الگوی حرکتی نوزادان

جام جم: وقتی‌کودکی متولد می‌شود از اولین حرکت‌های سر و گردن و دست و پا تا راه رفتن و دویدن در الگوی رشد نوزاد، شاخص مهمی به شمار می‌آید و والدین باید اطلاعات دقیقی از الگوی حرکتی نوزادان داشته باشند تا بتوانند از رشد مناسب نوزاد خود اطمینان حاصل کنند. گرچه هر نوزادی که به دنیا می‌آید منحصر به فرد است، اما همه آنها از یک الگوی حرکتی یکسان برخوردارند که از لحاظ زمانی کمی با هم فرق می‌کنند ولی با اختلاف نهایتا یکی دو ماه و نه بیشتر. به گفته دکتر بدوحی، شیرخوار از بدو تولد دارای عمل‌ها و عکس‌العمل‌های مخصوصی است، مثل جستجوکردن پستان مادر و گرفتن آن با دهان، چنگ زدن (یعنی هر شیء که در کف دست نوزاد قرار دهید محکم می‌گیرد)، مکیدن یعنی هر چیزی در دهان نوزاد قرار گیرد شروع به مکیدن آن می‌کند و بسیاری از رفلکس‌های دیگر که پزشکان کودک با امتحان کردن آنها می‌توانند به سلامت و تکامل عصبی عضلانی شیرخوار پی ببرند. این متخصص ادامه می‌دهد معمولا تا قبل از ۲ ماهگی شیرخوار نگاه مستقیم و بدون منظور و گاه لبخند بدون منظور دارد و اگر روی شکم خوابانده شود می‌تواند سر خود را بلند و به مقابل نگاه کند و تا قبل از ۴ ماهگی اگر بازوهای شیرخوار را بگیریم سر به عقب می‌افتد که این حالت در ۴ ماهگی تکامل یافته و شیرخوار سر را کنترل می‌کند.

گرچه هر نوزادی که به دنیا می‌آید منحصر به فرد است، اما همه آنها از یک الگوی حرکتی یکسان برخوردارند که از لحاظ زمانی کمی با هم فرق می‌کنند ولی با اختلاف نهایتا یکی دو ماه و نه بیشتر. از دو سه ماهگی کم‌کم شروع به تعقیب با نگاهش می‌نماید و لبخند با منظور می‌زند یعنی وقتی به چهره شما نگاه می‌کند با حرکات سر شما شروع به خندیدن می‌کند. در 3 ماهگی اگر کف پاهای کودک را زمین بگذارید به پاها فشار آورده و آنها را مستقیم نموده و کمی می‌ایستد و در 4 ماهگی گردن نوزاد سفت می‌شود و می‌تواند گردنش را کنترل کند یعنی گردن لق نمی‌زند و وقتی نوزاد را بغل می‌کنیم گردن را صاف نگه می‌دارد و وقتی دستان شیرخوار را که در حالت خوابیده است، بگیریم و بلند کنیم سر همراه تنه بلند می‌شود. به گفته کارشناسان نوزاد در سن سه چهار ماهگی دست‌ها را به دهان برده و بررسی می‌کند و اگر روی شکم بخوابانید سر و سینه را بالا نگه می‌دارد و به اطراف نگاه می‌کند و این حرکات تا 5 ماهگی تکمیل می‌شود. شیرخوار از سن پنج شش ماهگی بتدریج شروع به غلتیدن می‌کند و در 7 ماهگی در صورتی که به حالت نشسته قرار گیرد تعادل ندارد و از پهلو یا عقب خواهد افتاد. ولی در 8 ماهگی تعادل برقرار شده و شیرخوار نشستن را یاد گرفته و اگر اشیایی در جلوی کودک قرار گیرد آنها را برمی‌دارد و به دهان می‌برد. در این سن می‌تواند قاشق را به دهان ببرد و لیس بزند و تکان دادن دست به صورت بای بای را یاد می‌گیرد.

دکتر بدوحی ادامه می‌دهد: در ۹ ماهگی شیرخوار شروع به خزیدن می‌کند، البته مادرانی که زیاد شیرخوار خود را بغل می‌کنند این فرصت را از شیرخوار ‌گرفته و اجازه تلاش برای خزیدن یا چهار دست و پا رفتن را از شیرخوار می‌گیرند و مسلما شیرخوار این مهارت را بدست نمی‌آورد. در سن ۱۰ ماهگی اکثر شیرخواران شروع به چهار دست و پا رفتن می‌کنند و خود را به اشیای مورد توجه خود در اطرافش می‌رساند و سپس بتدریج سعی می‌کند از پایه مبل بالا رفته و کم‌کم تا ۱۱ ماهگی کنار مبل ایستاده و در لبه آن شروع به حرکت می‌کند. اغلب شیرخواران در یک سالگی به تنهایی چند لحظه ایستاده و چند قدم شروع به راه رفتن می‌کنند که تا ۱۴ ماهگی مهارت راه رفتن را کسب می‌کنند. یکی از بزرگ‌ترین کمک‌ها به نوزادان برای این‌ که بتوانند زودتر حرکت کنند این که آنها را زیاد بغل نگیریم.

