش می‌یابد و پوسته سر حالت طبیعی پیدا می‌کند.
سر بزرگ یا متورم نشانه اصلی این شرایط است. پزشک با بررسی جسمی نوزاد پس از زایمان، قادر به تشخیص این وضعیت است و می‌تواند آن را کنترل کند.