چگونه‌حرکت نوزادمان ‌را مدیریت کنیم؟

یکی از بزرگ‌ترین کمک‌ها به نوزادان برای این‌ که بتوانند زودتر حرکت کنند این که آنها را زیاد بغل نگیریم. دکتر بدوحی در این باره می‌گوید: در مورد بغل کردن شیرخوار باید بدانیم در ماه‌های اول لازم است به نیاز‌های او سریعا پاسخ داده و بغل کردن و نوازش شیرخوار و آرامش بخشیدن به او و بر طرف کردن نیاز‌های طفل ولی از 6 ماهگی به بعد باید زود به خواسته شیرخوار یعنی بغل کردن پاسخ نداد و باید فرصت داد تا شیرخوار خود را با اسباب‌بازی سرگرم کند و زمانی طولانی بغل کردن را به صورت عادت فرا نگیرد تا سعی کند غلت بزند و حرکت کند. نشاندن نوزادان 6 ماهه به بالا، به صورتی که دورشان بالش بگذارید تا نیفتند، هم می‌تواند به زودتر نشستن آنها کمک کند، اما یادتان باشد که بیشتر از نیم ساعت نوزادان را به حالت نشسته قرار ندهید چرا که باعث آسیب به کمر آنها می‌شود. می‌توان نوزادان 7 ماهه به بالا را روی چهار دست و پا قرار داد و به صورتی که دست خود را زیر شکم نوزاد برای محافظت از او قرار داده‌اید او را با اسباب‌بازی‌هایی که کمی دورتر می‌اندازید به جلو رفتن ترغیب کنید و بعد از هشت نه ماهگی با گرفتن 2 دست شیرخواران با آنها قدم بزنید تا قدم برداشتن را یاد بگیرند. به گفته دکتر بدوحی استفاده از رورو‌ک مورد تایید همه متخصصان کودک نیست، چون جدای از خطرات احتمالی مثل پرت شدن یا سقوط از بلندی ‌یا گیر کردن به فرش و افتادن رورو‌ک و رفتن شیرخوار به فضاهای پرخطر مثل آشپزخانه که باعث شده طرفدار زیادی نداشته باشد، شیرخوار با آن وابسته شده و از کارایی خود استفاده نمی‌کند. این وسیله بیشتر باعث افزایش قدرت در ساق پاها شده ولی روی توان حرکتی ران‌ها و لگن تاثیری ندارد و باعث می‌شود شیرخوار برای ایستادن به تنهایی تلاش نکند.

فراهم کردن امکانات و فضای مناسب برای این ‌که کودک بتواند بدون خطر و با راحتی از مهارت‌هایی که دارد استفاده کند و آنها را ارتقاء ببخشد و کمک به رشد مهارت‌های او با ورزش دادن دستان و پاها و تمرین‌های حرکتی مثل راه بردن او می‌تواند در زودتر راه افتادن کودک شود. رورو‌ک مورد تایید همه متخصصان کودک نیست، چون جدای از خطرات احتمالی مثل پرت شدن یا سقوط از بلندی ‌یا گیر کردن به فرش و افتادن رورو‌ک و رفتن شیرخوار به فضاهای پرخطر مثل آشپزخانه که باعث شده طرفدار زیادی نداشته باشد، شیرخوار با آن وابسته شده و از کارایی خود استفاده نمی‌کند.

موارد نگرانی

با توجه به مواردی که گفته شد گاهی نوزادان از این الگوی حرکتی کمی جلوتر یا عقب‌تر هستند و والدین نوزادانی که کمی دیرتر از نوزادان دیگر مهارت‌های حرکتی را یاد می‌گیرند معمولا نگران فرزند خود می‌شوند. دکتر بدوحی معتقد است که اگر شیرخوار قادر به انجام توانایی‌های متناسب با سن خود نباشد باید از سوی پزشک کودکان بررسی و علت آن تعیین گردد و در صورت نیاز اقدامات درمانی یا کمکی به کودک شروع شود. پزشک متخصص کودکان با توجه به رشد تکاملی ـ حرکتی کودک و معاینات صورت گرفته، می‌تواند پی ببرد به این ‌که آیا شیرخوار از رشد ذهنی خوبی برخوردار است؟ اگر شیرخوار تا یک سالگی نتواند چهار دست و پا راه برود یا نتواند در یک سالگی بایستد و حتی با کمک قادر به ایستادن نباشد‌ یا نسبت به اشیاء یا اسباب‌بازی‌های خود بی‌تفاوت و بی‌توجه باشد و هیچ‌گونه کلمه‌ای از جمله بابا‌،ماما و دد بیان نکند و حرکات تقلیدی مثل تکان دادن سر یا تکان دادن دست مثل بای‌بای را انجام ندهد و قادر به جستجو نباشد و به محیط بی‌تفاوت و بدون عکس‌العمل باشد و نتواند بنشیند باید از سوی پزشک بررسی شود.